dentzat
dentzat –
Iesus Christen ministre naicençát Gentilac baithan, emplegatzen naicela Iaincoaren Euangelio sainduan, Gentilén oblationea placént dençát, Spiritu sainduaz sanctificaturic.
Rom 15:16 Leiçarraga
naizentzat = izan nadin(tzat)
dentzat = izan dadin(tzat)
Subjunktivo bereziak erabiltzen ditu Leiçarragak bere obretan.
Argi dago, subjunktivoa sortu dela euskaraz indicativoko aditzak moldatuaz.
dentzat
Uste dut hau ez duela inork ere esan orain arte.
Oker egon nindaiteke, hala ere.
NAGI eta NADI
Hasierako esannahiak:
euskaldun nagi = euskaldun egiten nau
euskaldun nadi = euskaldun egiten naiz
Adeitsuki
Iraganaldian aoristo (indefinitua) zentzua zeukaten hasieran:
Forma luzeak:
euskaldun nindagien
euskaldun nindadin
Forma laburrak:
euskaldun nengien
euskaldun nendin
Esannahiak:
nengien = egin ninduen
nendin = egin nintzen
Adeitasunez
nagi + ke = nagike = naike
nadi + ke = nadite(ke) = naite(ke)
euskaldun naike: puede hacerme euscaldun
euskaldun naite(ke): puedo hacerme euscaldun
Bigarren kasu honetan Elkanoko Lizarragak NAIKE erabiltzen du normal normal.
Adeitsuki
Eztuçuela vste ecen baquearen eçartera, ethorri naicela lurrera: eznaiz ethorri baquearen eçartera, baina ezpataren.
Mt 10:34 Leiçarraga
eçartera = eçarcera
eztuçuela vste = ez duçuela uste
Hemen ere indikativoa subjunktivo modura erabilia. Egun:
ez dezazuela uste ukan
edota
ez ezazue uste ukan
Ikus adiskide on batek prestaturiko irudiau:
https://www.dropbox.com/s/km668o172baw60h/ez%20du%C3%A7uela%20uste.jpg?dl=0
Diozun hori garrantzitsua da, zinez, tokaide.
Ene aditz-etimologian ere egokiro aski adierazten duk:
NADIN (transivoa/iragangaitza) ene nahasmena zuzenduta.
*NA-eiñ-en-DUI–>–>NA-eu-DIN–>NADI(n)
NAGI (intransitivoa/iragankorra)
*NA-eiñ-en-EGIN–>–>NA-eu-GIN–>NAGI(n)
Cf. eiñ-en = EU
transitivo eta intransitivo, bata bercearen ordez eçarri duçu.
hala dok, oraindik Valentziako PAPA-LUNAn
NADI “intransivo (iragangaitza)
NAGI “transitivo (iragankorra)
Laudatu dela Iaincoa cein baita Iesus Christ gure Iaunaren Aita, misericordién Aita eta consolatione guciaren Iaincoa,
2 Cor 1:3 Leiçarraga
laudatu = bedeincatu
laudatu dela = laudatua izan dadila, laudatua biz, laudatua izan bedi
Hemen ere orainaldia subjunktivo modura erabilirik.
DENA DELA esaten dugunean bezala.
Adeitsuki
NAGI
barka, ez duk
NAGI *NA-EIÑ-EN-EGIN, baizik *NA-EIÑ-EN-GAI–>
–>–>NA-EU-GAI–>–>NAGI
Beraz, erreferentzia GAIA dok egiñaren emaitza, “ekai/gai, dagoena, the matter”
nagi = na + gi
na = naiz / nago
gi = egin aditzaren erroa
nadi = na + di
na = naiz
di = edin aditzaren erroa
nadi = estoy hecho por mí mismo
nagi = estoy siendo hecho por alguien
Eta halaber, nator, nabil, nakar, narama…
Hasierako NA hori NAIZ laburtua baino ez da.
Jatorriz euskal aditz guztiak pasivoak dira. Adibidez:
nakarzu = soy traído por ti, estoy siendo traído por ti, o sea, me traes
Iraganaldian NA horren ordez NIN (hau da, NINtzen laburtua)
nindagien = nengien
nindadin = nendin
nindatorren = nentorren
nindakarren = nenkarren
Iraganaldia orainaldia tartekaturik lortzen da:
ninDAKARzun = era traído por ti, estaba siendo traído por ti, o sea, me traías
Adeitsuki
na eiñ en gai
na eu gai
nagi
Eta cer da NA? edo NIN/NEN iraganaldikoa?
eGIn honek GAI-rekin erlazionaturik dagoela uler nezake.
eiñ en horiek arrastorik utzi gabe desagertzen dira?
NA + GI errazagoa da: estoy hecho, soy materia
Adeitsuki
Guciagatic-ere certara heldu içan baicara, hartan regla ber-batez ebil gaitecen, eta garen sendimendu ber-batetaco. Anayeác, çareten gogo batez ene imitaçale, eta consideraitzaçue hala dabiltzanac, nola gu baiquaituçue exemplutan.
Phil 3:16?-?17 Leiçarraga
GAREN = izan gaitezen
ZARETEN = izan zaitezte
Bada, nola Eliçá baita Christen suiet, hala emazteac-ere diraden bere senharrén suiet gauça gucietan.
