Interlingua 3
Interlingua 3 –
Interlingua da lingua international conceptua laburceco hitza.
Ez da hizcunça artificial bat esperanto den beçala. Interlingua hizcunça unificatu bat da, ceinaren azpian anglesac eta hizcunça edota dialecto romanicoec bat eguiten baitute.
Hona hemen haren grammatica’ interlinguarat bererat anglesetic itzulia.
Interlingua Grammatica honetan hitz internationalac nola dauden eraturic bicain açalcen çaicu. Latineratic eta grecqueratic, batez ere, dathorquigun hitz eta conceptu sare patrimoniala escaincen deraucu, ceina valiatzen ahal baitugu gure hizcunça(c) hobequi ulercecotz, inferioritate complexuac alde baterat behin bethicotz uztecotz, ecen euscaldunoc nagussi içaitecotz jaio baiquinen eta ez nehoren mempeco içaitecotan.
Içan gaitecen gu gueu!
Interlingua 3
Gauça chipienetan leyal dena, handian-ere leyal da: eta gauça chipian iniusto dena, handian-ere iniusto da.
LUCAS 16:10 BHNT
https://bible.com/bible/25/luk.16.10.BHNT
leyal = leial = loyal
leialqui
leialquiro
loyalista
loyalismo
loyalitate
disloyal
disloyalitate
Aurrecoarequin relationaturic dagoenez:
lege = legue
legista
legismo
legal
illegal
legalitate
illegalitate
legalisatu = legalizatu
legalisatione = legalizatione
legitimo
illegitimo
legitimismo
legitimista
legitimitate
illegitimitate
legitimatu
legitimatione
legifero
legiferatu
legislatione
legislativo
legislatore = legislatzaile
legislatura
…
rege = regue
regina = reguina
regulo
regal
regalitate
vicerege = viceregue
regicida
regicidio
…
Eta interconnectaturic den regitu aditza eta haren familia hedatua:
regitu
regimentu = regimendu
regimental
inregimentatu
regent = regente
regentia = regencia
regentatu
rectore
rectorato = rectoratu
rectoral
recto = rectu
rectitude
rectificatu
rectificable = rectificagarri
rectificatione
rectificatore = rectificatzaile
derecto = deretcho
derecta = deretcha
rectilineo
rectangulo
rectangular
recto
rectal
corrigitu
corrigible
incorrigible
incorrigibilitate
correctione
correctional
incorrectione
correctivo
correctore
correctorio
correcto = correctu
correctessa = correcteça
incorrecto = incorrectu
dirigitu
dirigible
directione
directivo
directiva
directore
directorato = directoratu
directorial
directorio
directorial
directrice = directruz
directura
directo = directu
indirecto = indirectu
erigitu
erectile = erectil
erectilitate
erectione
erectore
erecto = erectu
regno = regnu (erreinu)
regnatu
regnant = regnante
interregno = interregnu
regnicola
…
regime = regimen
resuma:
Emaiten du regal eta regime/regimen hitzen combinationetic sorthua dela gure resuma (erresuma).
Gure Naffarroaco Resuma ez da certan içan behar regnu (erreinu) bat. Perfectuqui içan daiteque republica bat. Gurea reguea leguearen atzetic doa.
Adeitassunez
Naffarrerazco ge eta gi, francesezco ge eta gi modura ahoscatzen ohi dira, hau da, je eta ji beçala.
Hegoaldecoec gaztelaniazco je eta ji modura eguiten ohi dute.
regitu = /rejitu
Guc batuerazco je eta ji modura ahoscatzea gommendatzen dugu
discipulo = discipulu
discipula
disciplina
disciplinal
disciplinario
disciplinatu
interdisciplinario
multidisciplinario
…
Batueraz bide suicida hautaturic DISCI- erabili beharrean DIZI- dute hautatu. DISZI- asqui ez, eta DIZI-.
Bejondeiela!
Esquerrac ez dutela “lizifrina” hautatu!
Elhuyar:
(Rel.) azote, lizifrina, diziplina
Adeitassunez
penditu [pend-/pens-]
pendiculo
perpendiculo
perpendicular
perpendicularitate
pendent = pendente
pendulo
pendular
pendula
pensile = pensil
appendItu
appendice
appendicitis
appendicula
appendicular
appendicectomia
…
dependitu
dependent = dependente
dependentia = dependencia
independent = independente
ndependentia = independencia
dispenditu = dispendiatu
dispendiatu
dispendio
dispendioso
dispensa
dispensero
dispensatu
dispensa
dispensario
dispensable
indispensable
indispensabilitate
dispensatione
dispensativo
dispensatore
dispenditore
expenditu
expensa
expenditore = expendedore
propender
propensione
propenso
suspenditu
suspenso
suspensione
suspensivo
suspensore
suspensorio
suspense
vilipenditu = vilipendiatu
vilipendiatu
vilipendio
DISCI eta DIZI,
BIAK DIRA MAILEGU INDOEUROPARRAK
DIS, DI eta DES hasten diren guztiak (eta mordoa da)
Josu,
Idazquerari buruz ari naiz.
