…

François Rabelais

…

Gaur aitapontekoarenganaino iritsi gara, Rabelais berarenganaino. Jainkoak libra gaitzala! Kontua da, Pantagruel izeneko liburua idatzi zuela berak eta gero Gargantua izenekoa eta gero beste hiru, herri literaturan ezaguna zen Gargantua izen bereko pertsonaiaz baliatuz. Debekuak debeku, itzela izan zuen arrakasta Rabelaisek, Frantzian eta Europa guztian. Satira etengabean, proposamen berriak dakartza gizartearentzat: humanismoa, bake bidea, zuhurtzia, errespetua…

Hala ere, nik uste Rabelaisi batzuk barkatu ez ziotena eta besteek eskertu ziotena, bizipoza izan zela. Gargantua eta Pantagruel, bi pertsonaiak dira handi-handiak, on-onak eta jatun-jatunak. Batez ere aita, Gargantua. Gizon hau era oso arraroan jaio zen, amaren ezkerreko belarritik. Eta jaio bezain pronto egin zuen oihu lau haizetara, “Edan dezagun”.

Rabelaisen idazteko estiloaz jabe zaitezten, hara hemen Gargantua liburuaren sarreratik zati bat. Ez ahantzi bere ama Garagamell-ek  tripakiak jan eta gero jaio zela Gargantua handia: ”Mahaian eseri eta dozena bat urdaiazpikorekin eman zion hasiera, keatutako txekor mingainak, kabiarra, tripaki frijituak eta bestelako zizka-mizkak ere bai, ugari. Bitartean, zerbitzarietako lauk, ziape palakadak sartzen zizkioten ahotik etengabe. Horietako bakoitzaren ostean, ardo zuri trago ezin luzeago bat hartzen zuen, giltzurrinei lana errazte aldera. Eta orduan, garaiko zeinahi jaki jan zuen edo atsegin zuen guztia, eta sabela zintzilikatzen hasi zitzaionean bakarrik geratu zen. Arau eta neurririk gabe jan eta edaten zuen, mugarik eta modurik batere gabe”.

Liburuaren espiritua dakarren beste zati bat, gaztelaniaz emango dizut, barkamena esakatuz, Iparraldekoa bazara, ez baitut frantseseko aldaerarik hona hurbildu:

“En la composición de este señorial libro no perdí ni empleé más o menos tiempo que el establecido para tomar mi refacción corporal es decir, para comer y beber. Además es ésta la mejor hora para escribir sobre tan elevadas materias y profundas ciencias, como hicieron Homero, parangón de todos los filólogos, y Ennio, padre de los poetas latinos, según atestigua Horacio, aunque algún malandrin haya dicho que sus poemas huelen más a vino que a aceite. Otro tanto dice de mis libros un chocarrero, ¡peor para él! ¡Cuanto más apetitoso!, ¡oh, cuánto!, risueño, incitante, celestial y delicioso es el olor del vino que el del aceite! Me sentiré muy ufano de que se diga que he gastado en aquél más que en éste, como le ocurría a Demóstenes cuando se le reprochaba lo contrario. Para mi es honor y gloria el tener fama de buen bebedor y excelente camarada, ya que con tal título soy bien recibido en todas las reuniones de pantagruelistas… Por lo tanto, interpretad con benevolencia todos mis dichos y hechos, reverenciad el cerebro caseiforme que os alimenta con estas hermosas fruslerías y, siempre que sea posible, consideradme como un hombre alegre? Así es que regocijaos, amigos todos, y leed alegremente lo que ahora sigue, dando recreo al cuerpo en provecho de los riñones. Mas escuchad, grandísimos asnos -¡así tengáis moquillo!-, no olvidéis beber a mi salud por igual, yo os imitaré sin tardanza”.  

Gizon interesgarria behar zuen derrigorrez Rabelaisek edo, bederen, gustu emango zuen berarekin alde batera eta bestera ibiltzeak. Oraintxe bertan sinatuko nuke nik halako plan bat berarekin, datorren astebururako. Bai, behintzat mila urte lehenago bizi izandako San Gregorio Handiarekin baino lehen. Honek utzi zuen idatzita bost modutan janez egin zitekeela bekatu JATUNKERIAREKIN: azkarregi, fintasun handiegiz (demasiada delicadeza), garestiegi, irentsi-nahi handiegiz (demasiada voracidad), larregi.

Errenazimentuak eta, batez ere, Iraultza Industrialak zerua lurrera bertara ekarri zutenean, ordea, jan-edanak lanaren ordain nabari bilakatu ziren eta, zergatik ez, bekatua baino gehiago, hantuste eta harrokeriaren ordain bihurtu ziren: nahi zenetik, eta asko, jan eta edan ahal izatea, oparotasunaren ikur zen. “Zuk jan-edan ez dezakezun hori jan-edan dezaket nik, lanean ona naizelako “. To, janedanaren balio benetakoa.

Gaiztoa behar du, halakorik esateko. Baina, horrelakoak eta handiagoak esanda utzi zuen Rabelais izeneko lotsagabe batek, On Kixote zaldira igotzen hasi ere egin ez zen garaietan.

Rabelais da aitaponteko

sukaleku.net bloga – 2011

…