Thesauro Internationala
Thesauro Internationala –
Iragan berri den urtharrilaren 15ean 70 urthe bethe ditu Interlingua iceneco nationearteco hizcunçac.
Neure vicitzaco 10 urthe dedicatu nerauzquion hizcunça honen alde iharduquitzeari.
Eta berce lan ascoren artean, bada bat içugarri maite dudana eta da Thesauro Internationala.
70 urthe bethe diren honetan, Carlos Soreto iracasle universitario portuguesac editioneric çainduena aurkezten deraucu PDF formatoan.
Bilduma lexical eta phraseologico hau da orain arte eguin den handiena, non bilcen baitira hitz, hitz mulço eta erranmolde internationalac, ceinac baitathorzquigu latinerac eta grecquerac hizcunça romanicoetan, anglesean, germanoan eta russoan (eta berce anhitz hizcunçatan, tartean euscara bera ere) utzi deraucuten patrimonio lexical eta phraseologico commun eta amancommunetic.
Eguiçu clic, irequi eta ikus:
Thesauro Internationala
Hemen:
https://youtu.be/8Wssw9BAeUw
ençuten ahal duçue Interlinguaren aurkezpena.
Euscaldun alphabetatu guehienoc çailtassun berheciric gabe ulercen ahal duguna.
Interlinguaren hiztegui fundatzailea Interlingua English Dictionary (IED) da, cein hemen consultatzen ahal baita:
https://web.archive.org/web/20071227051537/http://www.bowks.net/worldlang/aux/b_IED.html
Adeitsuqui
Eta hauxe grammatica fundationala:
A Grammar of Interlingua, by Alexander Gode and Hugh Blair, was first published by IALA (International Auxiliary Language Association) in 1951.
http://adoneilson.com/int/gi/
Euscal hitzac minçatzen çaizquigun beçala, erdal hitzac ere minço çaizquigu. Hona hemen errespetatu eta errespetu hitzac. Forma internationalaren janci authenticoaz, respectatu eta respectu ditugu.
Cer erran nahi dute, bada?
Atzera beguiratzea, harçara edo berriz (re-) behatzea.
Ez da soilic beguirunez berceac behin behatzea, baina berbehatzea, berbeguiratzea, baicic.
reSPECTU hitzean RE preverboa (prepositione etchequia edo.
AD prepositionearequin ere combinatzen ahal da.
ad + spectu: aspectu
AD hori euscaraz A edota AT atzizquiaren valioquidea da. Baten aspectua da bat horrenganat beguiratzea edo behatzea da.
PRO prepositionearequin:
pro + spectu = prospectu
Aldez aurretic beguiratzea. Horixe eguiten dugu medicamentuen prospectuequin.
To be continued
SPECT aditz erroa: beguiratu, behatu
nondic baitathoz spectaculo, spectacular, spectatore…
Erro hau, berce ascoren modura, prepositioneequin combinatzen ahal da, behaqueta nondic eguiten den jaquinarazten deraucuna: norat, ingurutic, nondic, non, barrutic, aurretic, atzetic, azpitic…
ad + spect: aspect-
circum + spect: circumspect-
de + spect: despect-
in + spect: inspect-
intro + spect: introspect-
per + spect: perspect-
pro + spect: prospect-
re + spect: respect
retro + spect: retrospect-
sub + spect: suspect-
Eta azquenic atzizquiren bat:
+-u/-o: aspectu, circumspectu, despecto, prospectu
+-ual: aspectual
+-uoso: respectuoso
+-ione: circumspectione, inspectione, introspectione
+-ivo: introspectivo, perspectivo, respectivo, retrospectivo
+-iva: perspectiva
+-atu: despectatu, respectatu, suspectatu, spectar
+-able: respectable
+-abilitate: respectabilitate
+-oso: despectoso
+-ore: inspectore
+ oratu: inspectoratu
…
Adeitassunez
despecto aguercen çaicu goragocoen artean. Haren evolutione dira despecho eta despit. Goitic behera beguiratzea da hori, mespreçuz hain çucen ere.
