12 gogoeta Iñaki Iurrebasoren doktore-tesitik –

Iñaki Iurrebasok doktore-tesi ezin interesgarriagoa egin du. Uste dut tesi honekin gure orain arteko uste eta ekinbide batzuk beste modu batera ikusteko datuak jarri dituela mahai-gainean. Uste dut demolinguistikari begiratzeko modu berriak ekarri dituela tesi honek. Nik hona tesi horretatik atera daitezkeen 12 gogoeta eta esaldi (edo titular) ekarri ditut, guztiak ere Iurrebasoren berbetan adieraziak.

Baga: Euskaraz hobeto moldatzen diren 195.000 hiztun dauzkagu (%7), bi hizkuntzetan antzera moldatzen diren 220.000 (%8) eta beste guztiak, 2.230.000, erdaraz hobeto moldatzen dira (%85), nahiz eta horietako batzuk euskaraz jakin.

Biga: Gaur egun elkarrizketen kopuru oso txiki bat, %1, derrigor euskaraz da eta elkarrizketen %17an aukeran dauzkagu bi hizkuntzak. Erabilera datua ezin da izan %18 baino gehiago. Ikusten dugu erabilera %15 inguru dagoela, askoz gertuago maximo posibletik, minimo posibletik baino.

Higa: Euskaraz hobeto egiten duenak beti egingo balu euskaraz eta erdaraz egiten duenak beti erdaraz. Kalkuluak horrela eginda, batez besteko erabilera %8an legoke, baina erabilera %15ean dago. Euskara asko erabiltzen da, hortaz, dagoen gaitasunaren zorurako.

Laga: Inkesta eta zentsu horietan milaka eta milaka guraso erdaldun elebakarrek baloratu izan dute euren seme-alabek zer-nolako gaitasuna duten euskaraz, eurek euskaraz batera gaitasunik ez duten arren.

Boga: (Erabileretan) dauden aldeak azaltzeko, badirudi euskara erabiltzeko aukera izatea edo ez izatea dela funtsezko alderdia.

Sega: Etxean euskaraz egiten duten hiztunen %51,3 UEMAko udalerrietan (edo bertako kide izateko baldintzak betetzen dituztenetan) bizi dira; gainerakoa, %48,7, UEMAkoak izateko baldintzetara iristen ez direnetan.

Zai: Kaleko erabilerari erreparatuta, esan genezake Azpeitiak Bilbok baino euskara apur bat gehiago ekoizten duela, edo esan genezake Zarautzen Gasteizen baino euskara gehiago ekoizten dela. Edo Baztanen Iruñean bezainbeste euskara ekoizten dela.

Zoi: Agerikoa da eskolak ekarpen handia egin duela jatorriz euskaldunak ez diren hiztunei euskarazko gutxieneko gaitasun bat emateko. Baina eskolak zailtasun nabarmenena du euskara nagusi ez den eremuetan euskaraz biziko diren hiztunak eta euskaraz erdaraz baino errazago arituko diren nagusitasunezko euskal hiztunak ekoizteko.

Bele: Gaztelania/frantsesa indartzearen alde, gehienetan “bide batez” baliabide eraginkor erraldoiak erabiltzen dira Euskal Herrian, Espainia-Frantzietan eta mundu zabalean. Eta horren aurrean, eragin ahulekoak gertatzen dira gure eguneroko errealitate soziala finkatzerakoan “berariazko” zein “bide batezko” euskalgintza sozial zein instituzionaletik egiten diren ahaleginak.

Arma: Baten batek galde dezake: nola da posible euskararen aldeko hainbeste ahalegin eta lan eginda, hain fruitu gutxi jasotzea? Zergatik ez du gehiago aurreratu euskarak? Abiapuntuko minorizazio-egoera larrian eta minorizazio horretara bultzatzen eta birsortzen duten faktore indartsuetan dago erantzuna. Indar eta bitarteko ugari jarri dira euskararen indarberritzearen alde azken 60 urteetan, horretan ez dago zalantzarik. Baina ahalegin hori beherantz datozen eskailera mekaniko batzuetan gorantz egitea bezala izan da. Hizkuntza menderatzaileen nagusitasun demolinguistikoak berezkoa du hiztunak bereganatzeko presioa egiteko gaitasuna, eta hori gutxi balitz bezala, gaitasun hori areagotu egiten da hizkuntza horiek eremu juridiko-politiko-ekonomiko-sozial-mediatiko-kulturaletik jasotzen dituzten abantaila eta babesa dela medio. Euskalduntzearen alde egindako ahaleginaren zati handi bat gaztelaniaren/frantsesaren erakarpen-indar edo presioari aurre egin nahian xahutu dugu.

Tiro: Egin den lanarekin emaitza hori izan bada, orain artekoa baino ahalegin handiagoa egin beharko da hizkuntza indarberritzeko prozesuan aurrera egitekotan. Are gehiago, etorkizunean baldintzak zaildu egin daitezkeela kontuan hartuta.

Pum: Egoera zailaren kontzientzia hartuta, euskararen bizibeharra lehentasunetara ekarrita, eskura ditugun indar guztiak batuta, azken mende erdian metatu den jakintzan eta eskarmentuan oinarrituta, sakon-sakonetik heldu den bizinahiak hauspotuta, inteligentziaz eta erabakimenez, egin dezagun jauzi.

12 gogoeta Iñaki Iurrebasoren doktore-tesitik