Angles eta francesez discipline. Gaztelaniaz disciplina.
Cer dela eta euscaldunec ridiculua eguin behar diziplina horrequin?
Adeitsuqui
medico
medicu
+medicunça
medical
medicina
medicinal
medicinatu
medicatu
medicamentu = medicamendu
medicamentoso
medicamentatu
medicable = medicagarri
immedicable = medicaecin
medicatione
medicastro
*vertitu [vert-/-vers-]
vertice
verticillo
verticillate
verticitate
vertical
verticalqui
verticalitate
version
verso
versetto
versiculo
versificatu
versificatione
versificatore = versificatzaile
+ versolari
+ versolaritza
versione
versionatu
anniversario
versatu
versatile = versatil
versatilitate
malversatu
malversatione
malversatore = malversatzaile
tergiversatu
tergiversatione
tergiversatore = tergiversatzaile
ambivertitu
avertitu
aversione
advertitu
advertent = advertente
advertentia = advertencia
inadvertent = inadvertente
inadvertentia = inadvertencia
adverso
adversario
adversitate
adversatu
adversativo
animadvertitu
animadversione
convertitu
convertimentu = convertimendu convertible
convertibilitate
inconvertible
nconvertibilitate
conversione
converso
conversatu
conversable = conversagarri
conversatione
conversatore = conversatzaile
controvertitu
controvertible
incontrovertible
controverso
controversia
controversista
divertitu
divertimentu = divertimendu
diversione
diverso
diversitate
diversificatu
diversificatione
evertitu
eversione
extrovertitu
extroversione
introvertitu
introversione
invertitu
inversione
invertina
inversivo
inversore
inverso
pervertitu
pervertimentu = perveryimendu
perversione
perverso
perversitate
pervertitore = pervertitzaile
revertitu
reversible
reversibilitate
reversione
reverso
subvertitu
subversione
subversivo
subversore = subvertitzaile
transvertitu
transverso
transversal
transversa
transversatu
sinistrorso = sinistroverso
dextrorso = dextroverso
…
Euskaldunak oso diziplinatuak direnez, ez dizute jaramonik egingo, Josu.
Begira, neu ere oso diziplinatua naiz eta euskara batu txintxoan idazten dut, baina oso gustura irakurtzen dizut, asko ikasten ari naiz zureekin.
E preciatua,
Anhitz esquer çure eritziagatic.
Ulercen dut adiarazten duçuna.
Aurreco *vertitu sarreraco hitzac euscaldunec eçagutzen dituzte.
Eta eçagutu behar dituzte cerbait içanen badira.
Baten batec erranen du: Baina horiec euscara al dira?
Bai, erançunen nuque nic.
Euscara eta lingua internationala (interlingua grecolatinoa), ceren gaztelania, frances eta anglesean aguercen baitira. Dira forma angloromanicoac.
Graphia alda daiteque, baina conceptu sare hori buruan eduqui behar dugu euscaldunoc. Derrigorrez. Euscararen bidez ez bada, erdararen baten bidez.
Hitz international guzti horiec gure gureac dira etche eta mahai beçaimberce. Guri dagozquigu lehen mailaco europarrac garelacotz.
Nire systemaren bidez, blockean ikasten dira guero nahi dugun hizcunçan erabilcecotz: euscaran, francesean, espainolean eta anglesean.
Ohartu behar gara “diziplina” ez dela gaztelaniari laphurtutaco verba bat, baina gaztelanian ere hartu duten hitz baten aurrean gaudela, lingua internationalean “disciplina” idazten dena.
Gueuc ez daducagu escubide gutiagoric espainolec, francesec edo anglesec baino.
Adeitassunez
Erabat ados zurekin, Josu. Batera zein bestera erabiliko ditugu hitz horiek: euskaraz ez bada, erdaraz. Guztiak euskaran integratuz gero, alde batera utz genitzake erdarak; bestela, beti izango gara haien morroi.
Gilen,
Anhitz esquer!
Erdarac ere behar ditugu, baina morroinqueria kendu behar dugu burutic behin bethicotz. Ez gara nehoren sclavo.
Adeitsuqui
dicer [dic-/dict-] erran, essan
Oharra: Asterisco batez marcaturic doaz euscaran ençun ez ditudanac.
