Kantetako hitzak konparatzea aski interesgarria izan ohi da, ez bakarrik hitzon barnean hobeki murgiltzeko aukera ematen digulako, baizik eta pop kantuak, gehienetan, sinpletasun eta berehalakotasunerantz egiten dutenez, gizarteko topiko, ideia eta balioen erretratu moduko bat islatzen dutelako nolabait.

Ez dira hain justu Ruper Ordorika eta Rafael Berrio pop hitz sinpleak egiten dituztenen adibide, baina badute kanta bana aski erkagarriak direnak –ederrak izateaz gainera-, eta neurri batean, beren arteko proposamen estetiko-musikalaren ezberdintasunak adierazten dituztenak.
Berrioren azkeneko diskoko “Las pequeñas cosas” entzuten ari nintzela berehala gogoratu nintzen Ordorikaren “Gauza erabiliak”ekin. Berriorenak, aldez edo moldez, zoriona gauza txikietan dagoela dioen topikoaren kontra egiten du.

No encuentro la felicidad en las pequeñas cosas.
Las pequeñas cosas de la vida no me bastan.
No me basta con el que dicen su encanto inefable,
aquel que tanta poesía en nombre suyo causa.

Una velada amena, pongamos por ejemplo;
ese goce humilde de las pequeñas cosas;
ese goce humilde no me satisface,
ni me basta, digamos, el temblor de una rosa.

Y sé que voy a estar insatisfecho eternamente.
Sé que voy a ser infeliz toda mi vida.
Porque es verdad que el hombre sabio en ello se deleita,
y yo mismo sé que en ello reside la armonía.

Pero este corazón mío es un pozo sin fondo.
Y me digo que algo habrá más allá de estas minucias
de las que acaso solo gocen quienes, dignos del Olimpo,
se basten para sí con las mieles más insulsas.

Ah… las pequeñas cosas.
Oh… su encanto inefable.
Ese goce humilde de las pequeñas cosas,
esa dicha angélica, esas pálidas rosas:
No me satisfacen.
No me son suficientes.
De ningún modo me basta el encanto indolente
a mi modo de ver.
No encuentro la felicidad, francamente,
en las pequeñas cosas…
de la vida

Muy al contrario a mí se me hace necesaria otra medida,
y no es posible verme sonreir por menos de ella.
Los éxtasis de la vida ?que nunca he alcanzado?,
o cuanto pueda de sublime tener la existencia.

Cómo no aspirar entonces a poseer la gracia
de arder en un altar de pasiones delirantes
cuyo bárbaro clímax no conozca decaimiento.
¿No es acaso esto lo humanamente deseable?

¿O puede acaso compararse un amor heróico
con tal vez veinte años de muermo ininterrumpido?
¿Puede acaso compararse el lustre de la gloria
con estas aguas turbias que somos del olvido?

Así pues cállense todos los poetas lelos,
y todos los panegiristas de las pequeñas cosas,
porque esta perra insatisfacción del alma no se aplaca
como ellos pretenden con cuatro bicocas.

Ah… las pequeñas cosas.
Oh… su encanto inefable.
Ese goce humilde de las pequeñas cosas,
esa dicha angélica, esas pálidas rosas:
No me satisfacen.
No me son suficientes.
De ningún modo me basta el encanto indolente
a mi modo de ver.
No encuentro la felicidad, francamente,
en las pequeñas cosas…
de la vida.

Hitzak oso datoz bat donostiarrak batez ere 1971-tik aurrera hartu duen bide arranditsu zein hanpatsuarekin. Handitasunari idazten dio, nolabait, 1971ean eta Diarios-en, halako tonu aristokrata batekin. Ez da alferrik 98ko idazleen irakurle sutsu; Berriok ere, zentzu batean belaunaldi hartako idazleek nola, mundu galdu bati idazten diola dirudi, mundu handi, inperial bati –ikus 1971ko “Como Cortés”ko konparazioa-, eta hala, txikikeriak hutsalak zaizkio. Bere ezinegona baretuko lizkioketen gauzak handiak dira oro, gailenak; loria, esaterako, abesti horretan bertan azaltzen den hitz bat ekartzeko. Baina aitortu aitortzen du baretasun hori erdiestea ezinezko zaiola jada; larrimina betirako izango duela aldean.

Erabat ezberdinak dira, ezberdinak direnez, Ordorikaren “Gauza erabiliak” abestiko hitzak; hain zuzen ere, gauza eskasak goratzen baitituzte.

Nik ere gauza orotarik
Gauza erabiliak ditut gehien maite.
Akatsdunak, amotz xamarrak,
Lagun zaharrak bezala urkoak diren hoiek
Baliagarritasun kontu hoietan
Gaindituak izan diren gauzak ere.
Gauza arruntak, gauza sotilak
Gauza erabiliak maite ditut gehien..

Eta hitzak ere,
Baita hitzak ere,
Askok esandako hoiek.
Eta hitzak ere,
Baita hitzak ere,
Gutxik esan arren.

Gauza zeozertarakoak
Heuren eginkizuna bete eta eder zaizkidanak.
Gauza erabiliak
Heuren edertasun apala denborak emanik dutena..

Eta hitzak ere,
Baita hitzak ere

Gauzok ditut lagun
Hitzen hotsak bezala
Ezagutu egiten ditut
Zorioneko gauzak, zorioneko hitzak !

Zeren eta gauza erabiliak
Usatu hutsarekin dira estimatuago.
Gaurko munduarekin legez
Datorrenarekin ere gaituzte lotzenago.

Eta hitzak ere,
Baita hitzak ere

Gauzok ditut lagun
Hitzen hotsak bezala
Ezagutu egiten ditut
Zorioneko gauzak, zorioneko hitzak

Jakina, hitzok ez dira soilik gauza txiki, erabilien aupatzea –hitz eta hizkuntzaren kontua hor dago, esate batera-, baina “Las pequeñas cosas”ekin alderatuta alderdi hori azaleratzen da gehien. Izan ere, Ordorikaren proposamen estetikoa urrun da oso 98ko idazleen, eta baita Berrioren ere, tonutik. Batez ere azken urteetako abestietan, sotiltasuna bilatzen du gehiago, nagusiki naturarekin lotutako ñabardurak (errezil sagarrak, ogi egin berria, intxaurra eta gaztaia…), eta halako tonu apal, soseguzko, isil moduko bat darabil. Berrioren esturaren eta ukitu tremendistaren aldean Ordorikak “Bizitzea gogoz hartu behar da, hala esaten didazu, ez nagi ez negarti, bizitza bakan duzu (…) Bizitzea irriz hartu behar da, ez alferrik gal kemena, maitatu uneoro, biharko hemen ez bazina” kantatzen du beste kanta zoragarri batean. Nekeza zait imajinatzen beste honekin: “a mí se me hace necesaria otra medida, y no es posible verme sonreir por menos de ella. Los éxtasis de la vida ?que nunca he alcanzado? o cuanto pueda de sublime tener la existencia”.

P.D: Testua amaitzen ari nintzela oroitu naiz Rafa Ruedak Kirmen Uriberen testu batekin egin “Gauza perfektuak” kantarekin. Ziur aski norabide antzekoan irakur liteke, Ordorikaren ildoan, alegia.

(Jatorrizkoa Separata blogean.)