UKAN iraganaldia
UKAN iraganaldia –
UKAN iraganaldia
NI HARK
ninduen = nenduen
NIK HURA
ninduen = nenduen = neuen = nuen
NI HAIEK
ninduten = nenduten
NIK HAIEK
nindituen = nintuen = nituen
…
HI HARK
hinduen = henduen
HIK HURA
hinduen = henduen = heuen = huen
HI HAIEK
hinduten = henduten
HIK HAIEK
hindituen = hintuen = hituen
…
HURA HARK = HARK HURA
zuen
HURA HAIEK = HAIEK HURA
zuten
HAIEK HARK = HARK HAIEK
zituen
HAIEK HAIEK
zituzten
…
GU HARK
gindituen = gendituen
= gintuen = gentuen
GUK HURA
ginduen = genduen
= ginuen = genuen
GU HAIEK
gindituzten = gendituzten
= gintuzten = gentuzten
GUK HAIEK
gindituen = gendituen
= gintuen = gentuen
= ginituen = genituen
…
ZU HARK
zindituen = zendituen
= zintuen = zentuen
ZUK HURA
zinduen = zenduen
= zinuen = zenuen
ZU HAIEK
zindituzten = zendituzten
= zintuzten = zentuzten
ZUK HAIEK
zindituen = zendituen
= zintuen = zentuen
= zinituen = zenituen
…
ZUEK HARK
zindituzten = zendituzten
= zintuzten = zentuzten
ZUEK HURA
zinduten = zenduten
= zinuten = zenuten
ZUEK (objektua) HAIEK
zindituzteten = zendituzteten
= zintuzteten = zentuzteten
ZUEK HAIEK (objektua)
zindituzten = zendituzten
= zintuzten = zentuzten
= zinituzten = zenituzten
UKAN iraganaldia
Bibliari buruzko leku honetan, zein baita, hain zuzen ere, munduko leku bibliko garrantzitsuena:
https://www.bible.com/bible/25/PSA.43.BHNT
Duvoisin kapitainaren textu hau irakurtzen ahal dugu. Ikus 43:8:
Alabainan atsecabetan guindaduzcatenetaric salbatu gaituçu, eta higüin guintuztenac ahalquetan eçarri ditutzu.
PSALMOAC 43:8
Grafia ez da originala, nik naffarreratua eta haiei igorria baizik. Leiçarragarena haiek zuten nonbaitetik nireganik hartua, eta Duvoisinen Testamentu Zaharra neuk bidali nien Biblia osoa eduki lezatentzat. Kapitaina apaiz katolikoa ez izanak errazagotu zuen nire proposamena leku bikain honetan onartua izatea.
Jatorrizkoa hemen dadukakezue:
Alabainan atsekabetan gindaduzkatenetarik salbatu gaituzu, eta higuin gintuztenak ahalketan ezarri ditutzu.
Armiarmak dakarrenaren arauerakoa.
“gindaduzkaten” hori hagitz garrantsitsua zait, nire teoria berriz ere confirmatzen baita, zeinaren arauera adizki guztiak 3. pertsonatik (daduka//daduzka/dadutza) sortu baitira (ginDADUZKATEn), bai iraganaldikoak, bai alegiazkoak zein orainaldikoak ere.
Iraganaldia
gindaduzkaten = gendaduzkaten
= ginduzkaten = genduzkaten
Akademiak: ginduzkaten
Alegiazkoa
gindaduzkate = gendaduzkate
ginduzkate = genduzkate
Akademiak: ginduzkate
ginda- edo genda- hasieran dutenak forma osoak dira, eta gin- edo gen- hutsak dituztenak forma kontraktuak.
Orainaldia
*gadaduzkate = gaduzkate
Akademiak: gauzkate
gada- forma osoa ez dugu behin ere aurkitu aditz honetan. Momentuz, ga- forma kontraktua baizik ez dugu aurkitu ahal izan.
Adeitsuki
Ene Aitaren etchean egoitzác anhitz dirade: baldin bercela baliz erran nerauqueçuen, Banoa çuey leku appaincera. Eta ioan naiçatenean, eta leku çuey appaindu drauqueçuedanean, berriz ethorriren naiz, eta harturen çaituztet neuregana: non bainaiz ni, çuec-ere çaretençát.
