Betolaça naffarra 1596 –

DOCTRINA CHRISTIANA

En Romance y Vascuence, hecha por mandado de D. Pedro Maso, Obispo de Calahorra, y la Calçada, y del Consejo del Rey nuestro Señor, para las tierras Vascongadas de su Obispado, reducida por el Doctor Betolaça, a lenguaje más común, y más usado y que con más facilidad se entiende en todas ellas, para bien, y utilidad de sus ovejas de aquellas partes, que por largos años las apaciente, y gobierne, a gloria, y honra de Dios nuestro Señor, Amen.

Impressa con licencia en Bilbao, por Pedro Cole de Ybarra
Impressor de este muy noble, y muy leal Señorio de Vizcaya. Año de 1596.

Principio de la Doctrina Christiana en Romance, y Vascuence.

Christinau fidel guztia
dago asco obligaturic
eduten devotionea
bihotz guztiric Christoren
Cruce Sancteagaz
dalaco gueure arguia
gura içan ebalaco hartan hil
gu redimietarren
gure bekatuen captiverioric
eta arerio deungueaganic.
Honengaitic behar doçu
sarri ciguinatu, eta sanctiguatu
eguiten doçula hirur cruce.
Lehenengoa bekoquian
Jaungoicoac libratu gaguiçan
pensamentu deunguetaric
Bigarrena ahoan,
Jaungoicoac libratu gaguiçan
verba deunguetaric.
Hirurgarrena bulharretan,
Jaungoicoac libratu gaguiçan
obra, eta deseo deunguetaric,
essaten dogula halan.
Cruce Sanctearen seinaleagaitic
gueure arerioetaric libratu
gaguiçuz Jauna.
Gueure Jaungoicoa.
Aitaren eta Semearen,
eta Spiritu Sanctuaren icenean
Amen Jesus.

Las orationes del Christiano en Vascuence.

Guero reçatu behar dogu
daquiguçan orationeac
eta Eleiça Sancteac
iracatsi deuscuçanac
sinhestuten, eta eguiten,
eta jaquiten
aguinduetan deuscuna,
ondo pronunciaturic,
sinhesturic eta eguinic
essaten dogula honelan.

El Pater noster en Vascuence.

Aita gurea,
Ceruetan çagoçana.
Sanctificatua içan dadila çure icena.
Ethorri bedi
gugana çure Regnua.
Eguin bedi çure vorondatea,
nolan Ceruan, halan lurrean
emon eguiguçu egunean
eguneango gure oguia
eta parcatu
eguiguçuz
gure bekatuac,
guc gueure çordunei
parquetan deutseguna leguez
eta itchi ez eiguçu
jausten tentationean,
baina libratu gaguiçuz
gatch guztiric. Amen Jesus.

El Ave Maria en Vascuence.

Ave Maria, graciaz bethea,
Jauna da çugaz,
benditea çara çu
andra guztien artean,
eta benditoa da çure sabeleco
fructua Jesus.
Sancta Maria,
Jaungoicoaren Amea,
erregutu eguiçu
gu bekatariocgaitic,
orain, eta gueure
heriotzaco orduan,
Amen Jesus.

El Credo en Vascuence.

Sinhestetan dot Jaungoico
Aitagan,
guztiz poderosoa, Ceruaren,
eta lurraren Creadoreagan.
Eta Jesu-Christogan
bere Seme unigenito
gueure Jaunagan, ceina içan çan
concebitua
Spiritu Sanctuaren obraz
eta jaio çan Maria
Virgineaganic, padecitu eban
Poncio Pilatosen poderearen azpian
içan çan crucificatua, hila.
eta sepultatua, jaitsi çan
Infernuetara hirurgarren
egunean resuscitatu eban
hilen arterean,
Igo eban Ceruetara
eta jarriric dago
Jaungoico Aita guztiz poderosoaren
aldescoatatic, haric ethorrico da
juzguetan hilac, eta viciac,
sinhestetan dot Spiritu
Sanctuagan, Eleiça Sancta
Catholican. Sanctuen communionean
bekatuen parcationean,
haraguien resurrectionean,
vicitza bethicoan.
Amen Jesus.

Salve Regina en Vascuence.

Salve Reguina,
misericordiazco Amea,
vicitzea, eta dulçura. Salve
sperança gueurea, çure deiez
gagoz Evaren ume
desterratuoc, çuri
emaiten deutsuguz cizpuruac
negar eguiten dogula
herri negarrezco honetan.
Ea bada Andra Abogada
gueurea, bihurtu eguiçuz
gueugana ceure begui
misericordiosoac, eta
desterru hau igarota,
eracuscuçu Jesus
ceure sabeleco Fructu benditoa.
Oh Clementissimea
Oh Piadosea.
Oh Virguina Maria Dulcea.
Erregutu eguiçu gugaitic
Jaungoicoaren Ama Sanctea,
dignu içan gaiteçan
Jesu-Christoren
prometimentuen.
Amen Jesus.

