ETB2: itxi ala birformulatu?
ETB2: itxi ala birformulatu? –
Abenduaren 31n 40 urte beteko ditu EITBk. Euskararen normalizaziorako tresna nagusi bilakatzeko sortu zen arren, norabidea zeharo galdua du Euskal Telebistak. Gaztelaniazko katea da erreferente nagusia; eta euskara, hutsaren hurrengoa.
1983tik 1986ra ETB euskaraz zen. 1990. urtera arte oreka zegoen euskarazko eta gaztelaniazko programazioan. Gaur egun, haatik, oreka hori guztiz irauli egin da. Eta desoreka horrekin batera, ETBren bi kateen beherakada oso nabarmena izaten ari da. Azter ditzagun datuak.
1997an goia jo zuen ETB1ek (%7,5). 2005ean %5era jaitsi zen, eta 2010etik %2aren bueltan dago, burua altxa ezinik
2005ean ETB2k %18,4ko ikusle kuota izan zuen; 2021ean, aldiz, %9koa. ETB1en beherakada askoz lehenago hasi zen. 1997an goia jo zuen euskarazko kateak, %7,5eko kuotarekin. 2005ean %5era jaitsi zen, eta 2010etik %2aren bueltan dago, burua altxa ezinik.
Azkenik, ETB3 haurren katea dugu. 2008an sortu zenetik, haurren kateak ez du inoiz emaitza paregaberik erdietsi, baina 2012 eta 2014 urteen artean lortutako %0,9tik oso urrun dabil azken urteotan. 2022ko datua (2008koa kontuan hartu gabe) sortu zenetik okerrena izan daiteke: %0,15eko batezbestekoa izan baitu orain arte. Zein urruti geratzen diren Super Batek eta Betizuk zituzten bazkide datu bikainak (100.000 eta 75.000, hurrenez hurren), eta haurrentzat erreferente zen programazioa.
Halere, ez da harritzekoa horren ikusle kuota txikia izatea, programazioa oso errepikakorra baita, eta haur euskaldunek beste kate batzuetara jo behar izaten dutelako kapitulu berberak ikusteaz asperturik daudelako.
Haur euskaldunek beste kate batzuetara jo behar izaten dutelako kapitulu berberak ikusteaz asperturik daudelako
Emaitza hauen guztien arrazoiak bilatze aldera, hurrengo datuak argigarriak izan daitezke:
1. 2021etik ETBk 504 film erosi ditu: 458 gaztelaniaz, 28 gaztelaniaz eta euskaraz, eta beste 20 gaztelaniara bikoiztu ditu. Bakar bat ere ez euskaraz. Serieen kasuan, 48 erosi dira; horietatik 17 euskarara bikoiztu dira, 11 gaztelaniara eta 20k gaztelaniako banda zuten.
2. Nafarroan ETB3 ikusi ezinik jarraitzen dute, nahiz eta EH Bilduk Sanchezen gobernuarekin lortutako akordioan 2022. urterako ikusiko zela adostu zuten.
3. ETB2k maiatzetik irailera 130 film eman ditu gaztelaniaz. ETB1ek, ordea, bakar bat ere ez.
4. Azken 14 urteetan, ETBk parte hartu duen 208 ekoizpenetatik soilik 70 izan dira euskaraz.
5. Sei urtean bikoizleei soldata ia %40 jaitsi diete. Orain, soldataren beherakadari lan bolumena gehitzen zaio. Orain ETBrako 100 ordu daude esleituta euskaraz bikoizteko. Duela 10 urte 400 ziren, eta ordurako beherakada oso nabarmena zen jada: 1991n 1.589 ordu bikoiztu ziren; 1998an, 536 ordu; 2006an, 470 ordu, eta 2013an; 132 ordu.
6. Euskaraldian zehar, ETBk 14 film igo ditu Nahieran plataformara, denak erdaraz.
Euskaraldiarekin jarraituz. Hamabost egunez, Zupiria jaunak txapa soinean eraman duen bitartean, harrotasunez aipatu du azpidatziak direla bidea, orain arte ildo horretan pausorik eman ez duen arren. Euskaraldian zehar ahobiziak erdaraz barra-barra entzun ditugu ETBn. Beste aukera galdu bat. Euskaraldia momentu aproposa zen telebistan ere hizkuntza ohiturak aldatzeko, ETB2ko programazioa euskaraz eman eta gaztelaniazko eta frantsesezko azpitituluekin eskaintzeko.
Orain arte, ETB2k euskaldunak elkarrekin erdaraz mintzatzen jartzeko gaitasun handia erakutsi du. Noizko erdaldunak euskaran murgiltzekoa? ETB2k ez dio euskarari inolako ekarpenik egiten, eta premiazko neurriak hartzeko eskatu nahi diot Eusko Jaurlaritzari: ETB2 itxi ala birformulatzea, alegia. Horrez gain, ETB1 eta ETB3 ere errotik aldatu beharko lirateke. ETB1ek kirolak baino zerbait gehiago eskaini behar digu euskaldunoi, eta ETB3k haur euskaldunen erreferentziazko katea izan nahi baldin badu, asko du aldatzeko.
Euskaraldian zehar ahobiziak erdaraz barra-barra entzun ditugu ETBn. Beste aukera galdu bat
Beraz, ETBk euskaldunak euskaraz aritzera bultzatu behar ditu, eta baita erdal hiztunak euskarara ekartzea ere.