Hona hemen Interlingua English hizteguico sarrera bat
volver: itzuli
volver [volv-/volut-/volt-] v to roll, turn round
Hence: volvulo; volubile &; voluta; volta &; circumvolver &; convolver &; devolver &; evolver &; involver &; revolver &
Erathorrietan circum, con, de, e/ex, in eta re prepositioneac dathoz.
Ikus deçagun revolver:
revolver² [-volv-/-volut-/-volt-] v to revolve (1. to cause to revolve or rotate; 2. to turn over and over in the mind)
Hence: revolution &; revolute; revoltar &
Edo evolver:
evolver [-volv-/-volut-] v I. to evolve, develop (1. to undergo an evolution or development; 2. to cause to evolve or develop); II. [Mil., Naut.] to evolute;
evolver un film (photographic) to develop a film
Hence: evolution-evolutionismo, evolutionista; evolutive
Honetan atzizqui guehiagorequin combinaturic:
evolutione, evolutionismo, evolutivo, etc.
Oratione mota oroz eta supplicationez othoitz eguiten duçuela dembora gucian spirituz, eta hartara iratzarri çaudetela perseuerança gucirequin eta supplicationerequin, saindu guciagatic,
Gure classicoen textuac cultur hitz internationalez betheac dira: oratione, supplicatione, spiritu, perseverança,…
perseverança = perseverancia
Dakussagun nondic dathorcun:
sever adj severe (1. not lenient; 2. as in “severe style”)
Hence: severitate; asseverar &; perseverar &
asseverar v to affirm positively, asseverate
Hence: asseverative
perseverar v to persist, persevere
Hence: perseverante-perseverantia
EPHESOARREI 6:18 BHNT
https://bible.com/bible/25/eph.6.18.BHNT
Berce adibide bat ipinico dut, ikussia dugun bidetic:
prepositionea + aditz erroa + atzizquia
Aditzaren erroa rump-rupt da: aphurtu, hautsi:
rumper [rump-/rupt-] v to break (1. to make come apart or to pieces; 2. to put an end to; 3. to come apart or to pieces);
Hence: rumpimento; rumpente; ruptura; abrumper &; corrumper &; disrumper &; erumper &; interrumper &; irrumper &;
ruptura euscaraz ere erabilcen da
Eta hemen prepositione eta atzizquiequin:
abrumper [-rump-/-rupt-] v to break off, rend
Hence: abrupte
AB = tic
Orain ikussi dut euscal textu batean abrupto hitza.
corrumper [-rump-/-rupt-] v I. to rot, cause to decay; II. to corrupt (1. to make evil or wicked; 2. to bribe; 3. to make incorrect, falsify)
Hence: corruptibile-corruptibilitate, incorruptibile-incorruptibilitate; corruption; corruptor; corrupte-incorrupte
CON da hemen prepositionea, CON + r = > corr-
disrumper [-rump-/-rupt-] v to disrupt, disrump
Hence: disruption; disruptive; disruptor
erumper [-rump-/-rupt-] v 1. to burst, sunder; 2. to break out, burst forth, erupt
Hence: eruption; eruptive-eruptivitate
E/EX: tic at
interrumper [-rump-/-rupt-] v to interrupt (1. to break in upon; 2. as in “a building interrupts the view”)
Hence: interruption; interruptive; interruptor; interrupte-ininterrupte
INTER artean
irrumper [-rump /-rupt-] v to break or burst into, irrupt
Hence: irruption
Hemen IN da prepositionea: in + r = > irr-
Derivatuetan ikusten dira haimbat hitz eçagun, euscal textuetan ere ikusten direnac.
Elhuyar hizteguian honelacoac ikusten ditugu:
ebolutibo
eboluzio
eboluzionatu
eboluzionismo
eboluzionista
eboluzioren ordez bilakaera
eta
eboluzionaturen ordez bilakaera izan (du) ere ikusten dugu.
Ikussia dugu gorago
evolver [-volv-/-volut-] v I. to evolve, develop (1. to undergo an evolution or development; 2. to cause to evolve or develop); II. [Mil., Naut.] to evolute;
evolver un film (photographic) to develop a film
Hence: evolution-evolutionismo, evolutionista; evolutive
evolver aditza E + volver da. E hori EX prepositionea da, ceinac erran nahi baitu nombaiteTIC AT, cerbaitetaTIC CAMPORA itzulcea.
buelta edota bolta (ia ia ez da forma hau erabilcen) da berce hitz erathorri bat volvitu aditz honetatic atherea.
