abolitu
abolitu –
abolitu: abolere aditz latinotic heldu çaicu euscaldunoi hitz ceharo international hau:
en: abolish
fr. abolir
es. abolir
Orotariko Euskal Hiztegia
abolitu.
Deshacer, abolir.
Eztuzuela uste ezen legearen edo profetén abolitzera ethorri naizela: eznaiz ethorri abolitzera, baina konplitzera. “Pour abolir”. Lç Mt 5, 17 (He desegiterat). Inikitate guzia desegin eta aboli dadinzat. Lç Ins E, 5v. Zeren haién lehen naturá abolituren baitate, berze statu batetan resuszita ditezenzát. Ib. C, 6v. Bekhatuaren abolitzeko eta iraungiteko. Lç Adv *** 2r. [Sentenzia] aren rebokatzeko, abolitzeko eta anulatzeko. MRos 10.1r.
Orotaricoac egun laur aiphu baino ez dakarça Leiçarragarrenic, ceinac graphicoqui eraldatu baitituzte, ohicoa denez hiztegui honetan.
OEH
Eztuzuela uste ezen legearen edo profetén abolitzera ethorri naizela: eznaiz ethorri abolitzera, baina konplitzera.
Leiçarraga
Eztuçuela vste ecen Leguearen edo Prophetén abolitzera ethorri naicela: eznaiz ethorri abolitzera, baina complitzera.
OHE
Inikitate guzia desegin eta aboli dadinzat.
Leiçarraga
Iniquitate gucia deseguin eta aboli dadinçat.
OEH
Zeren haién lehen naturá abolituren baitate, berze statu batetan resuszita ditezenzát.
Leiçarraga
ceren hayén lehen naturá abolituren baitate, berce statu batetan resuscita ditecençát.
OEH
Bekhatuaren abolitzeko eta iraungiteko
Leiçarraga
bekatuaren abolitzeco eta iraunguiteco
Iracur iruzquinac, othoi!
Iracurcen dugu hemen:
https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu
Orotariko Euskal Hiztegiak euskararen aro eta euskalki guztietako lexikoa jaso eta antolatzea du xede. 1987an argitaratu zen paperean lehen liburukia eta 2005ean hamaseigarrena eta azkena. Euskaltzaindiak hemen eskaintzen duena hiztegiaren oinarrizko bertsio elektronikoaren hamargarren argitaraldia da eta Creative Commons lizentziapean banatzen da.
Bertsio hau hiztegiaren argitalpen elektronikoaren beste urrats bat da, 146.746 sarrera eta 57.802 azpisarrera biltzen dituena. Hiztegiaren egitura formala Text Encoding Initiative (TEI) gidalerroen arabera definitu da eta eduki gehienak automatikoki egituratu dira.
Egituratze-lanetan jarraitzen du Euskaltzaindiak, hiztegiaren barne-egitura etengabe zuzenduz eta hobetuz. Lan horiei esker, hiztegiko azpisarrerak eta hainbat aldaera ere topatzeko gai da orain bilatzailea. Horrez gain, jadanik egituratutako 582.552 adibideak bildu eta sailkatu dira. Adibidetegi horretan bilaketak egiteko aukera ere badago.
Cer guerthatzen da orain?
Tomoz tomo erossi guenduenoc alferric bota guenduen dirua. Içugarrizco diru copurua alferric xahuturic.
Paperezcoa consultatzen duenac beharturic ikusten du bere burua interneteco versionea ere consultatzerat. Azquenic, bada, paperezcoa uquitu ere ez du eguinen.
Nolaco gracia eguin ceraucuten!
Adeitsuqui
Orotariko Euskal Hiztegiaren benetaco icena “Diccionario General Vasco” da.
Ondoco adibide honetan ikusten ahal denez, euscarari buruzco erdal hiztegui bat da.
Gauçaño bat: abolitu aditza definitzecotz, cergatic “deshacer, abolir” hori? Ez al cen asqui “abolir” idaztearequin, ala?
abolitu.
Deshacer, abolir.