Los Artículos de la Fé en Vascuence.

Articulu Fedecoac
dira hamalaur
lehenengo çazpiac,
petenecietan jacaz
Divinitateari
eta beste çazpiac
Jesu-Christo gueure Jaun
Jaungoico eta Guiçon
verdaderoaren Humanitate
Sanctissimeari

Pertenecietan jacaçanac Divinitateari, dira honeec.

Lehenengoa sinhestetea
Jaungoico guztiz poderoso
batengan.
Bigarrena sinhestetea
dala Aitea.
Hirurgarrena sinhestetea
dala Semea.
Laurgarrena sinhestetea
dala Spiritu Sanctua.
Bostgarrena sinhestetea
dala Creadorea.
Seigarrena, sinhestetea
dala Salvadorea.
Çazpigarrena, sinhestetea
dala Glorificadorea.

Pertenecietan jacaçanac Humanitate Sancteari dira honeec.

Lehenengoa, sinhestetea
Jesu-Christo gure Jauna
Guiçon çan partez
concebitua içan çala
Spiritu Sanctuaren obraz.
Bigarrena, sinhestetea
Jaio çala Maria Virguineaganic
gueretan çala Virguina
jaio baino lehenago,
eta jaiotzean, eta jaioaz guero.
Hirurgarrena, sinhestetea
recebitu ebala Passionea,
eta heriotzea gu bekatarioc
salvetearren.
Laurgarrena, sinhestetea
jaitsi çala Infernuetara
eta athera cituala Arima
Sanctac cegoçanac bere
ethorrunearen beguira.
Bostgarrena, sinhestetea
resuscitatu ebala hirurgarren
egunean hilen arterean.
Seigarrena, sinhestetea
igo ebala Ceruetara, eta
jessarriric dagoala Aita
omnipotentearen aldescoatatic.
Çazpigarrena sinhestetea
ethorrico dala juzguetan
hilac, eta viciac: onei
emaiteco Gloria, gorde cituelaco
bere Mandamentu sanctuac,
eta deunguei pena eternea
gorde ez cituelaco.

Los Mandamientos de la Ley de Dios en Vascuence.

MANDAMENTUAC
Jaungoicoaren Leguecoac
dira hamar.
Lehenengo hirurac
pertenecietan jacaz
Jaungoicoaren honreari,
eta beste çazpiac
proximoaren provetchuari.
Lehenengoa da Jaungoicoa amatea
gauça guztiez ganetic.
Bigarrena juramenturic eguin
ez eguitea necessitate baga.
Hirurgarrena Eguçariac gordetea
Laurgarrena gurhassoac honretea,
Bostgarrena inor hil ez eguitea
Seigarrena luxuriazco
bekatuetan jausi ez eguitea.
Çazpigarrena ecer ostu ez eguitea.
Çorcigarrena falso testimonioric
eregui ez eguitea, eta
ez guçurric bere essan.
Bederatzigarrena inoren
emazteric deseatu
ez eguitea.
Hamargarrena
besteren ondassunic
codiciatu ez eguitea.
Hamar Mandamentu honeec
encerretan dira
bitan Jaungoicoa ametan
gauça guztiez ganetic
eta proximoa gueu leguez.

Los Mandamientos de la Iglesia en Vascuence.

MANDAMENTUAC
Eleiça Ama Sanctacoac
dira bost.
Lehenengoa,
Meça ossoa ençutea
Domequetan, da Eguçari
guardetacoetan.
Bigarrena,
Confessetea
guitchienaz behin urthean,
edo lehenago
speretan badau
heriotzaco peligroric
Hirurgarrena
Comulguetea Pasqua
Resurrectionecoetan.
Laurgarrena,
Barau eguitea Eleiça
Ama Sanctean
aguinduetan dauenean.
Bostgarrena,
paguetea amarrenac,
eta Primitiac.

Confession general en Vascuence.

Ni bekatariau confessetan natchaco
Jaungoico guztiz poderosoari,
Andrane Maria Virgineari,
Jandone Miquel Archangeleari,
Jandoneanez Baptisteari,
Apostolu Sanctuei, Jandone
Periari, eta San Pablori
eta Ceruco Sanctu guztiei, eta
çuri Aita spiritualorri, bekatu
asco eguin dodala pensamentuagaz,
verbeagaz, eta obrea gaz, neure erruagaitic, neure erruagaitic, neure errua handiagaitic. Honegatirren erregüetan
deutsat Andrane Maria Virgineari,
Jandone Miquel Archangeleari,
Jandoneanez Baptisteari,
Apostulu Sanctuei, Jandone
Periari, eta San Pablori,
eta Ceruco Sanctuei, eta
çuri Aita spiritualorri erregutu
deguioçula nigaitic Jaungoico
gure Jaunari.