Euscaldunoc normalac baguina,
evolutivo
evolutione
evolutionatu
evolutionismo
evolutionista
vuelta = volta
idatzi behar guenuque, herri normal guztiec eguiten duten modura, aleguia.
Euscalçaindiac, ordea, erabaqui du euskara ez dela normala içanen, ez eta XXI. mendecoa.
Honela ecin da euscara normalizatu, ceren hastecotz normaldu eguin behar bailiçateque.
ebolutibo, eboluzio, eboluzionatu, eboluzionismo eta eboluzionista erdaracada nabarmenac dira. Buelta beçala, erdarari laphurtuac eta moçorrotuac. Erdaratic, antonomasiazco erdaratic, gaztelania edo espainoletic, hain çucen ere. Gainera, lotsaz eta ahalguez (ahalgabez) betheric harcen dira, berce hoberic ez delacotz aurkitzen ahal.
Batueraren bidetic galbiderat eramaiten gaituzte, infraroboticoen sailerat, desaguercerainoco bide fatalean gaindi.
Anglesec ederto asco iracasten deraucute bidea, normalen bide normala.
Adeitassunez
Ikus deçagun cer den obeditu euscaran:
obeditu, obedi, obeditzen
du/dio ad. Agintzen duenaren nahia bete edo esana egin, beste batek agindu duenari amore eman. (dio ad. denean, nor osagarririk gabea da). Ik. men egin. Gurasoei obeditu behar zaiela. Legeei obeditzeagatik, ez obeditzeagatik baino zigor gogorragoa izango dutela.
Cer dago obeditu honen atzetic? Bi gauçatto. Bata OB prepositionea (-engatic, -en aurka…) + EDITU
Editu hau aditu berceric ez da compositionean A = > E bihurturic.
Cerbaiten edo norbaitengatic, horrexen causaz baina contraco jarrera batequin. Auditzea baten bat, baten bati ençun aditassuna jarriric, aurkacotassuna eracutsiaz.
Obeditzeac berequin dakar ia desobeditze punctu bat.
ADITU latinerazco AUDIREtic dathor, gaztelaniaz OIR: Auditorio, auditore, etc.
Baten bat ençutea da, adi egonic aditzea da, baina contraco jarrera bati dautsola edo datchecolaric.
Oxala euscaldunac obeditzen balequite!
Ceren batera ere desobeditzen ere ikassico bailuquete!
Adeitsuqui
COMMUN hitzaren familia:
communione
+ postcommunione
+ excommunione
communismo
communista
+ ex-communista
: communista ohi
communitate
+ communitario
communa
communal
communard(o)
communero
communicatu
+ incommunicatu
communicable
: communicagarri
communicabilitate
: communicagarritassun
incommunicable
: communicaecin
incommunicabilitate
: communicaecintassun
communicatione
+ incommunicatione
communicativo
communicatore
: communicatzaile
excommunicatu
: [escumicatu]
excommunicatione = excommunione
: [escumicu, escumicacione]
predicatutic predicu dathorren beçala, excommunicatutic athera liteque excommunicu [escumicu], ezta?
Haueçaz gain,
mancommun
mancommunitate
eta
mancommunatu
hitzac aiphatu behar ditugu, ceinetaric baitathor “amankomun” batuerazcoa.
Hassieraco “man” hori erdarazco “mano” hitza berceric ez da, ceina sarcen baita hitz erathorri eta elkartu ascotan lexico internationalean.
Iracurle guehienac ondoco hau iracurritacoan haguitz harrituco dirade.
MANO eta DAR hitz internationalac dira.
Euscaraz ESCU eta EMAN.
Ez al da harritzecoa, edo?
Baguenequien video eta telephono, adibidez, termino internationalac direla, baina MANO icena eta DAR aditza ere bai?
Ikus deçagun MANDAR aditza, ceina euscaraz MANDATU edo MANATU formapean ikusten baitugu.
MANDAR hitza hyper transparenta da: MANO + DAR.
Baten bati escu emaitea da cerbait eguin deçan.
