Arabaco Joan Perez de Betolaça

Arabaco Joan Perez de Betolaça –

DOCTRINA CHRISTIANA

En Romance y Basquence, hecha por mandado de D. Pedro Máso, Obispo de Calahorra, y la Calçada, y del Consejo del Rey nuestro Señor, para las tierras Bascongadas de su Obispado, reducida por el Doctor Betolaça, à lenguaje mas comun, y mas vsado y que con màs facilidad se entiende en todas ellas, para bien, y vtilidad de sus obejas de aquellas partes, que por largos años las apaciente, y govierne, à gloria, y honra de Dios nuestro Señor,
Amen.

Impressa con licencia en Bilbao, por Pedro Cole de Ybarra
Impressor de este muy noble, y muy leal Señorio de Vizcaya. Año de 1596.

Arabaco Joan Perez de Betolaça

Principio de la Doctrina Christiana en Romance, y Basquence.

Christiñau fiel gustia
dago asco obligaduric
euten devociñoea
vioz gustiric Christoen
Cruze Santeagaz
dalaco gueure arguia
gura izan ebelaco atan hil
gu redimietarren
gure pecatuen captiverioric
eta arerio deungueaganic.
Onegayti bear doçu
sarri cigiñatu, eta santiguatu
eguiten dozula yru cruze.
Lelengoa becoquian
Iaungoycoac libradu gaguizan
pensamentu deunguetaric
Bigarrena agoan,
Iaungoycoac libradu gaguizan
verba deunguetaric.
Yrugarrena bularretan,
Iaungoycoac libradu gaguizan
obra, eta deseo deunguetaric,
essaten dogula alan.
Cruze Santearen señaleagayti
gueure arerioetaric libradu
gaguizuz Iauna.
Gueure Iaungoycoa.
Ayten, da Semen,
da Espiritu Santuen izenean
Amen IESVS.

Las oraciones del Christiano en Basquence.

Guero errezadu bear dogu daquiguçan oraciñoac eta Elexa Santeac hiracasi deuscuzanac sinistueiten, eta eguiten, eta jaquiten aguinnetan deuscuna, hondo pronunciaduric, sinisturic eta eguinic esaten dogula onelan.

El Pater noster en Basquence.

Ayta gurea,
Ceruetan çagoçana.
Santificadua içan dila çure içena.
Etorri vidi
gugana çure Ereynua.
Eguin vidi çure borondatea,
nolan Ceruan, alan lurrean
emon eguiguçu egunean
eguneango gure oguia
da parcatu
eguiguçuz
gure pecatuac,
guc gueure çordunay
parquetan deusteguna leguez
da echi ez eyguçu
jausten tentaciñoan,
baya libradu guaiguiçuz
gach gustiric. Amen Iesvs.

El Ave-Maria en Basquence.

Ave-Maria, gracias betea,
Iauna da çugaz,
benditea zara çu
andra gustien artean,
eta benditoa da çure sabeleco
frutua IESVS.
Santa Maria,
Iaungoycoaren Amea,
erregutu eguiçu
gu becatariocgayti,
orayn, da gueure
eriozaco horduan,
Amen IESVS.

El Credo en Basquence.

Sinistetan dot Iaungoyco
Aytagan,
gustiz poderosoa, Ceruaren,
da lurraren Criadoregan.
Eta Iesu-Christogan
vere Seme vnigenito
gueure Iaunagan, zeyna izan çan
concebidua
Espiritu Santuen obraz
da jayo çan Maria
Birgineaganic, padecidu eban
Poncio Pilatosen poderen azpian
yizan çan crucificadua, hila.
eta sepultadua, jasi zan
Infernuetara yrugarren
egunean erresucitadu eban
hilaren arterean,
Igo eban Ceruetara
eta jarriric dago
Iaungoyco Ayta gustiz podesoen
aldezcoatati, aric etorrico da
juzgaetan hilac, eta viciac,
sinistetan det Espiritu
Santuagan, Elexa Santa
Catolican. Santuen comunioan
pecatuen parcaziñoean,
araguien erresurrecciñoean,
viziza beticoan.
Amen IESVS.

Salve Regina en Basquence.

Salve Regina,
misericordiasco Amea,
vicizea, eta dulçura. Salve
esperança gueurea, çure gueyez
gagoz Evaen hume
desterraduoc, çuri
emayten deusuguz zizpuruac
negarr eguiten dogula
erri negarrezco onetan.
Ea bada Andra Abogada
gueurea, biortu eguizuz
gueugana zeure vegui
misericordiosoc, eta
desterru au igaro ta,
eracuscuçu IESVS
zeure sabeleco Frutu benditoa.
O Clementissimea
O Piadosea.
O Birgina Maria Dulçea.
Erregutu eguiçu gugaytic
Iaungoycoaren Ama Santea,
dignu izan gaytean
Iesu-Christoen
prometimentuen.
Amen IESVS.

Los Artículos de la Fé en Basquence.