Eztuzuela uste ezen legearen edo profetén abolitzera ethorri naizela: eznaiz ethorri abolitzera, baina konplitzera. “Pour abolir”. Lç Mt 5, 17 (He desegiterat). Inikitate guzia desegin eta aboli dadinzat. Lç Ins E, 5v. Zeren haién lehen naturá abolituren baitate, berze statu batetan resuszita ditezenzát. Ib. C, 6v. Bekhatuaren abolitzeko eta iraungiteko. Lç Adv *** 2r. [Sentenzia] aren rebokatzeko, abolitzeko eta anulatzeko. MRos 10.1r.
annullatu, supprimitu, nullificatu, cancellatu, invalidatu, revocatu; annihilatu, obliteratu, extinguitu; exterminatu, extirpatu, eliminatu, eradicatu
ezeztatu, ezereztu, baliogabetu, deuseztatu, ezabatu, bertan behera utzi
Gilen,
Eta euscarazco synonymoac ere gure idazquera classicoan:
eceztatu, ecereztu, valiogabetu, deuseztatu, eçabatu, bertan behera utzi
Milla esquer!
1997co abenduaren 23an
“Ibon Sarasolaren ajeak” iceneco articulu hau idatzi nuen Egunkarian, ceina Batuan idatzi bainuen nahita:
https://www.dropbox.com/s/2nojvrv1vp2mat4/sarasolaren%20ajeac.jpeg?dl=0
Bertan adiarazten dut arguiro ecen Leiçarraga ez ceducatela digitalizaturic, noiz eta erraiten baitute «Relación de textos despojados exhaustivamente» lekuan:
Lç Nuevo Testamento, ABC, Adv, Cal, Decl, Dedic, Ins (1571)
Obra hauec guztiac ere Orotarikoan erabili balira beçala. Gueçur hutsa lehenengo tomoco aiphu hau.
Duela 28 urthe digitalizatu nituen nic Leiçarragaren obra guztiac. Ni naiz lan hori eguin duen bakarra.
Sarasola jaunac ez cerautan deus erançun. Hobeto berarençat.
Adeitsuqui
Articulu bicain bi hauetan recognoscitzen dute Leiçarragaren obrei buruzco contu hori.
Ez ceducaten computerizaturic, eta beraz, erran deçadan, ni çucen nengoela “Ibon Sarasolaren ajeak” Egunkarico nire articuluan:
https://www.ehu.eus/documents/6174861/6203039/Fraile-Sobre_la_necesidad_de_una_edicion_corregida_y_aumentada_del_Diccionario_General_Vasco.pdf
https://www.ehu.eus/ehg/sarasola/liburua/SarasolaGorazarre20.pdf
Adeitsuqui
Arguia eta eguiaren bilha ibili içan naiz bethi. Eta hala eguinen dut hemendic aitzinat ere.
1987. urthean Orotaricoaren lehen tomoa aguertu cen, ceinetan iracurcen ahal baitugu:
«Relación de textos despojados exhaustivamente» lekuan:
Lç Nuevo Testamento, ABC, Adv, Cal, Decl, Dedic, Ins (1571)
Haur ikussiric, Alfonso Irigoien euscalçain ossoac Leiçarragaren obra digitalizatuen copia escatu çuen. Eguia bacen, cergatic ez ceraucoten emanen.
Neuc jada prevenitu nuen, ceren erran baineraucon a-ama tomo hartan ez cela “abolitu” aditza aguercen, eta neuc hitz hori iracurria nuela behin baino guehiagotan Leiçarraga baithan.
Ecetz erran ceraucoten, ecin ceraucotela eman, baina erran gaberic cein cen eguiazco motivoa, ceina baitzen ez cedutzatela computerizaturic Leiçarragaren obrac.
Nola nic ere nahi bainuen copia digitalizatua nic neuc eguinen nuela deliberatu nuen. Eta hala eguin nuen.
Hirur urthetan eguinic.
Euskaltzaindiac berac erossi cerautan ale bat Azcue Bibliothecan eduquitzecotz. Bon, Leiçarraga eta berce obra asco. Adibidez Axularren Guero liburua.
Adeitsuqui
abolitu aditzetic dathoz ondoco derivatuac:
abolitivo
abolible
aboligarri
abolimendu
abolimentu
abolitione
abolitionismo
abolitionista
…
Batzuc ez dirade oraino erabili euscaraz, baina naffarreran erabilgarri dirade, ceren abolitu aditza ceharo internationala baita.
Adeitsuqui
Luis Michelena
Diccionario General Vasco
Orotariko Euskal Hiztegia
[Euskaltzaindiaren logoa]
A-Ama
Lehen tomoan aguercen den beçala: eguilea, liburuaren icena eta jabea.
Paperezco editionean ez dago beheco sarrera hau. Ez daquit cembateraino den cilhegui ethengabeco aldaquetac eguitea webean, jada paperean arguitaraturic dagoen liburu baten casuan.
abolitu.
Deshacer, abolir.
