Intersekzionalitatea, etorkinak, euskaldunak eta pribilegiatuak –

Euskara, jatorria, klasea. Intersekzionalitatea… Amelia Barquinen artikulua irukurri berria dut. Interesgarria eta eztabaidagarria iruditu zait, biak ala biak.

Ekitate sozialaren falta seinalatzeko erabili ohi da “intersekzionalitatea” egileak berak ohartarazi legez, eta “euskal” gizartean pribilegiatuak diren taldeen zerrenda egin du jarraian: gizonak, zuriak, paioak, klase ertaineko eta altukoak, autoktonoak, heterosexualak, ikasketadunak, … hizkuntza hegemonikoan bizi nahi dutenak… Ñabardura asko egin dakizkioke zerrenda horri, noski. Autoktonoez ari garela, adibidez, euskaraz bizi nahi luketen autoktonoak ez dira pribilegiatuak, baztertuak baizik. Hizkuntza hegemonikoan (gazteleraz edo frantsesez) bizi direnak horiek bai, pribilegiatuak dira eta beren (hizkuntzazko) nagusitasunaz oso jakitun dira, klase altukoak, ertainekoak, baxukoak, edo etorkinak izan, espainiarrak zein hegoamerikarrak.

“Denok gara pribilegioen eta subalternitateen (menpekotasunen) gurutzaketa, testuingurua da gako garrantzitsu bat, eta testuinguruak konplexuak direla badakigu”, diosku egileak.

Euskaraz bizi nahi dugun askok gure menpekotasunaren (subalternitatearen) kontzientzia badugu, eta erdal hegemoniaren aurrean jarrera aldarrikatzaileak eta proaktiboak garatzen ditugu batzuetan. Gehienetan ez, ostera. Euskaldun gehienek menpekotasun-egoerak irentsi eta ahal bezala liseritzen dituzte, menpekotasunean hezita baikaude, bai botere arrotzen (madril eta Parisetikoak) aldetik, bai erakunde “autonomoen” aldetik ere, gutxiago (EAEn) edo gehiago (Nafarroan eta Iparraldean).

Euskaldunen (euskal hiztunen) subalternitatea ezkutatu egiten da ordea; nekez aipatzen da euskaldunon geronen artean ere. Diskurtso ofizial espainiazaleak “euskararen inposaketa eta erdaldunen diskriminazioa” hedatzen ditu etengabe, eta bere horretan irentsi dute autoktono erdaldun gehienek eta euskaradun askok ere. Autoktonoz osatutako koadrilletan ikusi daiteke hori garbi. Aski da autoktono erdaldun bakar bat, koadrilla osoak erdaraz jardun dezan, eta euskaldunen bati bururatzen bazaio euskaraz hastea, atoan jasoko du koadrillako “euskaradun jatorren” errieta, erdaldun petoarekiko “errespetuaren eta edukazioaren” izenean. Hots, klase ertain edo altuko autoktono-koadrilletan ere, euskaldunak subalterno eta erdaldunak nagusi dira.

XX. mendetik etengabeak diren inmigrazio olatuek ere, ataka gero eta estuago batera ekarri gaituzte. Adibidez: 1950ean Bizkaia 650.000 biztanle zen. 1975erako, 1.100.000 biztanle zituen, bikoitzak ia, Espainiatik etorriak gehien-gehienak. Oso epealdi laburrean, herri guztiz euskaldun zirenak ia erabat erdaldun bihurtu ziren asko, bertako euskaldunak, lehendik ere “subalterno” bazirenak (eskolako eta erakunde guztietako hizkuntza gaztelera baitzen) erabat menpeko eta baztertu bilakaraziz. Nekez aurkituko dugu iraulketa horren gaineko kontakizunik hala ere. Espainiarren boterea eta eragina hain dira handiak gurean, ze, azken hamarkadetan etorkin espainiarrak ez diren “etorkintzat” jotzen, desplazatutzat baizik (turistatzat laster), eta inmigrazioaz dihardugunean, soilik pasaporte espainiarra ez duten etorkinez jarduten dugun (honetan ere ederki hezi gaituzte erakunde guztiek).

HEHra etorritako etorkinetan denetik dago. Bada euskararen bidez Euskal Herrira hurbildu nahi duen gutxiengo bat, eta bada “Espainiara” etorri den eta euskararekin zer ikusirik nahi ez duen gehiengo zabal bat. Ez baitugu Euskal Herria zer den azalduko dien harrera sistemarik, udal txiki jakinetan ez bada. Tabernetan edo saltokietan ezagututako etorkinetan (Bakion, Gasteizen, Sakanan, Iruñean…) hiru jarrera aurkitu ditut, eurei euskaraz zuzentzean: askok ulertzeko ahalegina egiten dute, baita lortu ere. Elkar ulertzeko hizkuntzarik eraginkorrena borondatea baita. Bada beste multzo handi samar bat “no te entiendo” eta halakoak erantzuten dituena, lehor, bere nagusitasun linguistikoaz jakitun, espainiarrak (etorkin nahiz bertoko) edo hegoamerikarrak sarri-sarri.

Arnasguneetako euskaldunak ere makurraraztea lortzen dute gehienetan. Eta badira gutxi batzuk, euskara ulertzeko edota ikasteko benetako ahalegina egiten dutenak. Hauek oso esker onez hartzen dute eurei euskaraz egin izana.

Esango nuke etorkinek ez gaituztela euskaldunak euren gainetik ikusten, erdaldunen azpiko baizik. Hasieran aipatutako zerrendan, autoktono erdaldunek zalantza barik, baina euskaldunek ez dugu lekurik, edota ñabardura potolo asko behar dituen lekua soilik.

“Aniztasuna” ere dago oso modan , baina azpian harrapatu gaitu euskaldunak. Aniztasuna espainieraren inguruan ardazten baita HEHn. Euskararen inguruan ardaztea proposatzen duenari elitista, arrazista, segregatzailea eta halako loreak eskaintzen zaizkio (baita euskaldun askoren aldetik ere). “Integrazioa” ere berdin. Integrazioa ere españolez da Hego Euskal Herrian, euskaraz ez inolaz ere.

Bada, “Intersekzionalitateak” ere ez gaitzala azpian harrapa behintzat. Ez gaitzatela sikiera pribilegiatuen artean sailkatu, hain bazterreko eta ahaztu garen euskaldunak.

 

Intersekzionalitatea, etorkinak, euskaldunak eta pribilegiatuak