Via Graphia
Via Graphia –
Via Graphia: Bi modutara idatzi ukan dugu euscaldunoc azquen borz mendi hauetan. Lehen hirur mendeetan graphia internationalean, hau da, anglesaren bidetic: aurrena idatzizco hizcunça, ahosquera bigarren plano batean gueratzen delaric.
Grafiaren bidez: Azquen bi mendeotan, ahozco hizcunçari lehentassuna eman çaiolaric, ahoscatu beçala idatzi eguin dugu. Agrapho eta lettragabeei erraztu nahian desbideratu gara europar içaitetic, aguian anormaltassunean normal içaiteco gurariaz.
Hauxe gure situatione eta egoera lazgarria.
Adeitassunez
Oharra: Iruzquinetan proposamen berria eguinen dut laster.
Via Graphia
Proposamen berria?
Bon, berritic guti du, ceren azquen bi mende hauetan erabili içan den idazteco systema içan baita.
Orotarico Euscal Hizteguian applicatzen den idaztanquera da: “grafia fonetikoa”, hau da, euscaraz idazten ahal dela ahoscatzen dugun beçalaxe. Batueraz, guti goiti beheiti, erabilcen den systema. Ez berceric.
naffarrera.eus
lekuan Naffar Translator programma daducagu, ceinaren bidez “grafia fonetiko”tic graphia internationalerat passatzen ahal baitugu edocein lucerataco textua.
batuera-naffarrera itzulçaile automaticoa dugu:
nazioa automaticoqui nationea bilhacatzen da, edo
geografia automaticoqui geographia baita bihurcen.
Ulercen da.
Eta alderanciz?
Naffarreraz graphia internationalean idatzitacoa ecin da eman “grafia fonetiko”an?
Nola ez, bada?
Evidentqui, ahoscatzen dugun beçala idatziric. Erraçagoric!
Neuc interlingua 1, 2, 3… horietan emanico hitz guztiac ‘grafia fonetiko”an emaiten ahal dira:
Leiçarragaren
discernitu
aditz international hori
diszernitu
modura emaiten ahal dute horretara ahoscatzen dutenec.
dizernitu
ere idazten ahal dute honela pronunciatzen dutenec.
Uste dut argui eta garbi minço naicela.
Naffar Translator programmac badaqui
dizipulu edo diziplina-tic
discipulu edo disciplina-rat
passatzen automaticoqui.
Ahozcotic graphia internationalerat.
geologia hitz internationala euscaldun guztiec edo eçagutzen dute edo noizbait ençun dute.
/jeolojia/ da ençun duten hori, dela espainol erarat, dela frances erarat ahoscaturic.
Euscalçaindiaren eraguinez, badira /gueologuia/, ancinaco grecoen modura, ahoscatzen dutenac.
“Grafia fonetiko”an jeolojia nahiz geologia idazten ahal dela aldarricatzen dugu gure proposamenean.
Euscara batu ossoarequin euscalqui guztiac gure eguiten ditugu naffarrera systema polymorphicoan integraturic.
Ez dago berceric erraitecotz, baten batec cerbait galdetu ecic.
Adeitsuqui
Ni guztiz bat nathor benetaco artista honequin:
https://youtu.be/98ulzqealP4
Manu Sánchez, benetaco natione bateco benetaco persona!
traffico
trafficatu
trafficable
trafficabilitate
trafficant = trafficante
trafficatore = trafficatzaile
trafficari
…
Leiçarragac traffic erabilcen du.
Orotaricoan FF bikoitz hori emaiten dute F bakar batequin. Normala eta anormala, biac batera. Holacoac garade gu. Tarte eta arte horretan bethi ere.
…
cargo = cargu
cargutu
carga
cargatu
cargant = cargante
montacargas = montacarga
cargamentu = cargamendu
cargatore = cargadore = cargatzaile
carguero = carga onci
discargatu = descargatu
discarga = descarga
discargamentu = descargamentu = descargamendu
discargatore = descargadore = descargatzaile
discargatorio
incargatu = encargatu
incargu = encargu
recargatu
recargable = recargagarri
irrecargable = recargaecin
supercargatu = sobrecargatu = gaincargatu
supercarga = sobrecarga = gaincarga
CARRO hitzetic dathor familia osso hau, goicoa nahiz behecoa:
carro
carretta
carrettata = carrettada
carrettero
carrettera
carriera = carrera
carrossa = carroça
carrossero = carrocero
carrosseria = carroceria
*acarreatu = carreatu
*acarreo = carreo
Hauetaric dathoz garraiatu eta garraio euscarazco hitzac.
carrica = cale
karrica eta karreatu erabilcen ditu Leiçarragac, ceinetan k baita /kh/ ahoscatzen.