MANATU aditzetic MANU derivatua dathorcu. Eta cer da MANU? Escua, botherea, autoritatea, ordena eta agindua.
Ikus deçagun orain Interlingua English hizteguian:
mandar v 1. to order (= to have a person follow an order or instruction); 2. to send
Hence: mandante; mandato &; commandar &; contramandar; demandar &
Harritzenago gara oraindic ikussiric familia lexicoa!
Dakussagun banan banan:
mandante n [Law] principal, mandator
Hemendic bi:
mandante
mandatore
mandato n 1. order, command; 2. [Law, Pol.] mandate;
mandato postal (postal) money order
Hence: mandatario
Hemendic berce bi:
mandatu = manatu = manu
mandatario
commandar v to command (1. to give an order to; 2. to have authority or power over)
Hence: commando; commandamento; commandante; commandator
Nondic:
commandatu
commando
commandamentu
commandant
commandatore = commandatzaile
contramandar v to countermand (= to cancel by giving a contrary order)
To be continued
Nondic:
contramandatu
Eta azquenic:
demandar v to ask; also: to ask for (1. to inquire about; 2. to request)
Hence: demanda; demandator
Nondic erathorcen baitira:
demandatu
demanda
demandatore = demandatzaile
Erathorritaco guehienac eçarri ditut.
Atseguin aurkituco duçuelacoan
manorik mano ikusten dugu Orotarico Euscal Hizteguian, ceina baita euscal quirol munduco erranmoldea.
Horma pintatu berri bati bigarren manoa emaiten ohi deraucogu.
Baina guri eguiatan interessatzen çaicuna da ikustea nola MANO hitzac badituen euscaran ere haimbat hitz erathorri.
mano n I. hand (1. hand of a person; 2. handwriting); II. quire (of paper)
Ez dugu cerrenda exhaustivoa eguin nahi. Hona hemen interessantenac.
Erathorriac:
manilla
manillare
manubrio
manual
manualitate
maniquetta
manivella
manivellatu
mancu = escu maingu
manga = mahuca
+ arremangatu = remangatu
manga = manguera
maneatu
maneable = maneagarri
+immaneable = maneaecin
maneabilitate = maneagarritassun
meneamendu
maneiatu
maneiagarri
maneiatzaile
maneiacor
maneiu
manumittitu = manumettitu
manumissione
manutentione
manicuro
manicurista
manicura
quadrumano
manufacturatu
manufactura
manufacturario = manufacturero
manuscripto
maniluvio n [Med.] maniluvium, bath for the hands
manipulatu
manipulatione
manipulatzaile
mantenitu
mantenimendu
mantenencia
mantenitzaile
mantenu
emancipatu
emancipatione
emancipatzaile
Ondocoa ere harritzecoa da: mano + festa: escuequin festa eguitea, ethorquiz:
manifestatu
manifestu
manifestatione
+ manifa
manifestatzaile
Eta azquenic
manera
…
Ipharraldecoa othe naicen galdetzen deraucote batzuec bere buruari.
Bai, Euscal Herrico Ipharraldecoa naiz.
Algorta-Guetcho, non vici bainaiz, Donibane Garaci baino ipharralderago dago.
Durango, Guernica edo Çornotza ere Donibane Garaci baino ipharralderago daude.
Bai, Ipharraldecoa naiz.
poner [pon-/posit-/post-]
ponitu*
positione
positivo
positivismo
positivista
positivitate
positiva
diapositiva
positura
posticio = postiço
postura
posturatu
postu
postatu
posta
postilione
postal
postari
anteponitu
antepositione
apponitu
apposition
appositivo
apposito
componitu
componente
compositione
compositore
compositu
compostu
compota
decomponitu
decomponible
decompositione
recomponitu
recomposition
contraponitu
contrapositione
deponitu
deponente
depositione
deposito
depositario
depositatu
disponitu
disponible
disponibilitate
dispositione
dispositore
dispositivo
indisponitu
indispositione
predisponitu
predispositione
exponitu
exponente
exponential = exponencial
expositione
expositivo
expositore
imponitu
imponente
impositione
impostore
impostura
impostu
imposta
impostatu
interponitu
interpositione
juxtaponitu
juxtapositione
opponitu
oppositione
oppositore
opponent
postponitu
postpositione
postpositional
postpositivo
postponiment
preponitu
prepositione
prepositional
prepositivo
proponitu
proposition
proposito
proponitore = proponitzaile
superponitu
superpositione
supponitu
suppositione
suppositivo
suppositorio
presupponitu
presuppositione
transponitu
transpositione
transpositivo
transpositore
-ponitu bucaeraren ordez maiz -posatu erabilcen dugu:
proponitu = proposatu
…
Francesaren bidez eta eraguinez.