Ephes 5:24 Leiçarraga
DIRADEN = izan daitezen
Bada hec retiratu eta, huná, Iaunaren Aingueruä aguertzen çayó Iosephi, dioela, Iaiquiric har itzac haourtchoa eta haren ama, eta ihes eguic Egyptera: eta aicén han nic darraqueadano: ecen Herodesec bilhaturen dic haourtchoa hiltzeco.
Mt 2:13 Leiçarraga
aicén = haizen
HAIZEN = izan hadi
gara, zarete, dirade eta haiz, lauak subjunktivo / imperativo esannahiarekin.
Bukaerako -eN partikulaz baliaturik.
Adeitasunez
Erka:
DA – ZEN
DAdi – ZEdiN
DAgi – ZEgiEN
DAtor – ZEtorrEN
DAbil – ZEbilEN
DAkar – ZEkarrEN
…
ZEN barnean erroa tartekatzea besterik ez. Bizkaian Z- hori maiz desagertzen da.
Adeitsuki
RS 1596: 158.
Ezavn adi ta ajate ondo bici,
‘Conocete y seras de bien
biuir’;
Bizkaieraz seguraski.
Eçagun hadi eta haiçate ondo vici
Ezagun hadi eta haizate ondo bizi
Conócete y serás de bien vivir
= eta ondo biziko haizateke
y (probablemente) vivirás bien
Adeitsuki
240. Yre ydeaz ezcoadi ta aja ondo veti,
‘Casa con tu ygual y seras siempre bien’
Hire (k)ideaz ezkon hadi eta haiza ondo beti.
haiza = haizate = haizateke
Adeitsuki
Ecen beharra guenduen halaco Sacrificadore subiranobat guenduen, saindua, innocenta, macularic gabea, bekatoretaric separatua, ceruäc baino gorago altchatua:
Heb 7:26 Leiçarraga
Bi GENDUEN. Berdinak itxuraz eta desberdinak zentzuz:
Lehena indicativocoa da (teníamos),
bigarrena, ordea, subjunktivokoa (tuvieramos). Hau da, “ukan genezan” esan bagendu bezala.
Adeitsuki
Eta gueldituric Iesusec dei citzan, eta erran ceçan, Cer nahi duçue daguiçuedan?
Mt 20:32 Leiçarraga
Eta harc erran ciecén, Cer nahi duçue daguiçuedan?
Mc 10:36 Leiçarraga
DAGIZUEDAN: os haga
DAGIZUET: os hago
Akademiak: DEGIZUET
Tarteko G hori galtzen ohi da:
dagizuedan
= daizuedan
= degizuedan
= deizuedan
Orotariko eta orotarako euskaran “diezazuedan” bezain on eta erabilgarri kasu guztietan.
Adeitsuki
“eiñ-en” egitura EU bihurtzen da, baina baita “M edo “V” edo
“B” (iberierakoa)
Iberieran arruntki gertatzen dok halakorik, eta orduan dieresi marka batez seinalatzen zitean,
adibidez AR´, ARA (lurraldea) adierazteko
IR´ , IRA (era) adierazteko.
DAKIO + KE
Edo cein da reguea berce regue baten contra batailla emaitera abiatzen dena, lehen iarriric consultatzen eztuen, eya hamar millarequin aitzinera ilki ahal daquidionez, hoguey millarequin haren contra ethorten denari?
Luc 14:31 Leiçarraga
DAKIOKE adieraztekotz, Leiçarragac DAKIDIO (daquidio) erabili çuen. DI sarturik KI eta O artean.
Literaturan DAKIKEO eta DAKIDIKEO modukoak ere erabiliak izan dira.
Adeitsuki
Diotsa Simon Pierrisec, Iauna, norat ioaiten aiz? Ihardets cieçón Iesusec, Norat ni ioaiten bainaiz, ecin orain iarreiqui aquidit: baina iarreiquiren atzait guero. Diotsa Pierrisec, Iauna, ceren ecin iarreiqui naquidic orain? neure arima hiregatic eçarriren diát.
Joan 13:36?-?37 Leiçarraga
Le dijo Simón Pedro: Señor, ¿a dónde vas? Jesús le respondió: A donde yo voy, no me puedes seguir ahora; mas me seguirás después. Le dijo Pedro: Señor, ¿por qué no te puedo seguir ahora? Mi vida pondré por ti.
S. Juan 13:36?-?37 RVR1960
aquidit = haquidit (hakidake)
naquidic (nakiake)
EDIN nor-nori + KE
KE beharrean DI erabilcen du Leiçarragac
dakioke erraitecotz, daquiQUEo gabe, daquiDIo.
Batueraz: dakioke
EGUIN aditzean beçala:
dagioke erraitecotz, daguiQUEo gabe, daiDIo (daguidio).
Batueraz: degioke (onhartu gabe dago oraino).
Bai EDINeco daquidio, bai EGUIN aditzeco daguidio / daidio adizquiec QUE particula harcen ahal dute:
daquidio = daquidiqueo / daquidioque (dakioke)
daidio = daidiqueo / daidioque (degioke)
Adeitsuqui