*dicitu, *dictu
*indicible = indecible
dictione
dictionario
jurisdictione
…
*dicto
verdicto = veredicto
dictatu
dictamine
dictatore
dictatorial
dictatura = dictadura
contradicitu = contradecitu
contradictione
contradictore
contradictorio
*disdicitu
*disdicimentu
*edicitu
edicto = edictu
*indicitu
indictione
*interdicitu
interdictione
interdicto = interdictu
predicitu
predictione
predictore
*benedicitu
benedictione
benedicto = benedictu
juridico
juridicoqui
…
figer [fig-/fix-] v to drive in, thrust in
figitu = fixu
Oharra: Derivatu hauetaco X (cs) lettrac’ Hegoaldean maiz gaztelaniazco J-ren doinua daduca. Berce batzuec euscarazco X-ren soinuaz eguiten dute hobequixe. Incluso TS-requin iracurriac gara: fitsatu
fixu
fixo
fixitate
fixatu
fixable = fixagarri
fixatione
fixativo
fixatore = fixatzaile
antefixa: Anglesez: antefix
*affigitu
affixo
affixu
affixatu
*prefigitu
prefixo
prefixu
prefixatu
*suffigitu
suffixo
suffixu
suffixatu
*transfigitu
transfixione
*crucifigitu
crucifixione
crucifixore = crucificatzaile
crucifixo
crucifixu
crucificatu
+
gurutzefikatu
gurutzefika
…
Aurrecoarequin relationaturic:
fichatu
fiche = ficha
fichable = fichagarri
fichage: Ahosquera: fichaje
fichero = fichategui
affichatu
affichable = affichagarri
affichage: Ahosquera: affichaje
affiche
…
Euscara batuan osso gauça onac iracurcen dira. Idazle onac ditugu.
Zuzeun bertan ere miragarriqui idazten duten collaboratzaileac ere baditugu.
Nire esquerrona haiendacotz, bihotz bihotzetic.
Gauça bat da hizcunça bera, eta berce bat hautatzen den graphia edo grafia.
Neuc graphia internationala nahiago dut, hau da, Leiçarragac eta lanquideec hautatu çutenac naffarrera fincatzeco orduan. Osso erabaqui garrancitsua içan cen natione bilhaca guintecençat.
NATION hitz internationala:
anglesez: nation
francesez: nation
naffarreraz: natione
batueraz: nazio
bizcaieraz: nazino
gaztelaniaz: nación
catalanez: nació
Naffarreraz NATIONe idazten dugu hobequi declinatzecotz, ACTORe idazten dugun raçoin berdinagatic.
Hitzac, berez, NATION eta ACTOR dirade.
Graphia internationala hautatu çuten Leiçarragac eta bere taldeac naffarreraz idaztecotz.
/nazione ahoscatzen çuten hori manera internationalerat idaztea erabaqui çuten: natione. Espainolec berdin eguin balute nation idatzico luquete eta /nación ahoscatu. Catalanec nation idatzi leçaquete, /nació ahoscatu arren.
Baina differencia marcatu behar dute, ança, herri minorizatu eta minableec.
Frances eta angles çaharrec nacion/nacioun idazten çuten, gascoinec eta occitanoec eguiten duten beçala.
Baina anglesec, batez ere, eguin çuten Back to Roma & Athenas.
/neishen, edo ancerarat, ahoscatu arren, erabaqui çuten NATION idatzico çutela. Ongui erabaqui ere.
Gauça bat baita ahosquera eta berce bat idazquera. Arras gauça differentac!
Leiçarragac eta’ ecin arguiroago idatzitaco natione, Orotarico Euscal Hizteguian nazione modura aguercen çaicu. Hori trampa da, ceren euscaldunac ez baiquinen analphabeto.
Nehondic ere ez.
Euscaldunac ez dira içan seculan ingurucoac baino analphabetoago. Berdin ancean, bai. Erdianalphabetoac.
Baina ez denac! Oraino ere ez!
Behin erabaquiric campoco hitzac nola idatzico ciren, hau da, berceen modura, euscal hitzac ere systema berean emanen ciren. Bide internationala eta erracena, hain çucen ere.
Horixe gure bidea!
Honela dioscu Orotarico Euscal Hizteguiac, hau da, Michelenaren hizteguiac, hau da, Ibon Sarasola eta Cia.ren hizteguiac:
nazio.
(SP, Urt III 285), nazione (Urt III 285, Gèze), nazino (V-gip), nazioe, nazinoe. Ref.: Etxba Eib y Elexp Berg (naziñua). Nación.
natione’ existitu ez baliz beçala.
Non dago, bada, Leiçarragaren eta berce molesto batzuen nationea?
Non dago, eta certan, gure nationea?
Baturaco, aldez aurretic erabaquitaco forma erabaqui dute: nazio: na/zi/o
Ederto!
Bizcaitarron
nazino edota nazinoe bazterrerat
naziño edo naziñoe are bazterragorat
Asqui hurbil daude natione-tic, ezta?
Horixe!
Espainolec nación hautatu dute, hori içan baitzen “espainol” guztioi imposatu nahi ceraucuten ahosquera “normal”a. Catalan, galego eta euscaldunac barne.
Batuistec berdin eguiten dute haien nazio-arequin. Berdin berdina.