Articulu Fedecoac
dira amalau
lelengo çazpirac,
petenecietan jacaz
Divinidadeari
eta beste çazpirac
Iesu-Christo gueure Iaun
Iaungoyco dà Guizon
verdaderuen Humanidade,
Santissimeari
pertenecietan jacazanac
Divinidadeari, dira onec.

Lelengoa sinistetea
Iaungoyco gustiz poderoso
bategan.
Bigarrena sinistetea
dala Aytea.
Irugarrena sinistetea
dala Semea.
Laugarrena sinistetea
dala Espiritu Santua.
Bostgarrena sinistetea
dala Criadorea.
Seygarrena, sinistetea
dala Salvadorea.
Zazpigarrena, sinistetea
dala Glorificadorea.

Pertenecietan jacazanac Humanidade Santeari dirà onec.

Lelengoa, sinistetea
Iesu-Christo gure Iauna
Guiçon zan partes
concebidua yzan çala
Espiritu Santuen obraz.
Bigarrena, sinistetea
Iayo çala Maria Birgineaganic
gueretan çala Birgina
jayo baño lenago,
da jayazean, da jayo azquero.
Yrugarrena, sinistetea
errecibidu ebala Passiñoa,
eta eriozea gu becatarioc
salvaetarren.
Laugarrena, sinistetea
jasi çala Infernuetara
da atera cituala Arima
Santac egoçanac bere
etorrunen beguira.
Bostgarrena, sinistetea
erresucitadu ebala yrugarren
egunean hilaren arterean.
Seygarrena, sinistetea
igo ebala Ceruetara, da
jesarriric dagoala Ayta
omnipotenten aldezcoatati.
Zazpigarrena sinistetea
etorrico dala juzguetan
hilac, eta viciac: onay
emateco Gloria, gorde cituelaco vere Mandamentu santuac, eta deungay pena eternea gorde ez cituelaco.

Los Mandamientos de la Ley de Dios en Basquence.

Mandamentuac
Iaungoycoaren Legecoac
dirà amarr.
Lelengo yrurac
pertenecietan jacaz
Iaungoycoaren honreari,
eta beste zazpirac
proximuaren probechuari.

Lelengoa dà Iaungoycoa amatea gauza guztiez ganeti.
Bigarrena juramenturic eguin ez eytea necessidade baga.
Yrugarrena Eguçariac gordetea
Laugarrena gurasoac honretea,
Bostgarrena iñor hil ez eytea
Seygarrena luxuriazco peccatuetan jausi ez eytea.
Zazpigarrena ecer ostu ez eytea.
Zorzigarrena falso testimonioric eregui ez eytea, eta ez guzurric vere essan.
Bederazigarrena yñoen emasteric desseadu ez eytea.
Amargarrena besten ondasunic
codiciadu ez eytea.

Amar Mandamentu onec
encerretan dirà bitan Iaungoycoa ametan
gauça gustiez ganeti eta proximua gueu leguez.

Mandamintuac Eleja Ama Santacoac dirà bost.

Lelengoa,
Meça ossoa ençutea Domequetan, da Eguçari
guardetacoetan.
Bigarrena, Confessetea guichienaz beyn vrtean,
edo lenago esperetan badau eriozaco peligruric
Yrugarrena Comulguetea Pasqua Erresurreciñocoetan.
Laugarrena, Barau eguitea Elexa
Ama Santean aguinduetan davenean.
Bostgarrena, paguetea amarrenac, eta Primiciac.

Confession general en Basquence.

Ni becatariau confessetan nachaco Iaungoyco gustiz poderosoari, Andrane Maria Birgineari, Iandone Miquel Arcangeleari, Ioandoneanez Baptisteari, Apostolu Santuay, Iandone Periari, eta San Pablori eta Ceruco Santu gustiay, eta çuri Ayta espiritualorri, pecatu asco eguin dodala pensamintuagaz, berbeagaz, eta obreagaz, neure erruagayti, neure erruagayti, neure errua andia gayti. Onegaterren erreguetan deusat Andrane Maria Birgineari, Iandone Miquel Arcangeleari, Iandoneanez Baptisteari, Apostulu Santuay, Iandone Periari, eta San Pablori, eta Ceruco Santuay, eta çuri Ayta espritualorri erregutu deguioçula nigayti Iaungoyco
gure Iaunari.

Eleja Ama Santearen sacramentuac dirà zazpi.

LELENGO bostac dirà
necessidadecoac, edo
errecibiduric, edo deseaduric
ceinzuc bagaric ezin
yñor salvadu leytequean,
hechietan vadituz
menosprecioagayti

Beste biac dirà
vorondatezcoac.

Lelengoa dà Bautismoa.
Bigarrena Confirmaciñoa.
Yrugarrena Comuniñoa.
Laugarrena Penitencia
Bostgarrena Extrema Vnciñoa.
Seygarrena Ordea Sacerdotala.
Zazpigarrena Matrimoniñoa.

Obrac Misericordiazcoac dirà amalau.

Zazpi Espiritualac,
eta zazpi corporalac.