Eztuzuela uste ezen legearen edo profetén abolitzera ethorri naizela: eznaiz ethorri abolitzera, baina konplitzera. “Pour abolir”. Lç Mt 5, 17 (He desegiterat). Inikitate guzia desegin eta aboli dadinzat. Lç Ins E, 5v. Zeren haién lehen naturá abolituren baitate, berze statu batetan resuszita ditezenzát. Ib. C, 6v. Bekhatuaren abolitzeko eta iraungiteko. Lç Adv *** 2r. [Sentenzia] aren rebokatzeko, abolitzeko eta anulatzeko. MRos 10.1r.
Adeitsuqui
EUSKALTZAINDIAREN HIZTEGIA
unitu, uni, unitzen
da/du ad. g.er. Elikatu.
Hauxe da UNITU euscara batuan!
Anglesez (unite), francesez (unir) eta espainolez (unir) erraiten den aditz internationala ez dago onharturic batua deitzen duten euscaran.
Derivatuetan unionista eta unionismo onharturic daude, baina unio / unione, ordea, ez.
Bitchia.
Leiçarragac UNITU aditz internationala erabili çuen.
Batuco UNITU (elikatu) hori Orotaricoan aguercen da, egoquiro, INUTU aditzaren aldaera modura. Inutu eguiten duen andrea INUDEa da.
Cergatic hautatu dute UNITU aldaera, INUDE gommendatzen dutenean, eta ez INUTU inequivocoa?
Adeitsuqui
INUTU Luis Michelena jaunaren Orotarico Euscal Hizteguian
inutu.
( -ñ- Vc, Gc ap. A), unitu (A Apend) Criar, alimentar (sdos. prop. y fig.). “Iñutu, poner con nodriza a la criatura” Mg PAbVoc 230. “Criar niños ajenos” A. “La significación exacta de unitu, es pues, ‘nutrir'” Or EEs 1917, 168. v. inudetu.
Erregiñak berak iñututen dau edo bularra emoten dautso umeari. Ezale 1898, 77b. Eragidazu, eragidazu, / laister aziko naitzazu; / azi-saria kolkoan daukat / ongi unitzen banazu. EEs 1917, 168. Aur bat nire seme bezelatsu iñutzeko eman zenidala ez al zera gogoratzen? Zait Sof 89. Ura nere gogoz sortu ta nere bularretan iñutzetik kendu ta atzerriraturik urrunera baitzuten. Ib. 31. Paul pozak iñutzen du. Or Aitork 411. Israel beti egiazko ianariz unitzen dun eskualde ugari eziñ-aitu artara. Ib. 231s. Ez al derizkiozu egizko on-indarrak sortuz ta unituz jainkoen adiskide egingo dala? Or ( in Zait Plat 155). Gatzur guriarekin iñutu itzatzu Espartako txakur-kume azkarrak. Ibiñ Virgil 102.
(Aux. intrans.). Alimentarse.
Olako uskeriekin iñutzen nintzan. Or Aitork 62.
Çucen eta egoquiro.
UNITU auqueratu içanac ez du usain honec, ceren cençu honetan erabilcea practicaecina baita:
UNITUc unite / unir evocatzen du euscaldunon begui-belharrietan.
Adeitsuqui
Orotaricoan ondocoac ditugu:
unitu
unio
erreunitu
erreunio
+ haien aldaera graphicoac
Adeitsuqui
UNITU – OEH – OROTARIKO EUSKAL HIZTEGIA
1 unitu.
(AN-olza; VocBN ), unidu, uniu (V-ger-gip). Ref.: Bon-Ond 160; Iz ArOñ (uniu); Holmer ApuntV (uniu).
Unir(se). “Unir, s’unir” VocBN. “Uníu, uníitten, unir(se)” Iz ArOñ. (Lleva por lo gral. complemento en caso sociativo o dativo; con alativo en un ej. de PE). Tr. Documentado en Leiçarraga, en Tartas y en autores meridionales, principalmente alto-navarros y pirenaicos, desde el s. XVIII. En el s. XX se documenta sólo en algunos textos populares. La forma unidu es propia de textos vizcaínos.