Idatz badeçagu natione, euscaldun bakoitzac guero ahosca deçaque ohi duen modura: nazione, nazio, nazino, nasiño, etc.
Lanak ditut igertzen, Josu, zure postak interlinguari buruz edo “nafarrera batua” delako zure idiolektoari buruz ote diren. Susmoa dut, baina, bi gauzak bat direla zuretzat.
nascer [nasc-/nat-] jaio, sorthu
*nascitu
nato = natu
nascent = nascente
nascentia = nascencia
nascimentu = nascimendu
nativo
nativa
nativismo
nativista
nativitate
nativisatu = nativizatu
nativisatione = nativizatione
nato = natu
natal
natalitate
prenatal
antenatal
cognatu = coinatu
cognata = coinata
cognatione
innato
neonato
nonnato renascitu
renascent = renascente
renascentia = renascentia
renascimentu = renascimendu
nasciturus = nascituro
natione
national
nationalismo
nationalista
nationalitate
nationalisatu = nationalizatu
nationalisatione = nationalizatione
disnationalisatu = disnationalizatu
disnationalisatione = disnationalizatione
antinational
conational
international
internationalismo
internationalista
internationalitate
internationalisatu = internationalizatu
internationalisatione = internationalizatione
natura
naturismo
naturista
natural
naturalismo
naturalista
naturalistico
naturalitate
naturalisatu = naturalizatu
naturalisatione = naturalizatione
conatural
innatural
supernatural
denaturatu
disnaturatu
disnaturant = disnaturante
disnaturatione
…
corde = bihotz
corde: conorteren synonymoa.
Oharra: Badirudi azquen hau conforte, confortatu-tic dathorqueela.
cordial
cordialqui
cordialitate
concorde
concordia
concordatu
concordant = concordante
concordantia = concordancia
concordato = concordatu
concordatario
discorde
discordia
discordatu
discordo = discordu
discordant = discordante
discordantia = discordancia
accordatu
accordo = accordu
accordio
accorde
accordion = accordeoi
accordionista
accort = accord
accord = accort
accordante
accordable
accordant = accordante
accordantia = accordancia
accordatore = accordatzaile
accordatura
disaccordatu = desaccordatu
disaccordo = disaccordu = desaccordu
recordatu
recordo = recordu
record
recordatorio
cordiforme
misericorde
misericordia
misericordioso
…
forte
= borthitz
= *fuerte
fortia = força = borcha
fortiatu = forçatu = borchatu
fortiamentu = fortiamendu = forçamentu = forçamendu = borchaqueta
fortiatore = fortiatzaile = forçatore = forçadore = forçatzaile = borchatzaile
fortalessa = fortaleça
fortino = fortin
effortiatu = efforçatu = esforçatu
effortio = efforçu = esforçu
reinfortiatu = reinforçatu
reinfortiamentu = reinfortiamendu = reinforçamendu
fortitude
fortissimo
fortificatu
fortificant = fortificante
fortificable
fortificatione
confortatu
conforto = confort
confortable
confortatione
reconfortatu
contraforte
pianoforte
aquaforte
aquafortista
…
corde = bihotz honetaric subfamilia hau:
corage: Ahoscaturic: coraje
cora- = cura-
curaia, curaios, curaiatu…
coragiatu = corajatu
coragioso = corajoso = corajos =
discoragiatu = discorajatu = descorajatu
discoragiamentu = discorajamentu = discorajamendu = descorajamendu
incoragiatu = incorajatu = encorajatu
incoragiamentu = incorajamentu = incorajamendu = encorajamendu
…
Leiçarragac courage idazten du, ceinagatic cora- edo cura- gabe, coura- modura berrescriba daitezque goico hitz guztiac.
voler
= * volitu
volitione
volitivo
benevolo
benevolent = benevolente
benevolentia = benevolencia
voluntate
voluntario
involuntario
voluntariato = voluntariatu
vorondate
volondres = volondros
…
ben = bene
= ongui, ondo, onsa
benque = beinque
Oharra: Ondoco euscal hitzetan ere ben/bene hori adverbio hau berau datzala uste dut. Nehori ez deraucot honelacoric iracurri:
benetan
bene-benetan = ben-benetan
bien! = ben! = bon! = bueno! = beno!
benigno
benignitate
benefico
beneficio
beneficiario
beneficiatu
beneficent = beneficente
beneficentia = beneficencia
benefactore
benevolo
benevolent = benevolente
benevolentia = benevolencia
benedicatu = bedeincatu
benedictione
benedicto = benedictu
benedictino
…
mal = male
= charto, gaizqui
malo!
