Charlie Hebdo aldizkariaren baitan literatura orriaren arduradun sartu da Marie Darrieussecq idazlea. Eta esan digu ez dela langintza erraza: eske joan denean, beldurraren beldurrez uko egin diola kolaboratzeari idazle frantziar askok eta askok. Bunker moduko baten barruan egiten dutela lan, poliziaz inguraturik eta beldurrak aidean…

Ohi duen begi zorrotzarekin begiratzen dio gertatutako guztiari eta salatu egiten ditu arinkerian erori diren idazle eta intelektualak, literaturaren balioa goralduz batera.

Atseginez eman digu  Liberationen argitaratu duen artikulua, zuzeutarrontzat ere interesekoa izan daitekeelakoan, Charlie Hebdok ibilbideari ekiten dion egun honetan.

Bidezko irudiak

Marie Darrieussecq, 2015eko otsailaren 20an

Bi hilabeteren ondoren, hitzak. Eta heriotza nonahi. Egunotan bada hiltzaileekiko identifikazio bat, heriotzaren bulkada ongi gobernatu ezin duten intelektualen aldetik. Bulkada horrek guztiak tentatzen gaitu, denok daukagu bala errealak jaurtitzeko gogoa, baina horrek ez gaitu behartzen hiltzaileentzako aitzakiak bilatzera.

Adibideak: New Yorker-en webgunean,Teju Cole-ren artikulu bat edo Ingalaterrako Vice webgunean, Will Selfen bat. Bi egile ezberdin dira, baina biak ala biak I’m not Charlie espirituaren adierazleak. Haien argumentu nagusia da beste toki batzuetan hilketak egiten ditugula, asko. Beste toki batean hilketak egiteak mundu honetako hilketa bakar bat gutxietsiko balu bezala. Heriotzaren bulkadak heriotza beti masarekin lotuta ikusten du, ez bizitza bakar baten bukaera gisa.

Anti-Charlie jarrera horrek chic-a eta originala dirudi, baina suntsipenarekiko lilura hutsal batean oinarritzen da. Suntsitu, diote askok, eta hori esaten duten bakarrak direla uste dute. Indarkeriaren lilurapean sortu dituzten argudioen arabera, biktimak beren hilketaren errudunak dira, neska bat begi-keinu bat egiteagatik bortxatua izatearen erruduna litzatekeen bezala. Benetako hiltzailea ezabatu egiten da, ikusezin bilakatu, ahaztu, gure inkontzienteko orban lausotu bat bihurtu: ez gara ikustera ailegatzen, gure baitan dagoelako. Eta biktimak akusatzen ditugu, gertaerei buelta emanda eta egileak defendatzeko pixka bat eta hala ere-ak erabilita.

“Godardek esango lukeen bezala,
idatzitakoak justua izan behar du.
Idaztea ekintza bat da, ez hitz hutsak”

Teju Cole idazle nigeriar gazteen diaspora bikainaren parte da. Ene, biktimekiko nahigabe handia sentitzen du. Baina bere ustez Charlie aldizkari arrazista da. Beraz, ez du ikusi nahi Charbek marrazki batean Taubira Justiziza ministroa tximu gisa irudikatzea Minute-k egindako eraso arrazistaren kontrako salaketa bat dela. Internet marrazki horren sasi-erreprodukzioz beteta dago eta marrazkiak ez du FN sumindu, nahiz eta Charbek titularrean aipatu duen, moztuta, ELKARRETARATZE URDIN ARRAZISTA jarriz. Aipamen makurra da; kasu honetan, bihurrikeria bat. Will Self idazle ingeles emankorrak azaldu duenez, Frantzia, edozein kasutan, herrialde izugarri ankerra da (Sade, Iraultza). Bere bertsioak, tximista bezain azkar, Frantziako kulturaren izen ona barregarriki belzten du, Charlie Hebdoren «arkatz terrorista» (terroristic brush) salatzeraino. Metafora zikina eta makurra da, funtsa bera barne. Ez da justua. Kontu interesgarri bat: testuaren frantsesezko bertsioan ez da agertzen metafora hori.