Espiritualac dirà onec.

Lelengoa iracastea estaquianari.
Bigarrena conseju ona emaytea bear dabenari.
Yrugarrena corrigietea erratuetan dabena.
Laugarrena parquetea injuriac.
Bostgarrena consoletea tristea
Seygarrena sufrietea pacienciagaz gueure proximoen gachac, eta flaquezac.
Zazpigarrena erregutuetea Iaungoycoari viziacgayti, eta hilacgayti.

Corporalac dirà onec.

Lelengoa visitetea guejoac.
Bigarrena jaten ematea gosetu danari.
Yrugarrena edaten ematea egarri danari.
Laugarrena cautiboa errescatetea.
Bostgarrena villosa jancitea.
Seygarrena peregrinoari ostatua emaytea.
Zazpigarrena hilac enterretea.

Arerioac Arimacoac dirà yru

Lelengoa dà Mundua.
Bigarrena dà Demoniñoa.
Yrugarrena dà Araguia.

Pecatu Capitalac dirà Zazpi

Lelengoa, Soverbia.
Bigarrena, Avaricia.
Yrugarrena, Luxuria.
Laugarrena, Irea.
Bostgarrena, Gulea.
Seygarrena, Imbidia.
Zazpigarrena, Naguitasuna.

Onen contra dagoz zazpi virtute

Soverbiaren contra, Humildadea.
Avariciaren contra, Larguezea.
Luxuriaren contra, Castitatea.
Iren contra, Paciencia.
Gulen contra, Templancea.
Imbidiaren contra, Caridadea.
Naguitasuen contra, Diligencia.

Pecatu veniala bederazi gauçagaz parcaetan dà

Lelengoa, Meça ençunacaz.
2. Comulgueteacaz.
3. Iaungoycoen berbea ençunacaz.
4. Obispoen Bendiciñoeacaz.
5. Pater nosteracaz.
6. Confessinoe generalacaz.
7. Vr bedeincatuacaz.
8. Ogui bedeincatuacaz
9. Bularretan golpe emonacaz.

Virtute Teologalac, dirà yru

Lelengoa, Fedea.
Bigarrena, Esperanzea.
Yrugarrena, Caridadea.

Virtute Cardinalac, dirà lau

Lelengoa, Prudencia.
Bigarrena, Iusticia.
Yrugarrena, Fortalezea.
Laugarrena, Templanzea.

Arimaco Potenciac, dirà yru

Lelengoa, Zençuna.
Bigarrena, Gogoa.
Yrugarrena, Borondatea.

Sentiduac gorpuzecoac dirà bost

Lelengoa beguyacaz ecustea.
Bigarrena belarriacaz enzutea.
Yrugarrena agoagaz gustetea.
Laugarrena surracaz vsay eguitea.
Bostgarrena escuacaz vcutuetea.

Doeac Espiritu Santuenac dirà zazpi

Lelengoa Sabiduriazgo Doea.
Bigarrena entendimentuzgo Doea.
Yrugarrena consejuzco Doea.
Laugarrena fortalezazco Doea.
Bostgarrena cienziaco Doea.
Seygarrena piedadeco Doea.
Zazpigarrena Iaungoycoen bildurreco Doea.

Frutuac Espiritu Santuenac dirà amabi

Lelengoa, Caridadea.
Bigarrena Baquea.
Yrugarrena Longanimidadea.
Laugarrena Benignidadea.
Bostgarrena Fedea.
Seygarrena Continencia.
Zazpigarrena Gozua.
Zorzigarrena Paciencia.
Bederazigarrena Bondadea.
Amargarrena Mansedumbrea.
Amacagarrena, Modestia.
Amabigarrena, Castidadea.

Arabaco Joan Perez de Betolaça Arabaco Joan Perez de Betolaça

NAFFARRERA

3 pentsamendu “Arabaco Joan Perez de Betolaça”-ri buruz

  • 1596.eco liburutto hau Joan Perez Betolaçacoac idatzi çuen, Gasteicetic 12 bat km.tara dagoen Betolaçaco euscaraz idatzia da.
    Bizcaiera edo mendebaldeco euscara guztiz normala.
    Goicoa liburu ossoa da, erran nahi baita, liburuaren euscarazco parte ossoa.
    424 urthe ditu liburuac. Ez da macala!

  • Peru_Gabiriko 2020-02-01 13:21

    Zu zara hemen makala ez dena, Josu. Benetako crack bat zara !

  • Ahahahah!
    Anhitz esquer.
    Naffarrera standarda guztiz fincatzecotz classico eta hain classico ez diren guztiac aztertu behar ditut. Beguien eta atzamarren aurretic passatu behar ditut.
    Dathorren urthean 450 urthe betheco dituzte Leiçarragaren eta bere lanquideen obrec. Krutwigec 100 urthe betheco lituzque.
    Krutwig jauna euscara iracasle eduqui nuen duela 40 urthe luce.
    Naffar Translator programmaren versione definitivoa 2021.ean içanen da.