chorimalo
mal fin eguin
malestar
malagana
malitia = malicia
malitioso = malicioso = malicios
malefico
malefica
maleficio
maleficent = maleficente
maleficentia = maleficencia
maligno
malignitate
malignatu
malignant = malignante
malformatu
malformatione
malsano
malevolo
malevolente
malevolentia
malfamatu
maleducatu
maledicitu = maledecitu
maledicatu = madaricatu
maledicent = maleducente
maledicentia = maledicencia
maledictione = madaricacione
maldicione
madaricione
Oharra:
maledicto = maledictu
maltractatu
maltractamentu
Ikus anglesezco cerrendatcho hau. Horietatic asco naffarreraz erabilcen ahal dira perfectuqui:
A
malabsorbed
malabsorption
malabsorptive
maladapt
maladaptability
maladaptable
maladaptation
maladaptative
maladapted
maladaptive
maladdress
maladherence
maladjusted
maladjustment
maladminister
maladministration
maladministrator
malaligned
malalignment
malapert
malapplied
malapportioned
malapportionment
malapposed
malapposition
malappropriate
malappropriation
malarticulate
malassimilation
C
malcirculation
malcode
malcommunication
malcompensate
malcompensation
malcondition
malconformation
malcontent
D
maldescent
maldeveloped
maldevelopment
maldifferentiation
maldigest
maldigested
maldigestion
maldigestive
maldisposition
maldistributed
maldistribution
E
maleducation
maleducative
malemploy
malemployed
malemployment
malexecution
F
malfeature
malfed
malfixation
malfolded
malfolding
malformity
malformation
malformatted
malformed
malfunctional
G
malgovernance
I
maliferous
malinfluence
malinformed
malintent
malinvest
malinvestment
malism
J
maljunction
M
malmanagement
N
malnormal
malnourish
malnourishment
malnutrition
O
malobservation
malocclude
malocclusion
malodor
malodorous
malodour
maloperation
malorganization
malorientation
maloriented
P
malparkage
malparry
malperfusion
malpigmentation
malplacentation
malpose
malposition
malpositioned
malposture
malpractice
malpractitioner
malpresentation
malproliferation
R
malresorptive
malrotated
malrotation
S
malsegregation
T
maltracking
maltreat
maltreatment
U
malunion
malunited
…
bon: on
bon! = bueno! = beno!
bono
bonus
bonobus
abonatu
abonamentu = abonamendu
bonitate = bontate = bondade
bonificatu
bonificatione
…
Ikussi dugu gorago:
maledictione = madaricacione
maldicione
madaricione
Pensa liteque TIONE eta CIONE bi atzizqui different direla. Ez da hola.
Bigarrena euscarari egoquituago edo dela erran gueneçaque.
Dena dela, uste dut casu guztietan TIONE, cein CIONE ahoscatzen baita, hauturic hoberena dela:
madaricacione-ren ordez madaricatione
Halaber:
burutatione
ceinec bere baithan harcen bailituzque ahosquera possible guztiac:
/burutazio
/burutazino
/burutazinoe
/burutazione
Adeitassunez
Josu tokai,
Hire helburua noblea duk, baina oso arriskutsua euskerarentzat.
Behintzat sakonki eztabaidatu beharra dakusaat.
Lehen hiru proposamenak ikusi dizkiat: LEGE, REGE, DISZIPLINA
LEGE: tira.
joan-etorriko mailegua duk: hots, euskeratik dator (eta ez latinetik, gehienek uste bezala).
LEA-GE “kanpo-libre (lea) gabezia (ge)”. Zentzu hori gordetzen du euskeraren artxiboak.
Baina LEX hitza hartzen badugu oinarritzat…., lehenik, euskeraren balio antropologiko hori galtzen diagu (eta indoeuropeoek ez dakite ezer euren hitzen esangureaz.
Eta hona hemen galdera:
Merezi ote LEX erroa eta horren eratorri iladara jotzea?
Merezi ote LEGE erroaren pentsaera edo balio antropologikoa galtzea?
Merezi ote ARAU erro garrantzitsua albora uztea?
nAHI BADUK, Josu, jarrai dezakegu dialektikarekin
Josu Naberan jauna,
Placer handiz!
Ez diat uste neureac direnic arriscutsuac euscararençat. Neholat ere ez.
Guztiz contracoa erraiterat ausartuco ninduquec.
Solutionea diat emaiten. Behin bethico solutionea.
Hemendic aitzina euscaldunec ditec hitza eta erabaquia. Haiei diagotec. Beraz, ez ciaitac niri hori, ceren berceec erabaqui behar duten contua baita hori.
On hartu ala gaitz hartu.
LEGUE/LEGE dela eta… nic ez diat contutan hartu LEX hori; derivatuetaric atheratzen baitira, hitz familia ossoa contemplatuaz, oinharrizco formac lingua internationalean.
Naffarrera deithu nahi ukan dudan euscara’ çabalagoa, hedatuagoa, extensoagoa duc Euskaltzaindiaren euskara batua baino. Euskara hau murritza duc, selectivoa.