Bukatzeko, EITBn kalitatezko programazioa lortzeko, tokiko sorkuntza izan behar da oinarria, eta nazioarteko puntako edukiak euskarara bikoiztu edota azpidatzi behar dira. Horrez gain, euskararen erabilera maldan behera dagoen honetan, gure hizkuntza eta kulturarekiko atxikimenduaren lanketa berezia beharrezkoa da.
Herria da gorputza; hizkuntza, bihotza. Ez dezagun bihotza gal, arren.
ETB 2: itxi ala birformulatu? ETB 2: itxi ala birformulatu? ETB 2: itxi ala birformulatu?
Zorionak datu bilketagatik, bikaina da benetan. Zuzenketa bat halere: ETB euskara normalizatzeko sortu zeneko kontu hori, ipuin zoragarria da, eta ipuin den heinean,gezurra , .Euskal Telebista sortu zen PNVk telebista bat izan zezan bere mintzabidea zabaltzeko eta bere iritziak gizartean nagusitzeko, gainerako toki guztietan boterean dagoenak egin ohi duen legez. Eta noski asmo horretan eraginkor izateko, erdaraz jardun behar du nagusiki. Euskal Telebista euskaraz izatea une hartako Espainiako lege murriztailleak eragin zuen, TVE kanal bakarraren monopolio garai hartan beste telebistak ametitu zituelako hizkuntza koofizialetan izatekotan bakarrik. PNVk Ramon Labaien euskaltzalea ipini zuen agerian lanean, Makuak eta Amatiñok Erdararen Troiako Behorra bilakatzeko itzalpean ziharduten bitartean. Adinagatik zuzenean bizi izan ez zutenek hemerotekan aurki dezakete diodan guztia. Hau ez da eskutik ihesi joan zaigun uste gabeko bilakaera baten historia, Guztia, hasiera-hasieratik pentsatuta bezala gertatu da: Bertako boterearen kontrolpeko erdarazko telebista bat dugu, eta euskara, itxura egiteko eta behar denean baliatzeko tresna.
Euskal Telebista EAEko eskuduntza da, eta, tamalez, epe-ertainera ez dirudi PSOErik gabeko “eusko jaurlaritza”-rik izango dugunik (PNV-PSOE ala EHB-PSOE-P’s). Hortaz, Euskal Telebistak bizirik dirauen bitartean, euskarazko telebista publikoa ez da inoiz EAEko gobernuaren lehentasuna izango, PSOEren jarrera euskarafoboa dela medio.
Gainera (zintzoak izan gaitezen), komunikabide publikoen helburu nagusia boterean daudenak betikotzea da, Juan Inaziok ondo azaldu duen moduan.
Beraz, agian bidezko aldarrikapen pragmatiko bakarra hedabide publikoak desagertzea litzateke, euskal kultura politiko-instituzionala erabat espainiartuta eta frantsestuta dugulako, eta bi estatu-kultura horien joera oso nabarmena da hedabideei dagokienez (Pablo Iglesias politikari espainiarraren adierazpenak baino ez ditugu aditu behar).
Gure kulturan publikotasuna era akritikoan balore gorenatzat dugunez (EAEko hezkuntza lege berriaren inguruan piztutako eztabaida adibide argia dugu), telebista publikoa desagerrarazteko aldarriak babes ñimiñoa jasoko luke, beraz agian ETB-2 betiko ixtea galdegitea da geratzen den bide bakarra (inoiz gauzatuko ez dena).
Konponbide “handiak” utopia direnez une honetan, helburu neurgarriak jar litezke:
-ETBn eta Nahieran-en ematen diren filmen eta telesailen %50 gutxienez euskaraz izatea, hasteko.
-ETB2n euskarazko kuota bat ezartzea.
-…
Gutxi dirudien arren, ETBn eta Nahieran-en filmen eta telesailen %50 gutxienez euskaraz izateak sekulako eragina izanen luke eskaintzan, bikoizketan, barne produkzioan…
Aurrekoan Youtube-n nabigatzen ari nintzela, aspaldiko bideo bat aurkitu nuen. “El País de los Vascos” deituriko saio batekoa zen, garai batean (90eko hamarkada erdialdean, uste dut) ETBn emana (bigarren katean).
Nire herriko dokumentala zenez, ikusten hasi eta, hau sorpresa: narratzaileak testua gaztelaniaz esan arren, herriko zenbait ezagunen adierazpenak jaso zituen, euskara hutsean. Azpidatziez lagunduta ematen zituzten, baina euskaraz entzuten ziren.
Orain, 20-25 urte geroago, ETB2ko edozein saiotan badirudi alergia diotela euskarari. Kate hori euskaldunak erdaraz mintzatzen jartzeko tresna bihurtu da, eta ez du, inondik inora, euskararen ikusgarritasuna bultzatzen. Entzun besterik ez dago zenbait saiotan egiten dituzten elkarrizketetan euskaldun peto-peto bat baino gehiago gaztelaniarekin borrokan… aurkezlea bera ere euskalduna izanda! Eta, zer esanik ez, Ipar Euskal Herrira joan eta bertako euskaldunei gaztelaniaz eginaraztea…
Azpidatziak honezkero asmatuta zeudela argi geratu zitzaidan Youtube-ko bideo horretan. EITBko zuzendaritzak, ordea, karramarroaren martxa darama, gero eta atzerago.