MANU BENDALAri elkarrizketa. Andaluziako euskara irakaslea! – 

Manu ezaguna izan da hainbat mediotan agertu ondoren. Agian 2018an bere berri izan zenuen, irakurle. Horrela ez bada, hona hemen bere ibilbide eta nondiko norakoen laburpena:

Manu Bendala (Sevilla, Espainia, 1983) 2008an Euskal Herrira iritsi eta euskara ikasi zuen. Ostean erabaki zuen bertsotan hastea. Helburu zuen euskaraz ikasten jarraitzea, burua eta azkartasuna lantzea, euskaraz sortzea. Ohikoa ez den kasu baten aurrean gaude, erdal jatorritik etorri eta euskal munduaz liluratuta geratu denetako bat delarik.

Kasu ikusgarri bezain hunkigarria izan da. Andaluziatik 23 urterekin etorritako gizona da Manu. 9 urte ondoren euskara ganoraz ikasi bakarrik ez eta, irakasten (!) dabil orain. Ez da lorpen makala, gero! Baina bideo batean ikusi eta entzun besterik ez da behar, bere hizkera euskaldun peto baten antz handia nabaritzeko. 

Bat baino gehiagok ere esango du itxuraz, jarreraz eta kasik jankeraz ere, euskaldun tankera hartzen duela.

Aurreko ildoari jarraituta, nahiz eta bertso ekosisteman euskaldun jatorririk ez duen gero eta bertsolari gehiago egon, beraren kasua are bereziagoa da. Izan ere, beste batzuek izan dute loturarik euskararekin; dela ikastolan, dela kirolean, dela lagun taldean… Manuren kasuan, borondatezko murgiltze bat dagoela esan dezakegu.

Hain sakona eta integrala izan da bere murgiltzea, non gaur egun euskararen irakaskuntza bizibide du. Gaur egun, Gasteizen ari da Euskaltegiko irakasle lanetan.

Bideoetan AEKko irakasle zela jakinik, bertara deitu eta berarekin jarri nintzen harremanetan.

.

Zer arrazoik ekarri zintuen Euskal Herrira?

Lehenengo kontaktua lana zela eta izan zen, autismoaren munduan lan egiten nuen eta Euskal Herrira etorri nintzen udalekuetan parte hartzeko. Lehen mementotik leku izugarria iruditu zitzaidan eta hasi nintzen udaro etortzen. Gero eta maiteminduago nengoen Euskal Herriarekin, bere kulturarekin, bere jendearekin, bere hizkuntzarekin. Argi nengoen aukera bat eman nahi nion Euskal Herriari eta hala egin nuen, hona bizitzera etortzeko pausoa eman nuen, jakin gabe luzerako izan zen ala ez… hamabi urte pasatu dira, eta hemen jarraitzen dut (eta hemen jarraitu nahi dut), horrek esan nahi du dena ondo joan dela. Hau dela, gaur egun, munduko nire txoko argia daukat. Kantak dion moduan: “Euskal Herri osoko mendi guztietan, etxean aurkitzen naiz, amaren besoetan”

Beste hizkuntzarik ikasi al duzu?

Ba egia esan beti oso gaizki moldatu naiz hizkuntzak ikasten, euskarekin izan ezik. Amak oraindik gogorarazten dit desastre hutsa nintzela eskolan zein institutoan, nahiz eta gustatu eta jakin-mina izan. 

Euskararekin egoera erabat ezberdina izan da, eta nire kasuan zein garrantzia duen motibazioak ikus daiteke. Etortzean argi izan nuen hizkuntzara hurbildu behar eta nahi nuela, berehala hizkuntza eta kulturaren arteko  binomioa ulertu nuen, “herria da gorputza, hizkuntza bihotza” diote Xalbadorren bertsoek (Mikel Laboaren kantaren bidez ezagutu nituenak), herriaren parte sentitzeko euskarara hurbildu beharra sentitu nuen lehen momentutik, eta hala hasi nintzen, pretentsio handirik gabe, tabernan zerbait eskatzeko asmoz, baina hasi bezain pronto engantxatu nintzen, gaur arte… hau ikasteko etengabeko prozesua baita.

Nola gogoratzen dituzu hastapenak euskararen munduan?

Oso oroipen ona daukat. Euskaltegian izena eman baino lehen beti libreta eskuz ibiltzen nintzen kalean;  hitzak apuntatzen, lagunei galdetzen. Esan nuen moduan, euskaltegian hasi nintzen pretentsio handi barik. Ez nekien luzerako izango zen hemengo abentura, baia argi nuen hurbiltzeko eta hizkuntza ezagutzeko aukera aprobetxatu nahi nuela.

Horrela joan nintzen ikasten, klasean eta, batez ere, kalean. Oso ongi pasatu dut beti klasean (euskaltegian aritu naiz, hilabete batzuk barnetegian), eta nekien apurra beti erabiltzen nuen kalean eta inguruarekin komunikatzeko, lotsa galdu eta aurrera!

Datuen arabera, Gasteizen ez da ohikoena euskararen erabilera. Zein izan zen zure lehen kontaktua euskararekin?

Euskal Herrira etorri nintzenean,Gipuzkoara joan nintzen. Lehenengo urteak Pasaian eman nituen, eta gero Antiguon, hortik Gasteizera eman nuen pausoa orain dela lau urte bat. Beraz, Gipuzkoan izan zen nire lehen kontaktua.