Nic Orotarico Euscal Hizteguia minimotzat harcen diat, baina ez duc ossoa. Hiztegui honec ez ditic barne harcen euscaldun guztion hitzac eta erranmoldeac. Labur gueratzen duc, osso labur, ceren euscaldunen hizcunça “euskaltzain”ec uste duten baino ascoçaz hedatuagoa, joriagoa eta aberatsagoa baita.
Ez diat uzten alborat ARAU hitza, ez eta berce bakar batto ere. Euscaldun guztion hitz guztiac ditiat abiapunctu.
Berdin ciaitac nondic hartu dituzten, dela gaztelaniatic edo francesetic, dela anglesetic. Edo berce ceinnahi erdarataric.
Euscaldun guztion garunetan bor bor eta pil pil dabilçan hitz eta verba guztiac dituc gure.
Adeitassunez
FACER
fac-/fact- = eguin
Gaztelaniaz: hacer.
F-tic H-rat euscararen eraguinez.
facile = facil
Oharra:
FACILe berez FACIBLE da = eguingarri
Contracoa DIFFICILe da, hau da, dis/des + facile = deseguingarri.
facilitate
facilitatu
facilitatione
facultate
facultativo
difficile = difficil
difficultate
difficultoso = difficultos
facible
facibilitate
infacible
infacibilitate
facticio
factione
factionario
factioso = factios
factore
factoria
factura
facturatu
facturatione
facto
de facto
artefacto = artefactu
facitore
= factore
Ondoco derivatuetan fac-/fact- aditz erroa fic-/-fect- moldera passatzen da. Idea bicaina!
AD + FACER
affic-/affect-
affectible
affectibilitate
affectione
affectionatu
disaffectione
disaffectionatu
affectivo
affecto = affectu
affectuoso = affectuos
affectatu
affectable
affectatione
CON + FACER
confic-/confect-
confectione
confectionatu
confectura
confecto = confectu
confectero
confecteria
DE + FACER
defic-/defect-
deficient = deficiente
deficientia = deficiencia
defectible
defectibilitate
indefectible
indefectibilitate
defectione
defectivo
defecto = defectu
defectuoso = defectuos
EX + FACER
effic-/effect-
efficace = efficaz
efficacia
inefficace = inefficaz
inefficacia
efficient = efficiente
efficientia = effuciencia
inefficient = inefficient
inefficientia = ineffucencua
coefficient = coefficiente
effectivo
effecto = effectu
effectuatu
effectuatione
IN + FACER
infic-/infect-
infectione
infectioso = infectios
disinfectione
infectivo
infecto = infectu
infectatu
disinfectatu
infectatore = infectatzaile
disinfectant = disinfectante
disinfectatore = disinfectatzaile
PER + FACER
perfic-/perfect-
perfectible
perfectibilitate
imperfectible
imperfectibilitate
perfectione
perfectionatu
perfectionamentu = perfectionamendu
imperfectione
perfectivo
perfecto = perfectu
imperfecto = imperfectu
plusquamperfecto = plusquamperfectu
plus quam … = … baino guehiago
PRE + FACER
prefic-/prefect-
prefectoral
prefectura
subprefectura
prefecto = prefectu
subprefecto = subprefectu
PRO + FACER
profic-/profect-
proficient = proficiente
proficientia = proficiencia
profecticio
RE + FACER
refic-/refect-
refectione
refectorio
SUB + FACER
suffic-/suffect-
sufficient = sufficiente
sufficientia = sufficiencia
insufficient = insufficiente
insufficientia = insufficiencia
Ondocoetan aditz erroaren vocala ez da aldatzen:
CONTRA + FACER
contrafac-/contrafact-
contrafactione
contrafactore
contrafacto = contrafactu
DIS + FACER
disfac-/disfact-
disfacto = disfactu
disfacta
RE + FACER
refac-/refact-
refactione
Berce derivatu edota erathorri batzu:
*calefacitu
calefaciente
calefactione
calefactore
*manufacitu
manufactura
manufacturario = manufacturero
manufacturatu
manufacturatione
*satisfacitu
satisfacent = satisfacente
satisfactione
satisfactorio
satisfacto = satisfactu
*benefacitu
benefactore
*olfacitu
olfactione
olfactivo
olfactorio
facsimile = facsimil
facsimilar
Guehi berce hauec:
-ifico
calorifico
pacifico
scientifico
etc.
-ificatu
amplificatu
clarificatu
magnificatu
petrificatu
edificatu
significatu
etc.
-fice
artifice
aurifice
*ficio
artificio
edificio
beneficio
orificio
etc.