…
valio
valiotu
valioztatu
valiatu
valiamentu = valiamendu
valido
validitate
validatu
validatione
invalido
invaliditate = invalidotassun
invalidatu
invalidatione
valent = valente
valentia = valencia
valore
valoroso = valoros = valeroso = valeros
valoratu
valorisatu = valorizatu
valorisatione = valorizatione
valorisable = valorizable = valorizagarri
revalorisatu = revalorizatu
revalorisatione = revalorizatione
revalorisatore = revalorizatore = revalorizatzaile
plusvalore = plusvalia = plusvalio
valetude
valetudinario
prevalitu
prevalent = prevalente
prevalentia = prevalencia
convalescitu
convalescent = convalescente
convalescentia = convalescencia
equivalitu
equivalente = equivakente
equivalentia = equivalencia
valuta
valutatu = valuatu
valutatione = valuatione
devalutatu = devaluatu
devalutatione = devaluatione
evalutatu = evaluatu
evalutatione = evaluatione
evalutatore = evaluatore = evaluatzaile
evaluaqueta
reevalutatu = reevaluatu
reevalutatione = reevaluatione
…
signo = signu
Honetaric: sinu, ceinu eta ondoco seinale.
signal = signale
Leiçarragac: seignale
signalatu
signalamentu = signalamendu
signalatore = signalatzaile
signatu
signatore = signatzaile
signatura = signadura
assignatu
assignable = assignagarri
assignatione
assignatura
consignatu
consigna
consignatione
consignatore = consignatzaile consignatario
contrasignatu
contrasigno
contrasigna
designatu
designo
designatione
designativo
designatore = designatzaile
resignatu
resignatione
significatu
significant = significante
significantia = significancia
insignificant = insignificante
insignificantia = insignificancia
significatione
significativo
significatore = significatzaile
resignificatu
resignificatione
insigne
insignia
…
soler
*solitu
solito
insolito
insolent = insolente
insolentqui = insolentequi
insolentatu
insolentia = insolencia
Orotaricoan: insolent eta insolentzia
Leiçarragac: insolentia
obsolescitu
*obsoletu
obsolescente
obsolescentia
obsoleto
obsoletione
…
bannitu
bannimentu = bannimendu
bannimendatu
Errannahiac: proscribitu, exiliatu, expulsatu, proscripto, exilio
bahitu eta derivatuac ere erro honetaric dathozque.
bandito = bandido
banditismo = bandidismo
bandidage /bandidaje/
bandolero
bandolera
bandolerismo
Nolabait ere relationaturic:
bandiera = bandera
bandierola = banderola
banderilla
banderin
banda
bando
disbandatu
disbandamentu = desbandamendu
…
banco: jesarleku, eserleku
banco = bancu
banqueta (aulkiaren ancecoa)
banca
Anglesez: bank
bancario
banchero = banquero
bancatu
bancable = bancagarri
imbancable = bancaecin
bancabilitate bancagarritassun
bancarupta = bancarrota
bancarrotero
bancarrotista
…
banchetto = banquet = banquete
banchettatu = banquetatu
banchettatore = banchettatzaile = banquetatzaile
…
bruto
bruta
brutal
brutalqui
brutalitate
brutalismo
brutalisatu = brutalizatu
brutalisatione = brutalizatione
imbrutitu
imbrutimentu = imbrutimendu
imbrutient = imbrutiente
…
brida
bridatu
embridatu = bridatu
disbridatu = desbridatu
desembridatu = desbridatu
…
burla
burlaqueria: Leiçarragac
burleria = burlaqueria
burlesco
burlescoqui
burlatu
burlatore = burlatzaile
burladero
…
catena = catea = cate
Leiçarragac: cadena
catenal
catenario
catenaria
catenatu = cateatu
catenativo
concatenatu
concatenatione
incatenatu = encadenatu
incatenamentu = encadenamendu
…