Joan 14:2?-?3 Leiçarraga
erran neraukezuen
(= os lo habría dicho)
= esan nizuekeen
= esan neuskizuen
Iraganaldia + ke
erran nerauzuen + que
= esan nizuen + ke
= esan neutsuen + ke
Balioa alegiazkoarena da hiruretan:
nerauzueke = nerauzue + ke
= nizueke = nizue + ke
= neuskizue = neutsue + ke
To be continued
Ea, Josu, hizkuntzalari on bezain exegeta on zaren, ?
“[…]baldin bercela baliz erran nerauqueçuen […]” esaldi puxka hau misteriotsua zait. Zer erran nahi du zuzen?
Aitaren etxean egoitzak gutiago edo falta balira horretaz abisatuko zigukeela???
Baina egoitzak beharrik asko daude eta haiek guretako joan da atontzera !
Horixe, Beñat,
Ez balitz horrela, erran zigukeela / ligukeela!
Baiqui!
1.
ioan naiçatenean
= joan naizate / naizateke
+ eNean
cuando yo haya venido
2.
appaindu drauqueçuedanean
aphaindu = apaindu = prestatu
draukezuet = deraukezuet = dizueket = *deuskizuet
+ eNean
cuando yo os lo haya preparado
joan naizateke berez da joan naiz + ke:
joan naiz = he ido
joan naizateke = probablemente he ido
baina kasu honetan, aditza etorkizunean kokatua baita, hobe da “haya venido” modura itzultzea.
Berdin apaindu dizueket (dizuet + ke):
apaindu dizuet: os lo he preparado
apaindu dizueket: probablemente os lo he preparado
Aditza etorkizunean kokatua: os lo haya preparado.
Hau da:
joan naizatekeenean = joan izan nadinean
apaindu dizuekedanean = apaindu ukan diezazuedanean
Adeitsuki
Egun on,
Ez dakit egungo euskaldun naturalek nola adierazten duten “cuando yo haya venido mañana por la tarde”.
etortzen naizenean?
etorriko naizenean?
etorri nadinean?
etorri naitenean?
Ideiarik ez, momentu honetan.
Agian baten batek: “etorri naizenean” esango luke?
Zuberotarren batek agian honela: etorririk izan nadinean
Edo etorriric naizatenean
Ariketa hau amaitu duzunean, avisatu (avisa iezadazu).
Hau esateric ba al dago?
amaitutakoan esan gabe
Amaitu dukezunean erraza litzateke. Litzaidake. Leiçarragaren styloan.
Adeitsuki
Zure galdera zaila zait ez naizelako nahi zinukeen erabat euskaldun naturala. Baina hala ere kuriositatez entseiatu naiz zure esaldi labur hori zentzu gehiago lukeen esaldi handiago batean.
Bihar arratsaldean, piska bat aintzinetik etorria izanen naizenean orduan elkarrizketa hasten ahalko dugu.
Aditzaren egitura hau gramatikoki zuzena iduritzen zaitzu ala okerra?
etorria izanen naizenean
= cuando yo haya venido
Nire belarrietarik ongi sartzen da.
Anitz esker, Beñat!
Bihotzez
Zure adibide berberari jarraiturik:
Apaindua izanen dizuedanean
= cuando yo os lo haya preparado
esan genezake, ezta?
Mahaina “apaindua izanen dizuedanean” orduan bakarrik mahainean jartzen ahalko zarete, lehenago ez! debru haur tzirtzilak!
Iduritzen zait biok horrelako zerbait aditzen ahalko ginukeela. Ez ote?
Beñat,
“Mahaina “apaindua izanen dizuedanean” orduan bakarrik mahainean jartzen ahalko zarete”.
Horixe!
Biok ulertzen ahal ginduke hau perfektuki!
joan naizatekeenean
= joana izanen naizenean
apaindu dizuekedanean
= apaindua izanen dizuedanean
eta abar.
Anhitz esquer!
Adeitasunez
Ez du deus ikusteko orai artinoko solas honekin baina aspaldian galdatu nahi nizun hau: bazinakien hemen “heldu naiz” ek hegoaldean ez bezala erran nahi duela “nator” eta “johan naiz”ek banoa?
Horregatik agurtzek erraiten “johan da?” eta erantzuten da “hor ere?” beharbada erran nahi zuen “zuen baserrian ere?”
Usaia galtzen ari da zeren gaur gazte bati “johan da ?” galdatzen. badiozu erabat despistatuta egoiten da entzuten baitu “joan da”.