Gasteizera etorri nintzenean jada komunikatzeko maila ona nuen eta hemen ere euskara bizi nahi nuela argi eta garbi nuen, horregatik euskaraz bizitzeko eta komunikatzeko guneak bilatu nituen. Hain zuzen ere, hori izan zen bertsoan hasteko motibo handi bat, alde batetik euskara ikasten jarraitzeko beste modu batean, eta beste alde batetik, euskaraz bizi zen jendearen bila.

Goazen bertso mundura. Beldurrik izan al zenuen horretan hasteko? Esperientzia aberasgarria izan al da euskara hobeto menperatzeko? Gomendatuko zenuke?

Beldurrik ez, baina bai konplexu handia. Oraindik gogoan daukat bertso eskolara joan nintzen lehen eguna, bidean behin eta berriz neuri buruari esaten: “baina zu, flipatuta, nora demontre zoaz Bertso Eskolara?oraindik hizkuntza menperatu gabe eta hitzekin jolasteko asmoz ala?”, baina beti bezala… lotsa galdu eta aurrera! Berehala maiteminduta geratu nintzen bertsolaritzarekin, eta berehala ikasteko modu ezin hobea zela konfirmatu nuen; burua lantzeko, azkartasuna lortzeko, lexiko gehiago deskubritzeko… bertsotan da lekua non benetako euskalduna sentitzen naizen, non sormena bai ala bai zuzenean euskaraz ateratzen zaidan.

Oso esperientzia abesgarria, dibertigarria, ahalduntzeko esperientzia. Gaur egun euskara bizitzaren ardatz bihurtu zait, horretarako asko lagundu du bertsoak. Izugarri gustatzen zait euskara, nola ez zait gustatuko ba hitzekin jolastea?

Iaz Arabako Bertsolari Txapelketan parte hartu zenuen, zer moduz abentura?

Abentura! Hori da hitza, hori! Oso ona, oso abentura aberasgarria. Orain dela urte batzuk ezinezkoa iruditzen zitzaidan abentura. Txapelketan izena eman nuen, berriro konplexu batzuekin eta berriro pretentsio handirik gabe, ez nuen espero ezta sailkatzea ere, baina uste nuen inportantea zela halako eredu bat erakustea, hau da, norbait heldu izanda  iritsita Euskal Herrira, heldu izanda euskara ikasi eta heldu izanda bertsotan hasi, modu umil eta irribarrez oholtza gainean bere onena emanda. Nik egiteak mimo eginez  dena posible dela esan nahi du eta hala erakutsi nahi nuen. 

Zorionez, sailkapen fasea gainditu nuen eta aurrera… txapelketa! Disfrutatzeko amets moduan bizi izan nuen esperientzia, gainera familia eta guztiz etorri zen Sevillatik ikustera. Oso hunkigarria izan zen aspektu honetan, haiek, nahiz eta ezer ulertu hitzez, gustora aritu ziren eta badakit transmititzen ari nintzena bai iritsi zitzaiela. A nolako oparia oholtza gainetik gurasoei kantatzea! Eta hori euskararen, bertsoaren eta txapelketari esker.

Orain hurrengo txapelketan iristeko gogoz, eta berriro saiatzeko asmoz. Beraz, oso esperientzia ona, errepikatzeko moduan!

Nabaritu al duzu postureo edo itxurakeriarik euskaldunzaharren aldetik? (esan nahi dut, euskara aldarrikatu baina gero ez praktikatu)

Agian batzuetan halakoak ikus daitezke gure inguruan, baina nik esan behar dut ingurua beti oso esker onekoa izan da nirekin, eta oso lagungarria.

Ez dut uste euskaldun berri edo euskaldun zaharraren kontua izango denik. Gainera, ez zaizkit asko gustatzen halako etiketak. Ez nuke esango ni euskaldun berria naizenik, euskalduna baizik. Norbait lehen euskalduna ez zena eta momentu batean euskalduna izatea erabaki zuena, euskaraz bizitzea erabaki zuena, eta gaur egun euskalduna dena.

Baina jakina batzuetan tristea dela ikustea nola momentu puntual batzuetan hortz bete gabiltzala euskararen kontua (korrika, euskaraldia, euskararen eguna…) baina gero eguneroko errutinan indar hori galtzen dela. Oso positiboak dira halako momentu puntualak eta halako dinamikak, ezinbestekoak! Baina zergatik egun bateko kontua besterik ez?

Azkenik, gehiago luzatu gabe, zer iradokizun egingo zenioke ikasi nahi eta ikasi ezinean dabilenari?

Ahazteko presioa, ahazteko puntuen edo tituluen kontua, ahazteko lotsa. Presiorik gabe azkarrago eta askoz hobeto ikasten da, hor dago koska! Oso altxor polita daukagu hizkuntzarekin herri honetan, eta altxorrak disfrutatzeko dira, ez frustratzeko. Mimoz eginda, dena posible da.

Euskaraz ondo pasatzeko guneak eta uneak aurkitzea garrantzitsua da nire ustez, akademikoa den kontu batekin ez lotzeko, eguneroko bizitzarekin baizik.

Eta jakina, ahazteko konplexuak, mingaina askatu eta ez izateko beldurrik hanka sartzeko, horrela ikasten da eta!

Manu, euskaldunberrientzat eredugarri bihurtu zara eta euskararekiko sentibera den ororentzat, miresteko eta eskertzeko pertsona. Zure ingurukoen aitortza zeureganatzeaz gain, komunikabideena (ETB, BERRIA…) ere jaso duzu. Bide batez, nire aldetik ere bihotzez errekonozimendu hori helduarazi nahi dizut; itzela zara Manu!

Andaluziako euskara irakaslea! Andaluziako euskara irakaslea! Andaluziako euskara irakaslea!