Adeitassunez
Euscaldunoc oscoldun içaiteari utzi behar guenerauqueo eta lexico internationala, anglesen neurri berdinean, onhartu behar guenuque.
Euscarari 40000 hitz falta çaizquio hizteguietan.
Latinerac eta grecoac, erdararen bidez, asco apportatu deraucute.
Asco eta anhitz.
Çuec çarete munduco arguia. Ecin estal daite ciuitate mendi gainean iarria.
MATTHAIO 5:14 BHNT
https://bible.com/bible/25/mat.5.14.BHNT
ciuitate eta iarri. Hori cen duela laur mende civitate eta jarri idazteco forma normalac. Horrela idazten cen euscaraz, erdaraz francesez. anglesez… V vocal artean U eta J-ren ordez bethi I.
Leiçarragaren civitate hori euskomagiaz “zibitate” bilhacatu da Orotarico Euscal Hizteguian. Ez dute bertan aiphatzen benetaco forma originala, ecen nola baita lan “euskozientifikoa”, orduan ez baitago horren beharric, iracurleac pensa deçançat Leiçarragac “zibitate” erabili çuela.
ziudade ere badathor bertan.
ziudadano ere iracurria dugu noizbait.
Euscara Batuan HIRI baicic ez dago idea honen adiaraztecotz; bon, hiri edo herri, ceren citatano erraitecotz hiritar edo herritar aguercen baitzaizquigu.
civitate, citate (forma laburtua, city anglesezcoaren edo cité francesezcoaren ancera)
eta
citatano
hitzen arrastoric ez Batuan.
Latineraren bidetic:
cive ( civis) = citatano
eduquico guenuque, nondic baitathoz:
Oharra: Batueraz ipinico ditut, hizteguietan aguer badaitez.
civico: Batueraz zibiko, batzuetan
civismo:
civil:
civilista: Batueraz zibilista
civilitate:
incivil
incivilitate
eta halaber:
civilisatu: Batueraz zibilizatu, batzuetan
incivilisatu: Batueraz zibilizatu gabe(ko)
civilisabile = civilisagarri
civilisatione
civilisatore = civilisatzaile
ceinetan civilisa- idatzi beharrean civiliza- idatz baiteçaquegu, civiliça- ez idaztecotan.
Adeitassunez
Manu Ercilla euscal idazleac, aspaldico adisquide dudanac, ondoco meçua helaraci deraut, ceina çuequin compartitu nahi baitut:
Reflexione serios eta sacona behar liçateque eguin euscalduna cergatic den jaquinçaren aitzinean hain impermeable, barneco munduari, pensamentuari… cergatic dion haimberceco arbuio. Baliteque munduco populationearen parte handi bat berdin den. Ordea, Europan, culturari esquer, humanismoa deitua sortu cen, hots, guiça existentiazco jaquinmina. Nire eritziz, duela 400-600 urthe humanismoaren ildoan sartu ecetic dathoz makur guztiac. Hor ere, nosqui, galdea dago. Cergatic ez ciren sartu? Hiri importanteric ez, bothere politico tipia (non ez batere ez), burguesia falta, universitateric ez, populatione urria…
Ea gure gogoetez ornitzen dugun asqui material ceinez lan seriosagoa eguin ahal litequeen.