*ficial
artificial
*ficioso
artificioso = artificios
…
Josu,
Orotarico Euscal Hizteguia hemen daducaçu:
https://www.euskaltzaindia.eus/oeh
Adeitsuqui
consolatu
solacio
Anglesez: solace
Gaztelanian baditugu derivatu hauec: solaz, solazar…
Euscarazco solas, solhas eta jolas ethorqui berberau daducaquete.
consolo = consolu
Gaztelaniaz: consuelo
consola
consolable = consolagarri
inconsolable = consolaecin
consolatione
consolativo
consolatore = consoladore
+ consolagailu
+ consolatzaile
consolamendu
consolatorio
inconsolatu
disconsolatu = desconsolatu
disconsolo = desconsolu
…
forma
formula
formulario
formulatu
formulatione
formal
formalismo
formalista
formalitate
formalisatu = formalizatu
formalisable = formalizable = formalizagarri
formatu
formatione
malformatione
formativo
formatore = formatzaile
formato = formatu
conformatu
conformatione
comforme
conformista
nonconformista
conformitate
nonconformitate
deformatu
deformatione
deforme
deformitate
informatu
informant = informante
informatione
informativo
informatore = informatzaile
informe
reformatu
reforma
contrareforma
reformismo
reformista
reformable = reformagarri
reformatione
reformativo
reformatore = reformatzaile
transformatu
transformismo
transformista
transformable = transformagarri
transformatione
transformativo
transformatore = transformatzaile
-forme
aculeiforme
vermiforme
multiforme
…
uniforme
uniformatu
uniformitate
uniformisatu = uniformizatu
uniformisatione = uniformizatione
uniformisatore = uniformizatzaile
pro forma
…
Kaixo Josu.
Barriro natorkiak.
Jabetzen nauk interlingua egitean hizkuntza indeuropeoak (ariera) jartzen duala oinarri bakartzat: angelesa, frantzesa, gaztelera.
Irizpide oso mugatua, nire ustez.
Hor daukak, adibidez, gazteleraen barruan euskal/iberierazko hitz mordo bat (eginda diat zerrenda luze bat) euskeratik irakurtzen direnak.
Hor daukak grekoan ere, euskerak eraman zituen erro bisilaboak; eta maila apalagoan bada ere, latinean halaber. Horiei lehentasuna eman behar zaiela uste diat.
Erizpide murritzegian habilela uste diat.
Gero jarraituko diat fonetika-arazoekin.
Jakin behar duk euskera digante bat dela, alboko hizkuntzekin alderatuta; hori irakurri nioan hemengoa ez den hizkuntzalari bati, eta ni ere orain jabetu nauk, Etimologia Hiztegia egiterakoan
Josu Naberan jauna,
Erizpide murritzeguian nabilela?
Euscaldunoc vici gaituc vici garen lekuan.
Euscaldunoc ikasten ditugun hizcunçac anglesa eta hizcunça romanicoac dituc, espainola eta francesa, batez ere.
Euscaldunac differentac baguina edo berce leku batean vici baguina, nire erizpidea ere different luquec.
Nire hitz familietan aguercen diren hitzac euscaldunec daquizquitenac dituc edo noizbait ikassi beharco ditiztec.
Gauden egoerari egoquiturico erizpidea duc nirea.
Adeitassunez
-ferer [-fer-/-lat-]
-feritu & -latu
Erro bi ditu aditz honec, -fer- eta -lat-. Berez aditz biren aurrean aurkitzen gara, ceinec bat eguin baitute.
afferitu
afferent = afferente
circumferitu
circumferent = circumferente
circumferentia = circumferencia
circumferential = circumferencial
semicircumferentia = semicircumferencia
…
conferitu
conferentia = conferencia
conferential = conferencial
conferentiatu = conferenciatu
…
defereritu
deferent = deferente
deferentia = deferencia
…
differitu
different = differente
differentia = differencia
differential = differencial
differentiatu = differenciatu
differentiatione
indifferent = indifferente
indifferentia = indifferencia
indifferentismo
indifferentista
equidifferent = equidifferente
dilatorio
…
efferitu
efferent = efferente
*elatu
elatione
inferitu
inferentia = inferencia
inferible
interferitu
interferentia = interferencia
offeritu = offritu = offrecitu
oblatione
offertorio
offerta
offertatu
preferitu
preferent = preferente
preferentia = preferencia
preferential = preferencial
preferentialismo = preferencialismo
preferentialista = preferencialista
preferible
preferibilitate
proferitu
proferent = proferente
proferentia = proferencia
referitu
referent = referentr
referentia = referencia
relatione
correlatione
relativo
relativitate
relativismo
correlativo
relatore
relatatu
correlatatu
relato = relatu
…
suffritu
suffrent = suffrente
suffrentia = suffrencia
suffrible = suffrigarri
insuffrible = suffriecin
suffritore = suffritzaile
transferItu
transferimentu = transferimendu
transferent = transferente
transferentia = transferencia transferible = transferigarri
intransferible = trabsferiecin translatione
translatatu
translatore = translatatzaile
translataçale = translatatzaile
*legisferitu
legislatione
legislativo
legislatore = legisladore
legislatura
-fero
aurifero
argentifero
aurifero
carbonifero
crucifero
…
Osasun etxean eskaera-orria bete behar izan nuen atzo edo herenegun eta neure buruari galdezka hasi nintzaion: ze hizkuntzetan beteko ote dut eskaera ongi eta zehatz uler nezaten?…Interlingua honetaz oroitu nintzen…
“Hoja de petición de atención” ezartzen zuen.