Eleiça Ama Sanctearen sacramentuac dira çazpi.

LEHENENGO bostac dira
necessitatecoac, edo
recebituric, edo deseaturic
ceinçuc bagaric ecin
inor salvatu leitequean,
itchietan badituz
menosprecioagaitic
Beste biac dira
vorondatezcoac.
Lehenengoa da
Baptismoa.
Bigarrena Confirmationea.
Hirurgarrena Communionea.
Laurgarrena Penitencia
Bostgarrena
Extrema Unctionea.
Seigarrena Ordea Sacerdotala.
Çazpigarrena
Matrimonioa.

Obrac Misericordiazcoac dira hamalaur.

Çazpi Spiritualac,
eta çazpi corporalac.
Spiritualac dira honeec.

Lehenengoa iracastea
ez daquianari.
Bigarrena conseilu ona
emaitea behar dauenari.
Hirurgarrena corregietea
erratuetan dauena.
Laurgarrena parquetea injuriac.
Bostgarrena consoletea tristea
Seigarrena suffrietea
patienciagaz gueure
proximoen gatchac,
eta flaqueçac.
Çazpigarrena erregutuetea
Jaungoicoari viciacgaitic,
eta hilacgaitic.

Corporalac dira honeec.

Lehenengoa visitetea guexoac.
Bigarrena jaten emaitea
gossetu danari.
Hirurgarrena edaten emaitea
egarri danari.
Laurgarrena captivoa
rescatetea.
Bostgarrena bilhucia jancitea.
Seigarrena peregrinoari
ostatua emaitea.
Çazpigarrena hilac enterretea.

Arerioac Arimacoac dira hirur
Lehenengoa da Mundua.
Bigarrena da Demonioa.
Hirurgarrena da Haraguia.

Bekatu Capitalac dira Çazpi

Lehenengoa, Soberbia.
Bigarrena, Avaricia.
Hirurgarrena, Luxuria.
Laurgarrena, Irea.
Bostgarrena, Gulea.
Seigarrena, Invidia.
Çazpigarrena, Naguitassuna.

Honen contra dagoz çazpi virtute

Soberbiaren contra, Humiltatea.
Avariciaren contra, Larguecea.
Luxuriaren contra, Castitatea.
Iraren contra, Patiencia.
Gularen contra, Templancea.
Invidiaren contra, Caritatea.
Naguitassunaren contra, Diligencia.

DEL PECADO VENIAL

Bekatu veniala bederatzi gauçagaz parquetan da

Lehenengoa, Meça ençunagaz.
2. Comulgueteagaz.
3. Jaungoicoaren verbea ençunagaz.
4. Obispoen Bendicioneagaz.
5. Pater nosterragaz.
6. Confessione generalahaz.
7. Ur bedeincatuahaz.
8. Ogui bedeincatuagaz
9. Bulharretan golpe emonagaz.

Virtute Theologalac, dira hirur

Lehenengoa, Fedea.
Bigarrena, Sperancea.
Hirurgarrena, Caritatea.

Virtute Cardinalac, dira laur

Lehenengoa, Prudencia.
Bigarrena, Justicia.
Hirurgarrena, Fortalecea.
Laurgarrena, Templancea.

Arimaco Potenciac, dira hirur

Lehenengoa, Cençuna.
Bigarrena, Gogoa.
Hirurgarrena, Vorondatea.

Sentiduac gorphutzecoac dira bost

Lehenengoa beguiacaz ikustea.
Bigarrena belharriacaz ençutea.
Hirurgarrena ahoagaz gustetea.
Laurgarrena sudurragaz ussain eguitea.
Bostgarrena escuacaz icutuetea.

Doeac Spiritu Sanctuenac dira çazpi

Lehenengoa Sabiduriazco Doea.
Bigarrena entendimentuzco Doea.
Hirurgarrena conseiluzco Doea.
Laurgarrena fortaleçazco Doea.
Bostgarrena scienciaco Doea.
Seigarrena pietateco Doea.
Çazpigarrena Jaungoicoaren bildurreco Doea.

Fructuac Spiritu Sanctuarenac dira hamabi

Lehenengoa, Caritatea.
Bigarrena Baquea.
Hirurgarrena Longanimitatea.
Laurgarrena Benignitatea.
Bostgarrena Fedea.
Seigarrena Continencia.
Çazpigarrena Goçua.
Çorcigarrena Patiencia.
Bederatzigarrena Bontatea.
Hamargarrena Mansedumbrea.
Hamaicagarrena, Modestia.
Hamabigarrena, Castitatea.

Betolaça naffarra 1596

Betolaça naffarra 1596 Betolaça naffarra 1596