manu
ELHUYAR
kudeatu, kudea(tu), kudeatzen
es: du ad. gestionar
fr: du ad. gérer
en: du ad. to manage, to administer, to run
Naffarreraz
cudeatu, cudea, cudeatzen
edo
gestionatu, gestiona, gestionatzen
gerer [ger-/gest-] = *+geritu
gerundio
gerundivo
gerente
gerentia = gerencia
gestione
gestionatu
gestore
gestoria
gestu: Batueraz jestu
gesticulatu
gesticulatione
gesticulatore = gesticulatzaile
gesta
gestatu
gestatione
gestational
gestatorio
congerie
congestione
congestionatu
congestivo
digeritu = digestitu
digestible = digerible = digerigarri
digestibilitate = digeribilitate = digerigarritassun
indigestible = indigerible = digeriecin
indigestibilitate = indigeribilitate = digeriecintassun
digestione
indigestione
digestivo
digestore = digeritzaile
digestu
indigestu
ingeritu
ingerentia = ingerencia
ingestione
suggeritu
suggestible = suggerible = suggerigarri
suggestibilitate = suggeribilitate = suggerigarritassun
suggestione
suggestionatu
suggestivo
belligerent: Batueraz beligerante
belligerentia = belligerencia: Batueraz beligerantzia
dijeritu, dijestitu, jestu, jestio, sujestio, sujerentzia
Honelaco idazquerac hobesten dirade Orotarico Euscal Hizteguian. Ahoscatu beçala, idazten dira.
Batueraz, ordea, jestu hori jestu idazten da, ceren gestu idatziz guero, /guestu ahoscatzeco arriscuan bailiçateque.
digeritu edo gestio+ne moducoetan G hobesten da, eta eguiatan berez ez duen ahosquera proposatzen.
Familia etymologicoac ez dira respectatzen euscara batuan, igoranciaz, ceren gestu eta gestione hitzec elkarren cerikussiric ez balute beçala actuatzen baitute. Bercela, gestu hitza horrela idatzico bailiçateque eta ez jestu (honela ahoscatzen baita).
Cembat euscaldunec eta cembat erdaldunec daquite hitz hauen clavea?:
gestione
congestione = con + gestione
digestione = dis + gestione
ingestione = in + gestione
suggestione = sub + gestione
% 1era ere ez dira helcen?
Cergatic?
Nehorc ez derauelacotz iracatsi.
Hori raçoina!
sumer [sum-/sumpt-] v to take, lay hold of
*-sumitu
sumptuario
sumptuoso
sumptuositate
assumitu
assumptione
reassumitu
consumitu
consumo
consumible
consumptione
consumptivo
consumitore = consumitzaile
consumismo
consumista
presumitu
presumible
presumptione
presumptivo
presumptuoso
resumitu
resumitore = resumitzaile
resumen
resumptione
portatu: eraman, eroan
portable = portagarri
portabilitate
portatore = portatzaile (eramaile)
apportatu
apportatione
comportatu
comportamentu
deportatu
deportatione
exportatu
exportable = exportagarri
exportatione
exportatore = exportatzaile
reexportatu
reexportatione
importatu
important
importantia = importancia
importable = importagarri
importatione
importatore = importatzaile
reportatu
report
reportage
reportamentu
supportatu
support = supportu
supportable = supportagarri
insupportable = supportaecin
transportatu
transport
transportable = transportagarri
transportatione
transportatore = transportatzaile
Oraingoan portatu-ren ordez migratu aditza dugu.
migratu
migrant = migrante
migration
migrativo
migratore = migratzaile
migratorio
EX + migratu : leku batetic migratu
emigratu
emigrant = emigrante
emigratione
emigrativo
emigratore = emigratzaile
emigratorio
IN + migratu = leku batera migratu
immigratu
immigrant = immigrante
immigratione
immigrativo
immigratore = immigratzaile
immigratorio
TRANS + migratu leku batean cehar migratu
transmigratu
transmigrant = transmigrante
transmigratione
transmigrativo
transmigratore = transmigratzaile
transmigratorio
Labayru hizteguian:
bizcaiera/batuera
migrar: migrau/migratu.
emigrar: emigrau/emigratu, erbesteratu, erbestetu, atzerriratu, joan
inmigrar: immigrau/immigratu, herriratu, etorri.
migrau, emigrau, immigrau bizcaitar auquerac ez dira osso elegant.
Hobeac lirateque bizcaieraz migratu, emigratu eta immigratu, batueraz erabilcen direnac, aleguia.