Euskeraz: “Harreta eskaera-orria”.
Euskera moderno batean, agian ezarri beharko luke: “Attentione petitione foliuma”?
(Ez naiz ari adarrak jo asmotan gero. Zinez -edo seriosment- ari naiz).
“Interlingua” da proposatzen duzuna, Josu Lavin, inguruko hizkuntzei jarraiki.
Baina aldiberean, Leiçarragaren aditza forma klasikoak berreskuratzea da zure aldarria.
Kontxo, hor contradictionea ikusten dut.
(Kontradikzioak ez dira txarrak, ez onak. Beti ere, proposamenak egitera ausartzen zara eta hori eskertzekoa da, lozorro-mozorro garaiotan)
Antton,
“Arreta escaera orria” osso ona dela iruditzen çait.
Leiçarraga eta’ nic proposatzen dudan bide berberetic doaz. Hau da nire proposamena haiena da, berdina.
Neuc derauçut/drauçut erabilcen dut. Berdin onac dira diçut eta deutsut.
Naffar Translator programmac automaticoqui passatzen du euscara’ naffarrerarat:
naffarrera.eus
Proba eçaçu!
Beguira, atentzio sarreraren itzulpena. Euscalçaindiaren hizteguitic:
atentzio iz. Arreta. Ik. aditasun. Atentzio handiz jarraitzen zituen osabaren azalpenak.
atentzioa eman Norbaiti zerbait deigarria edo bitxia iruditu. Horren edertasunak atentzioa eman dit. Ez da erraz Londreseko metroan atentzioa ematea. Izkina ez oso argitsu batean, koadro bat ikusi nuen, atentzioa eman zidana.
attentione iz. Arreta. Ik. aditassun. Attentione handiz jarraitzen cituen ossabaren açalpenac.
attentionea eman Norbaiti cerbait deigarria edo bitchia iruditu. Horren edertassunac attentionea eman deraut. Ez da erraz Londoneco metroan attentionea emaitea. Izquina ez osso arguitsu batean, quadro bat ikussi nuen, attentionea eman cerautana.
atentzio attentione da naffarreraz,
arreta arreta da, eta
aditasun aditassun.
vincer [vinc-/-vict-]
vincitu = vencitu = vençutu
vincimentu = vencimendu
vincibile = vençugarri
invincibile = vençuecin
invincibilitate = vençuecintassun
vincitore = vencedore = vençutzaile
Oharra:
ce, ci L, N edo R ostean TZE, TZI ahoscatzen dira.
ça, ço, çu L, N edo R ostean TZA, TZO, TZU ahoscatzen dira.
victore
victoria
victorioso
invicto = invictu
convincitu = convencitu
convincimentu = convencimendu
convictione
convicto = convictu
evincitu
evincible
evictione
revincitu = revencitu
provincial
provincialismo
esser/ser aditzaren derivatuac:
essente = -sente (absent, present)
ente
entitate
essentia = essencia
essential = essencial
essentialitate = essencialitate
quintessentia = quintessencia
= quintaessentia = quintaessencia
absent = absente = *ausente
absentia = absencia = * ausencia
absentismo
absentista
absentatu = * ausentatu
present = presente
presentia = presencia
presential = presencial
presentatu
presentable = presentagarri
impresentable = presenraecin
presentatione
presentatore = presenratzaile
representatu
representante
representable = representagarri
representatione
representativo
representatore = representatzaile
presentismo
presentista
Gaztelaniazco forma bi hauec elkarrizquetetan ençuten ahal dira:
es que
o sea
futuro
Oharra: Berez, hitz hau içan aditzaren participio futuroa da = içanen dena.
Hauexen modura
nascituro = jaioco dena
morituro = hilco dena
futurismo
futurista
nomine
*nombre = icen
*nombre = numero, copuru
Anglesez: number
Leiçarragac nombre eta auri nombre (numero aureo)
Badirudi gurutzatu direla nomine eta numero hitzac.
nominal
nominalismo
nominalista
nominatu
innominable
nominatione
nominativo
nominatore = nominatzaile
innominatu
denominatu
denominatione
denominativo
denominatore = denominatzaile
renominatu
renomine = renombre = *errenume
renominatu
prenomine = prenombre
pronomine = pronombre
pronominal
supernomine
supernominatu
nomenclatu
nomenclatore
nomenclatura
plurinominal
multinomio
binomio
Erranmoldeac:
inomine batean = in nomine batean
inomine santi batean = in nomine sancti batean
in nomine Patri