Kokoteraino!

Zergatik ez gara industria?

Denak batera eta bestera merkatuen esanen arabera korrika gabiltzanetik, hobe ulertzen da zer den kultura. Eta kultura da erabateko esklabismoaren paradigma txikia, ahula. Ze kulturan gabiltzanok, eta kultura bera, ez baitira jardun ekonomiko, ondare baizik. Bestela esateko, ez gara jende izatera ailegatzen, ozta gara altzari zaharren modukoak, zaindu beharrekoak, nahi badugu, edo botatzekoak, noizbat garbiketa egiteko irrika sortzen bazaigu. Har ezazu beste edozein sektore, eta izango dituzu estatistikak, lan hitzarmenak, hausten direnak edo berritzen direnak, betetzen direnak eta betetzen ez direnak, baina, edonola, enpresa-jende dialektikaren barruan kokatzen direnak. Tabernari bat kontratatzen dutenean, zerbitzuen sektoreak oharra hartzen du. Fresadore bat kanporatzen dutenean, metalgintzaren sektoreak beste horrenbeste egiten du. Baina zer gertatzen da urteetan margolari izandako batek lientzoak eta olioak betiko apartazen dituenean?, edo, gertuagoko adibide bat jartzearren, zer gertatzen da antzerki eskola batek ateak isten dituenean? Ez al zegoen hor, jardun kulturalaz aparte, jardun ekonomiko bat? Jende horrek ez al du jaten? Ez al ditu txikiak eskolara eramaten? Ez al ditu zergak ordaintzen? Ez al dute, estuasun garai hauetan, “sakrifiziorik egiten”?

Kultura da krisi garaian murrizketak pairatzen dituen lehen sektorea. Denek esaten dute, denok onartzen dugu. Diru-laguntzez leporaino gaudenez, merezitako zigortzat hartzen dugu, inkonszienteki bada ere. Ez dugu auto-estimurik batere. Ahaztu egiten dugu, nonbait, beti aipatzen den balio arkeologiko eta abstraktuez aparte, geuk jardun ekonomiko bat ordezkatzen dugula, non ekoizleak eta berezoak dauden, non estatuak esku beteka hartuko dituen irabaziak. Liburuak, saldu egite dira, filmak, ikusi egiten dira, museoak, bisitatu egiten dira, egunkariak irakurri egiten dira: non dago tranpa? Non dago geure ustezko menpekotasuna? Errepideak diru publikoz ordaintzen dira, baina inork ez du eraikuntzaren sektorea bizkarroien leinukotzat. Bitxia da agrabioa. Bankuen sektorea bera, ez ote da diru publikoz ordaintzen? Gogora itzazue azken urteetan “erreskatutako” guztiak: non dago bankuen betiko harrokeria? Non dago haien autosufizientzia?

Idazleok ez dugu eskubiderik, kazetariek ere ez, zinema zuzendariek, aktoreek, argiztatzaileek, eskultoreek, makiliatzaileek, margolariek, maketatzaileek, diseinugileek, antzerkilariek, argazkilariek, musikariek, bateria-jotzaileek, kitarra jotzaileek, harpa-jotzaileek, sopranoek eta mezzo-sopranoek, beiragileek, errestauradoreek… harri-bitxiak gara, gutaz ongi hitz egiten dute denek, maite gaituzte, zaindu beharko litzaigukeela esaten dute denek, baina, diru-publikoz patrikak betetzen ditugunez, ez dugu eskubiderik. Geure seme-alabek ez dute papillarik jaten. Ez dugu turismoa maite, ez zaizkigu hortzak erortzen. Jainkotiarrak gara, egiten duguna bezalaxe.

Azken Durangoko azokan ehun mila bisitari baino gehiago izan zen. Denek erosi zuten zerbait, eta horietako batzuek, asko erosi zuten. Industria oso bat mugitu zen haren inguruan, hasi papertegietatik, segi inprimategiekin, binilo ekoizleetatik pasa, eta amaitu zerbitzariekin, taberna eta jatetxeak bete baikenituen leporaino. Eskerrak eman zizkiguten, politikariek euren irribarreak pasiatu zituzten azokako korridoreetatik. Non da aberastasun hura guztia? Nora joan da? Ezin dugu horren truke dagokiguna eskatu? Ez, ze ez baikara industria, ondare gara, herrietako elizak bezala, itzal ematen dugu kasko zaharrean, ederrak gara, maite gaituzte, hainbeste maite gaituze, ze ez baitugu babesik merezi.

Arabako aldundiaren aurrekontuetan geu gara azkenputz. Horixe irakurri dugu egunotan. Denok deitoratzen dugu, baina denok onartzen dugu. Ez gara haserretzen, ze sinetsiak baikaude ez dugula gehiago merezi. Kontzientzia txarra daukagu, nonbait. Dirua kentzen digute, eta gainera lotsatu egiten gara, norbaiti barkamenak eskatu beharko bagenizkio bezala. Nire kontu korrontearen mugimenduak errepasatzen ditut, ez dut inolako erakunderen dirurik jaso 18 urte nituenean kontua zabaldu nuenetik, ez kazetari bezala, ez argazkilari bezala, ez idazle bezala, ez izaki arrunt bezala. Nitaz ahaztu ote dira? Ez ote nago inolako zerrendatan? Ez didate xentimorik eman, baina etengabe esaten didate kulturak diru publikoarekin duela funziontzaen: edo neu naiz ergela, edo gezurretan ari zaizkit. Ze hitzak lanbroak dira, baina zenbakiak, oi zenbakiak: zein garbi hitz egiten duten!

Lotsagarria eta etsigarria da geuk egindako lanaren truke zenbat eman eta zein gutxi jasotzen dugun. Erne: ekonomiaz ari naiz, ez balio kulturalaz, ez balio abstraktuaz. Saldu 1000 liburu, egin ezazu biderketa: 18.000 euro. Bada zerbait, diru publikoz hornitutako ekimena izateko, ezta? Diru horrekin elikatu duzu industria bat, aberastasun bat sortu duzu, eta zenbat ukan duzu trukean? 1.500 euro. Bi edo hiru urteko lanak 1.500 euro balio du idazlearentzat. Gobernuak ia idazleak adina eramango du, han eta hemengo IRPF eta IVA eta gainerakoekin, gehiago ez bada. Baina zeu bizi zara gobernutik, eta ez alderantziz! Bingo!
Noiz elkartuko gara, kulturaren adiskideok, noiz elkartuko gara zinez ankerkeria honi aurre egiteko? Noiz hasiko gara ohartzen kentzen eta lapurtzen ari zaizkigunaz? Noiz hasiko gara, behingoz, lotsa suminagatik ordezkatzen? Non dugu duintasuna?

Kokoteraino!