Gauça bat da ahosquera eta berce bat idazquera.
ovo n 1. egg; 2. [Biol.] ovum
Euscaraz ondoco derivatuac B-requin idazteac ez daduca deus normaletic, eta anhitz daduca anormaletic. Gu Europan vici gara eta XXI. mendean!
ovario
ovariano
ovarico
ovariotomia
ovariectomia
ovaritis
ovulo = ovulu
+ovulutegui
ovular
ovicida
oviscapto = oviscaptu
ovipositore
ovipositione
ovolo
ovulatu
ovulatione
oval
ovatu
ovoide
ovoidal
oviducto
oviparo
oviparitate
ovoviviparo
ovo-lacto-vegetariano
ovocellula
Ençun al duçue hauetaricoren bat euscaraz?
merger [merg-/mers-] v to plunge (into), sink (in)
*mergitu
emergitu (ex + mergitu)
emergente
emergentia = emergencia
emersione
immergitu (in + mergitu)
immergent = immergente
immergentia = immergencia
immersione
immersivo
immersu = immerso = immergitu
submergitu (sub + mergitu)
submergent = submergente
submergentia = submergencia
submergible
submersible = submergible
insubmergible
insubmersibile = insubmergible
submersione
submersivo
submersu = submerso = submergitu
Interlinguazco Grammatica interlinguan emanic:
https://www.dropbox.com/s/v3zxqj3nt7m7cvn/Grammatica%20de%20Interlingua%20%28A5%29.pdf?dl=0
Adeitassunez
Josu,
Zure iruzkinak goitik behera irakurri ditut tiraldi batez, eta esan behar dizut ordu erdi oso majoa eta atsegina izan dudala…
Eskerrik asko, “iparraldeko citatano” horri!
Segi horrela!
Anhitz esquer, Peru!
*libere = libre
*libero = libro
librequi
libroqui
libertate
libertario
libertarismo
liberticida
liberticidio
liberatu
liberatione
liberatore = liberatzaile
liberto
liberal
liberalismo
liberalitate
liberalqui
liberaltassun
liberalisatu = liberalizatu
liberalisatione = liberalizatione
libertario
libertarismo
libertino
libertinismo
libertinage
illiberal
illiberalitate
+ libratu eta beronen erathorriac
Gauça visibleac consideratzen eztitugunean, baina inuisibleac: ecen visibleac demboratacotz dirade: baina inuisibleac, seculacotz.
2 CORINTHOARREI 4:18 BHNT
https://bible.com/bible/25/2co.4.18.BHNT
*seculo
cecuru
secula
secular
secularismo
secularista
secularitate
secularisatu = secularizatu
secularisatione = secularizatione
*sider = içar, astro
sideral
sideratu
sideratione
consideratu
considerable
inconsideratu
reconsideratu
reconsideratione
desideratu = desiratu
desideroso = desiros
desiderio = desir
desiderable = desiragarri
indesiderable
desiderativo
siderostato
Eta berce bi hauec hurrengoan ikussico:
visible
invisible
vider = ikussi
*viditu
vidente
invident = invidente
evident = evidente
evidentia = evidencia
clarivident = clarividente
clarividentia = clarividencia
omnivident = omnividente
omnividentia = omnividencia
visible
visibilitate
invisibile
invisibilitate
visione
visionario
vista
televista
televisore
televisione
visage = visaia
visera
visual
audiovisual
visualisatu = visualizatu
visualisatione = visualizatione
visatu
avisatu
aviso = avisu
interviditu = entrevistatu
intervista = entrevista
previditu
prevident = previdente
previdentia = previdencia
imprevident = imprevidente
imprevidentia = imprevidencia
previsible
imprevisible
previsione
*previsto
imprevisto
previsore
providitu
provident = providente
providentia = providencia
providential = providencial
provisione
provisional
approvisionatu
approvisionamentu
provisorio
*proviso
improvisatu
improvisatione
improvisatore = improvisatzaile
improviso
disproviditu
disprovisto
reviditu = revisatu
revisione
revisionista
revisionismo
revisore
revista
eta abar
Ecen gure afflictione arin artegutitacoac eraguiten du gutan gloriataco piçu excellent excellentqui eternalbat.