Bai, bi erabilera horiek badazaguzkit.
https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=sarreraIkusi&Itemid=413&lang=eu&id=167916
Bigarren hau bitxiagoa zait, dena dela.
Dohatsu içanen çarete nehorc iniuria erran drauqueçuenean, eta persecutatu çaituqueztenean, eta hitz gaichto gucia erran duqueitenean çuen contra, gueçurrez ene causaz.
Mattheo 5:11 Leiçarraga
erran drauqueçuenean
= erran derauqueçuenean
= esan dizuekeenean
persecutatu çaituqueiztenean
= persecutatu çaituzquetenean
= persekutatu zaituzketenean
erran duqueitenean
= erran duquetenean
= esan duketenean
Ez dirade erraz itzulcen ahal gaztelaniarat:
hayan -ado
hubieren -ado
habrán -ado
Etorkizunean amaituriko ekintzak dirade.
KE partikulak ia ia daduka -KO atzizkiaren zentzua! Adibidez:
esan duKEtenean = esanGO dutenean
Adeitsuki
Baina nic erraiten drauçuet, ecen nor-ere asserretzen baitzayo bere anayeri causa gabe, iudicioz punitu içateco digne datela: eta norc-ere erranen baitrauca bere anayeri, Raká, hura conseilluz punitu içateco digne datela: eta norc-ere erranen baitrauca, Erhoá, suzco gehennaz punitu içateco digne datela.
Mattheo 5:22 Leiçarraga
date = dateke
Esannahia: izanen da, izango da.
Zuberoan bezala, hain zuzen ere.
Adeitasunez
Guero içanen da fina, eman drauqueonean resumá Iainco Aitari: abolitu duqueenean principaltassun gucia, eta puissança eta bothere gucia. Ecen behar du harc regnatu, etsay guciac bere oinén azpian eçarri dituqueeno.
1 Corinthoarrei 15:24?-?25 BHNT
eman drauqueonean
= eman derauqueonean
= eman diokeenean
cuando le haya dado
abolitu duqueenean
= abolitu dukeenean
cuando haya abolido
eçarri dituqueeno
= eçarri dituzqueeno
= ezarri dituzkeeno
hasta que haya puesto
Esannahia:
ezarriak izan ditzano
= ezarriak izan ditzan arte
Adeitsuki
Hec ethorriric Sacrificadore principaletara eta Ancianoetara, erran ceçaten, Vot eguin dugu maledictionerequin, deus eztugula dastaturen Paul hil duqueguno.
Acteac 23:14 Leiçarraga
Paul hil duqueguno
hasta que hayamos matado a Pablo
dukegu = dugu + ke
Adeitsuki
Cembatez vste duçue tormenta borthitzagoa merecitu duqueela, Iaincoaren Semea oinén azpian eçarri vkan duqueenac, eta alliançaco odola, ceinez sanctificatu baitzén, profanotan estimatu duqueenac: eta gratiazco Spirituari iniuria eguin drauqueonac?
He 10:29 Leiçarraga
merezitu duke
ezarri ukan duke
estimatu duke
egin deraukeo / dioke
Hauetan KE partikulak -KO edota -EN atzizkiaren esannahia dadukala emaiten du:
merezitu duke = merezituko du
ezarri ukan duke = ezarri ukanen du
estimatu duke = estimatuko du
egin dioke = eginen dio
Adeitasunez
kaixo,
jarraia drauçuet UKAN eta DRAUCANA, arretaz,
Bizkaierazkoa noiz? Esperoan naçaizue.
Soilik erraitea interesgarria deriçodala (ontsa?), eta apunte bat ene partez:
kontsonanteak trabatzea Zeleteraren abildadea dala:
TAR–>TRA (tarbes/trabes)
TER–>TRE (Terbiño/Trebiño)
TIR>TRI (Autirgonia/Autrigonia)
TOR–>TRO (Tor-aia/Troya)
TUR–>TRU (Tur-ko/Truko)
Urigara/Briga
Ibargara/Braga.
Zelter bigarren abildadea (eta horrekin azkena) hasierako bokalak EZIN AHOKATZEA IZAN ZAN:
Ibargara/Braga
Ibargarança/Bragança
Ibergonia/Bregonia
Ibertania/Bretaña
etc.
Leiçarragac drauca darabil. Halaber, derauca eta derauco ere berdin çucenac dirade naffarreran.