Oso garbi ikusten dut idazle horiek zer egiten duten, ez dira ni baino kazetariagoak. Kazetariek eurek egia bilatu behar dute, gutxieneko fact-checking bat egin behar dute. Baina idazleak artistak dira. Idazle ikuspuntua daukate, ezta? Beren buruari hurbilpenak egiteko zilegitasuna ematen diote. Gehiegikeriak idaztekoa. Beraien ustez hau pasatu egingo da, beraien estiloak, zera, beraien irudiek, dena gaindituko dutelako. Beraien estiloa argudio gisa erabiltzen dute.

Baina zuzen idaztea ez da nahikoa; Godardek esango lukeen bezala, idatzitakoak justua izan behar du. Idaztea ekintza bat da, ez hitz hutsak. Une egokian testuinguru egokian kokatzea. Nire kasuan, hemendik aurrera Charlie Hebdo-n idaztea ere esan nahi du. Askorekin bat egitea, kolektiboki, aldizkari laiko, arrazakeriaren kontrako eta indarkeriarik gabeko bat bizi dadin.

Zer da irudi justu bat? Fikzio bat izan daiteke. Esaterako, Walter Benjaminen fikzio bat. Notes sur le concept d’histoire (Historiaren kontzeptuaz ohar batzuk, 1940) lanean agertzen da. Benjaminek uztaileko iraultza aipatzen du:

«Borrokaldiko lehenengo eguneko arratsaldean, Parisko toki askotan, aldi berean eta sakabanatuta, jendea ordulariei tiroka ikusi genuen. Bere iragarmena agian errimaren txiripari zor izango zion lekuko zuzen batek zera idatzi zuen:

« Qui le croirait ! On dit qu’irrités contre l’heure,

De nouveaux Josués, au pied de chaque tour.

Tiraient sur les cadrans pour arrêter le jour. »

(Nork sinetsiko luke! / Diotenez, orduarekin haserre, / Josue berriek dorre bakoitzaren oinean, / esferetara tiro egiten zuten eguna geldiarazi nahian.)

Ezin izan dut egiaztatu 1830eko uztailean ordulariei tiro eginez denbora geldiarazi zuen matxinorik izan ote zen. Denbora konbentzionala, errobera horzdunetakoa. Denbora kalean bota. Iraultzaren minutuari tiratu. Beste koordenatu batzuk aukeratu. Ez, ezin izan dut irudi horren fact checking-a egin. Baina ulertzen duzue honen egiazkotasuna. Altxamendua hemen dago, gure begien aurrean, eta Benjamin ez da tronpatu, irudia berreskuratu du, sakabanatu eta ideiak bor-bor egin du, bizia hartu. Beharbada irudi ederregia da benetakoa izateko, baina hain da ederra benetakoa baita.

Hazia Interneten bilatu dut. Poemaren izenburua hauxe da: « L’Insurrection. Poème dédié aux Parisiens » (Matxinada. Paristarrei eskainitako poema). Egileak –jakin dudanez, bi– banaezinak ziren: Auguste Marseille Barthélémy eta Joseph Méry. Odolaren prezioaz mintzo dira. Eta honela jarraitzen dute:

« Voilà Paris ! Quelle lugubre teinte

Mêle ses toits avec l’ombre des cieux

Son triste peuple erre silencieux

En contemplant la grande ville éteinte. »

(Hara Paris! / Zein iluna bere eitea / Teilatuak, zeruetako itzalarekin nahastuta / Bere herri tristea noraezean, mutututa, / hiri handi itzaliari beha.)

2015eko urtarrila, Eiffel Dorrea itzalita. Minutu bateko isilunea. Denak burrunba egiten du. Literatura, ergelkeriaren antidoto gisa.

(Jaiotze beretik, bihotzeko laguna du Zuzeuk Marie Darrieussecq eta ondo baino hobeto ezagutzen ditu euskarazko orainkari bat egitearen poz eta nahigabeak… Lagunarte horren emaitza izan dira haren kontu batzuen argitaralpena hemen. Seguru asko,  duela hiru urte Joseba Sarrionandiari eginiko elkarrizketa hura izango da aipatzeko modukoena.)