2 CORINTHOARREI 4:17 BHNT
https://bible.com/bible/25/2co.4.17.BHNT
afflictione. Ikus deçagun beronen familia:
-fligitu
affligitu = ad + fligitu
afflictione
afflictivo
confligitu = con + fligitu
conflicto = conflictu
conflictivo
conflictivitate
infligitu = in + fligitu
inflictione
Eta excellent hitzarena?
*excellitu
excellent = excellente
excellentia = excellencia
excellentqui = excellentequi
excelso
excelsitude
Baina propheta falsuac-ere içan dirade populuaren artean, çuen artean-ere doctor falsuac içanen diraden beçala, ceinéc secretuqui sar eraciren baitituzte perditionetaco sectác: eta hec redemitu dituen Iauna vkaturen baituté, bere buruén gainera perditione lasterra erekarten duqueitelaric.
2 PEDRO 2:1 BHNT
https://bible.com/bible/25/2pe.2.1.BHNT
perditione:
Interlinguaco hitza da “perder” hitz internationala. Guc “galdu” erraiten dugu. Latinerazco “perdo, perdere” aditza da.
Hona hemen erathorriac:
perdible: Gaztelaniaz ez da erabilcen.
imperdible: Honetaric dathor gaztelaniazco “imperdible”. Batueraz, mahucatic atherea: kateorratz. Beguira Orotaricoan. Hegoaldeco edonorc daqui cer den segurtassun edo securitate orratz mota hori.
perdita = perdida
Bi modutara ahoscatzen da euscaraz:
pErdida: galera
perdIda: dei galdu bat denean
perditione:
Hitz hau, graphia horreçaz, Leiçarragarena da.
Orotarico Euscal Hizteguian honela dathor: perdizio, perdizione.
Ez da nehon aiphatzen Leiçarragaren graphia internationala: perditione.
Hurrengoan tractatuco dugu nondic formatua den perder, *perditu, perditione hitz eder hauec.
Interlinguazco hirur infinitivo motac:
-AR, -ER eta -IR:
cantar, currer, partir
Gaztelaniaz: RAEren arauera:
cantar, correr, partir
Batueraz, Euskaltzaindiaren arauera:
kantatu, korritu / kurritu, partitu
Bizcaieraz, Labayruren arauera:
kantau, korridu, partidu
Naffarreraz (edocein euscalquitan):
cantatu, curritu / corritu, partitu
Berauec, berez, participio perfectuac dira. Batueraz, perfectu ez da onharcen termino grammatical guisa.
PERDER hitzac PERDITIONE erathorria daduca. Imaginatu behar dugu perder hori euscaraz onharcen dugula eta orduan:
perder = > *perditu
lorthuco guenuque. Hemendic bucaeraco -U kendu eta -IONE jarrico dugu:
PERDIT + IONE = > PERDITIONE
Atzizquia berez -IONE da:
TU + IONE => TIONE
T hau participioari dagoquio.
Adeitassunez
Ikussi berri ditugu PERfectu eta PERder/*PERditu verbac.
Bi hitz hauetan prefixu berdina aguercen çaicu
PER-: guztiz, ossoqui
erran nahi duena.
Cer da perfectua, orduan?
per + facto = perfecto
A = > E
facto euscaraz “eguina” da. Gaztelaniaraco evolutionean: hecho
perfecto = guztiz edo ossoqui eguina.
Eta nondic PERDER?
per + dar = > perder
Hemen ere A = > E
dar = eman
perder = guztiz edo ossoqui emaitea da.
Hitz internationalen magia!!!
PERDER infinitivotic euscarazco *PERDITU participioa lorcen dugu, nondic dathorquigun Leiçarragac erabilitaco PERDITIONE.
Halaber,
DAR infinitivotic DATU participioa lorcen dugu. Casu honetan ez dugu * asteriscoaz marcatu, ceren participio hau icen bilhacaturic benetan erabilcen baita.
Euscaraz: datu
Gaztelaniaz: dato
Forma femininoan ere erabilcen da; batetic, DATA (EMANdaco fecha), eta berce alde batetic DATU hitzaren plural modura ere.
FECHA hitza FACTA (eguina, hau da, gaztelaniazco hecha) hitzaren bilhacaera da.
Adeitsuqui