Zathitua unitu, laidoa anoblitu. Lç Adv ** 8r. Berekin bizitzeko uni eta bat egin gaitzanzát. Lç Ins F 5r. Iunta nezazu, eta uni zuri zihauri, hain hersiki, non deusek ere enezan separa. Tt Arima XVII. Harekila unitzen baita arima debota. Ib. 52s. Unidurik egoala eta bat eginik dibinidadeagaz. Cap 33. Zeña juntatu eta unitu izan zigon […] aren korputzari. OA 27. –[Kristo] nola jaitxi ze? –Arima dibinidadeareki uniturik. El 39 (Cb CatV 26 Jangoikotasunari […] unidurik, CatB 30 Yaungoikotasunarekiñ uniturik, CatLuz 13 uniturik Jainkotasunari, CatR 29 unitruk dibinidadiari, CatSal 29 unitrik dibinidadeari, CatAe 28 unituik dibinidadeari, Legaz 16 Jangoikotasunari […] uniturik, CatUlz 19 bere dibinidadiareki uniturik). Arimea ta gorputza batu edo unidu zituan. Cb CatV 69 (CatBus 43 alkarregaz batu edo unidu). Unidu zan Jesu Kristoren arima gloriosoa bere gorputzagaz. Zuzaeta 83. Baña tróno bérean Jangoikotasúna dágo uniturik gizontasunaréki. LE Doc 175. Orai ziradie espusatürik / desiratzen deiziet izan zitaien / Jinkuaren grazian unitürik. Xarlem 210. Lurreko ogi ta beste janariak erasten edo unitzen dira Korputzarekin. Mg CC 217. Arima au iuntatu edo unitu baizion Gorputzari eta orra Gizatasuna. Añ CatAN 21. Eta anima, eta gorputza betiko alkarrekin uniturik. Gco II 80. Jaungoikoarekin unitu, laztandu eta batuko gaitu. Ib. 71. Batu edo unidurik leen euki eben arimiagaz. Astar II 51. Baña ez dezaguke / iñoiz ezer egin, / ez bagera unitzen / gu elkarrekin. It Fab 212. Laguntza izateko / estutasunetan, / bear zala unitu / erdaldun jendetan. Afrika 34. Ezik bida zuetarik uni balite beren artean […]. Samper Mt 18, 19 (EvAN elkarreki unitzen balirake; Hual xunta balinte). –Eta aren [Kristoren] korpiza nola baratu zen? –Unitruk dibinidade berareki. CatR 29 (Cb CatV 27 Jangoikotasunari berari […] unidurik, Añ CatAN 24 Jangoikotasunari berari uniturik, CatB 31 Yaungoikotasunarekiñ berarekiñ uniturik, CatLuz 13 uniturik Jainkotasun berarekin, CatBus 16 Jaungoikotasuna berari […] unidurik, CatSal 29 unitrik dibinidade berarekin, CatAe 28 unituik dibinidade bereiki, Legaz 17 Jaungoikotasun berarekin […] uniturik, CatUlz 19 bere dibinidadearekiñ uniturik). Katolikuak unitutzeko / esan du Aita Santubak. Ud 140. Azpeitira dirate / bertsuetara deitu, / […] gutxi suponitu, / ez gera unitu, / utsik naiz gelditu, / talentubak aitu, / enfermedade txarrak / bajatu gaitu. AzpPr 22. Asteasu ta Larraul / unitu alkarrena. PE 124. Zazpi senide aita batenak / ezin gerade unitu. Tx B I 131. Eskirolakin unitu. Ib. 114. Herriko populiak / Behar dugu unitu. (1930). LuzKant 91.
v. tbn. Iraz 53. Xe 411. Yanzi 95. MendaroTx 113. Ünitu: CatLan 44 (compl. dat.). Mercy 4 (compl. sociativo). Unidu: Oe 56.
Argui eta garbi: UNITU aditz internationala euskara batuan onhartu behar dute jada!!!
Adeitsuqui
Latinezco unire-tic:
unitu
Ahosquera: /u-ni-tu/ edo /ü-ni-tü/, berce batzuen artean.
en. unite
fr. unir
es. unir
&
unione.
Ahosquera: /u-nio-ne/ edo /ü-nio-ne/, edota /u-ni-o-ne/ edo /ü-ni-o-ne/, berce batzuen artean.
en: union
fr. union
es. union
Adeitassunez
INUDE hitzaren familia:
INUT- era harcen du compositionean.
