Gehiegizko pisua eta gizentasuna definitzen dira osasuna kaltetzeko modukoa izan daitekeen koipeko ohiz kanpoko edo gehiegizko metaketa bezala; eta gaur egun mundu guztian bai gizentasuneko bai gehiegizko pisuko benetako epidemia dago.

Gehiegizko pisua osasungarri garaierari dagokionez, gure osasunerako hartzen dena baino gorputzak behar duen koipe gehiago edukitzeko baldintza da; gaur egun mundu osoan oso ohikoa dena.

Gizentasuna koipeko gehiegizko metaketa bereizgarri izandako jatorri multifaktorialeko gaixotasun kronikoa da. Gantz metaketa hori, elkartuta dago zailtasun ugariekin, osasuneko edo gaixotasunetako baldintzekin, eta barne hilkortasunaren gehikuntzarekin.

Gizentasuna kontsumitutako eta edukitako kalorien arteko desoreka kaloriko eta energetikoak produzitutako gorputzaren koipeko gehiegizko kantitateko presentzia bezala definitu genezakegu ere. Elikagai hiperkalorikoko irenstearen handiagotze bategatik eta jarduera fisikoaren jaitsieraragatik.

Gaur egun, gizentasuna kontuan hartzen den osasun-erronka eta Osasun Publikoko arazo larria da; bai garatutako herrietan bai garapeneko bidean daudenetan, zeinek bere industrializazioa hasi berri dute eta gainera garatutako herrien ohitura tipikoak hartzen dituzte.

Gorputz-masaren indizea gorputzaren koipeko proportzioa kalkulatzeko erabilitako metodoa da; (kilogramoen) eta (metroen) karratuaz zatituz kalkulatzen da eta bere burua adierazten du kg/m²a. Adolphe Quételet-ek metodo garatu zuen 1835ean eta gehiegizko pisua eta helduengako gizentasuna identifikatzeko erabiltzen da.

Gaur egun gizentasuna igoeran doan Osasun Publikoko arazo serio bihurtu da. Gizentasuna proportzio epidemikoetara heldu da munduko mailara eta urtero, gutxienez, hiltzen direla gizentasunaren ondorioz 2.6 milioi pertsona edo gehiegizko pisua.

XXI mendean, datuek erakusten duten moduan gehiegizko pisuko eta gizentasuneko pertsona kopurua, ez ezik populazio helduarengan, baita ere haurren populazioarengan jada, gehikuntza oso kezkagarria izan du, bizi-kalitatea okerragotzen duena.

Bai gehiegizko pisuak bai gizentasunak dituzte efektu negatiboak eta osasunerako kaltegarriak diren ondorioak; artrosia eragin dezakeen gorputz-masako, edo zelula koipetsuko kopuruko gehikuntzara eta gehikuntzagatik diabetesa, minbizia edo gaixotasun kardiobaskularrak eragin ditzake. Nahiz eta aurrerapen zientifiko asko egon baita gizentasunaren kontra lagun diezaioketen ikerkuntza asko egon, ez dago genetika edo gorputzaren pisuaren erregulazio mekanismoen ezaguera onena bezala. Halaber, hormona-aurkikundearekin (Leptina bezala halakoak…) garatu ahal izan dira botikak, jarduera fisikoarekin eta elikadura zuzenarekin batera, gizentasunaren tratamendurako lagungarriak izan daitezkeenak.

Umeengan, helduengan bezala, gizentasuna sortzetiko sindromeetara lotu daiteke, arazo fisikoetara (diabetesetara, hipertentsiora, kolesterol garaiko mailara) eta psikologikoak (autoestimua jaisten du…). Heriotza goiztiarrarekin eta adin helduko ezgaitasunarekin ere,lotzen da gizentasuna; eta zuzendu ezean, pertsona heldua denean, haurtzaroko arazo heldua denean jarraitu egingo du.

Arrazoi honengatik, lehentasunezkoa da nerabe obesoak lehen deskribatutako gaixotasun metabolikoak garatzen dituztenak izango direnez gero lehenbailehen, haurtzaroan, jokatzea.

Gaixotasun hauei aurre egiteko haurren elikadura onerako beharrezkoa da proteina (haragian, arrainarengan, arrautzetan, esnetan eta eratorrietan aurkituta) nahiz eta elikagai hauek koipe aseak ere eduki. Aurkitzen ditu ere egoskarietako proteina, zerealak eta fruitu lehorrak (oro har koiperik ez daramaten edo jatorri begetala diren). Bestalde zerealak eta egoskariak elikagai aberatsak dira zuntzean bat hazkunde ona errazten duena.

Umeek elikadura-ohitura zuzen batzuk lortu behar dituzte, beraz oso garrantzitsua da:

– Elikadura-ohiturak hez daitezen.
– Koordinazioa egon dadin harekin bizi diren pertsonen artean.
– Elikadura umearen adinari egokituta dago.
– Elikadura ona gehiegizko elikadurarekin ez nahastea.
– Berezko gustuak umearenak izatea baina muga batzuk jarriz errespetatzea. – Bazkarietako ordutegi erregularrak. –

Era askotako, egoki eta umearen beharrei egokitutako elikadura; hau oinarria da osasun onerako.

Nire ustez, gaur egungo neska-mutilek aukera gehiago dituzte jaki kalorikoak hartzeko izan ere, ume hauek, beraien zerbitzura gozoki denda asko dituzte non, gurasoen baimenik gabe sartu eta nahi dituzten jaki guztiak erosi ditzakete. Hori dela eta, nire ikuspuntutik gurasoek beraien seme-alabei gozokiak erosteko dirua ematerakoan, kontuz ibili beharko zirela uste dut; baita beharrezkoa bada, beraien seme-alabak dendara lagundu; izan ere, modu honetan, erosten eta kontsumitzen duten guztiaren berri hartuko lukete; modu honetan, umeek gizentasuna izateko aukerak murriztea lortuz.