= ikurraren ostean berce aldaerac ikusten ahal ditugu:
inutu = unitu, iñutu,
inudetu = inutu, iñudetu, unidetu, unhidetu, unudetu, unhudetu
inude = unide, unhide, iñude, inure, iñure, inhure, unude, unhude, unaide, unere, enude, ünhüde,
inutaur = unitaur, unhit-haur, enutaur, enuthaur, unideaur, unudeaur, iñutaur, inut-aur
inutaita = unitaita, unhidaita, unhit aita
inutama = iñutama
inutaurride = unitaurride, enutaurride, unhithaurride
inude-aina = unide-aina, unide-aña, iñude-aiña
inude lehor = iñude lior
inude-sari = iñudesari
unidetako = unhidetako
unidetan eman = unhidetan eman
unidetan ezarri = unhidetan ezarri
Orotarico Euscal Hizteguitic hartuac.
Adeitsuqui
Erramun,
Çuri erançunez in:
http://referentziak.blogspot.com/2023/02/sar-lezatenean-baldin-sar-baleza.html?m=1
Consulta eçaçu:
https://eu.m.wikipedia.org/wiki/Errodopsina
“Euskara batua” deitzen duten, haguitz gaizqui batu uste duten eta componbide ia ia ecina daducan euscara horretan “errodopsina” erabilcen dute.
Haur da, “errugbi” pena- eta negargarriaren arauera, euskara batuan “errodopsina” da, Euskaltzaindiac onhar ez baleça ere urthe luceetan.
en: rhodopsin
fr. rhodopsine
es: rodopsina
pt: rodopsina
it. rodopsina
…
Batuan: errodopsina
Naffarreran: rhodopsina
Adeitassunez
Caixo,
Ez dut sinhesten. Ecin dut sinhetsi. Ez dut sinhesten ahal ecen Euskaltzaindiac onhartu duenic UNITU aditza INUTUren ordez casualitatez. Familia derivational guztia hancaz gora jarriric? Berce helburu gorderic gabe?
Ez, ecin dut sinhetsi UNITU aditz hyper internationalari atheac ixteco triquimailu burdo bat içan ez datequeenic.
Haiec daquiquete certarat jolasten diren, baina jolas mota hau ez çait batere laket.
Euscaldun guehienac enteratu ere ez dirade eguiten.
Honela picutarat eramanen gaituzte irremediablequi.
Guero, ez damutu, guero!
Adeitsuqui
Euskal Klasikoen Corpusa (EKC)
https://www.ehu.eus/ehg/kc/
Gure classicoen artean ascoc erabili dute, modu naturalean anglesen modura, UNITU aditz hyper international hau. Hauec dirade goico estecan consultatu ditugunac:
unitu 163
unitze 41
unidu 11
Berrehun bat aldiz baino guehiagotan!
Haietaric behin edo, “unitu” honec “inutu” errannahia daduca, comprobatzen ahal duçuenez.
Berriro ere, berce alhor ascotan beçala, Euskaltzaindiac trampa eguin deraucu. Fidatzenegui dira euskaltzainac eta hizteguiguinçacoen proposamenac irensten dituzte berceric gabe.
Erancuquiçuna, dena dela, Euskaltzaindi ossoari dagoquio bethe bethean:
https://www.dropbox.com/s/2nojvrv1vp2mat4/sarasolaren%20ajeac.jpeg?dl=0
Adeitsuqui
Michelena-Sarasola jaunen Orotaricoan ondocoa topatzen dugu:
dilekzio.
dilekzione.
Dilección. v. maitasun.
Baina garaithu izan duk gure Iaunaren grazia federekin eta dilekzionerekin. “Avec foi et dilection”. Lç 1 Tim 1, 14 (He, Dv karitate, TB amodio, Ol, Ker, Bibl, IBe maitasun). Berthutetako eta dilekzionetako eta adimendu sanotako spiritu bat. Lç 2 Tim 1, 7.
Hona hemen Leiçarraga handiaren textu originalac:
Baina garaithu içan duc gure Iaunaren gratia federequin eta dilectionerequin cein baita Iesus Christean.
1 TIMOTEORI 1:14 BHNT
Ecen eztiraucuc eman Iaincoac iciapenetaco spiritubat, baina verthutetaco, eta dilectionetaco, eta adimendu sanotaco spiritubat.
2 TIMOTEORI 1:7 BHNT
Baina saluatua içanen duc haour engendratzez, baldin egon badadi fedean, eta dilectionean, eta sanctificationean modestiarequin.
1 TIMOTEORI 2:15 BHNT
dilectione hitz internationala graphia internationalean erabili çuen Leiçarragac jaquinaren gainean. Beraz, dilekzione eta dilekzio graphiac falsificatione huts dirade. Orotaricoa consultatzen luen edonorc pensa leçaque Leiçarragac dilektione erabili çuela eta haur gueçur huts eta borobila da!
Adeitsuqui