Batua Baionan sortu zen
Batua Baionan sortu zen –
Euskaltzaindiak bere mendeurrena ospatzen du, eta ber denboran euskara batuaren mende erdia. Karia horretara zortzi ekitaldi aurreikusiak ditu. Lehenbizikoa Baionan egin du irailaren hamahiruan, herriko etxean. Eta zergatik Baionan ? Hiri horretan egin zirelakoz euskara batuari buruzko lehen urratsak, 1963-1964 ikasturtean.
Azarotik ondoko udaraino, zortzi hilabetez, zortzi euskaltzale astero bildu ginen Euskal Idazkaritza kultura elkartearen babesean, Enbata sortu berriak prestatzen zion aretoan, Kordelieren karrikako 14an, Imprimerie des Cordeliers delakoaren alde gaineko solairuan.
Nor ginen: EAJtik Jesus Solaun eta Telesforo Monzon, ETAtik Eneko Irigarai eta Txillardegi, Enbatatik ni neu, gainera euskal liturgian ari ziren hiru apez franko gazteak: Andiazabal urruñarra, Jean Hiriart Urruty hazpandarra eta Roger Idiart azkaindarra.
Orokorki Hegoaldeko lau euskaltzale, eta Iparraldeko beste lau, agian lapurterak euskal literaturan luzaz bete duen toki nagusiari esker.
Lan itzel horri lotzeko iniziatiba Txillardegik hartu zuen. Berak bildu gintuen, bi oinarri gogoan: batetik euskal alderdiak, bestetik Vatikano 2 Kontzilioak irekitako ildotik ziharduten lapurtar apez gazte horiek.
Lan guzia berak bideratu zuen, aldez aurretik gaiari pentsatzen hasia baitzen, gainera gutartean gaitasun gehienik zeukana zela.
Euskaltzain urgazlea izanez, Euskaltzaindiaren bulkatzera saiatua zen, bi aldiz bederen gutunez, haatik alferrik: horretarako gehiengorik ez bide zegoen, adin ederreko auskaltzain ugariak ez zeudelako mugitzeko prestik.
Beraz bide ofizialaz etsiturik, Txillardegik zidor bat hartu zuen, iduriz ahula bezain ausarta, ustekabeko arrakasta lortuko zuena. Segurki argudio sendoak zituzkeen, eta oinarriak halaber.
Zortzi hilabete haietako lanaren burutzeko, Baionako Biltzarra delakoa bildu genuen 1964ko abuztuaren 29an eta 30ean, larunbatez eta igande goizez, beti Euskal Idazkaritzaren egoitzan, Kordelieren 14ko lehen solairuan, eta erabakiak honako hauek izan ziren: 1- Idazkera, grafia 2- Deklinabidea 3- Aditzako bi laguntzaileak (naiz eta dut) lau denbora nagusietan 4- H letra edo hizkia hartu behar zuten hitzen hiztegi labur bat.
Gero, 1968ko udan, Koldo Mitxelenak Baionako dosiera bere gain hartu zuen, bataiatu bezala, eta Txillardegiren lana Euskaltzaindiari onartuarazi, printzipioz behintzat. Hots Txillardegi euskara batuaren aita badugu, Mitxelena euskara batuaren aita pontekoa eta gozaita dugu: arartekari horren beharra bazen atsulutoki jeltzaleen artean bereziki onartuarazteko, aurkako gehixenen lasaitzeko bederen; bere sonari esker lortu zuen, estimu handitan baitzegoen, batetik gudari ohi bezala, bestetik hizkuntzalari jakintsu bezala. Bakoitzari berea.
Bistan da Euskaltzaindia ez dela horretan gelditu: etengabe lanean aritu da eta beti ari bide beretik aurrera, bere urgazle, ohorezko, langile baita batzordeetan laguntzaile dituen guziekin, hizkuntzako sail ezberdinetan: gramatikan, onomastikan, atlasean, hiztegian…
Batuko hiztegiak euskalki guzietako literatura hitzak biltzen ditu: jadanik berrogei milaz goiti agertuak ditu, eta holaz euskara zabala, irekia, eskaintzen digu, bereziki idazleoi. Euskara idatziaz ari gara, hori baita batasunerako hartu genuen bidea, eta beti jarraitu. Ahozkoan asko dago egiteko, baina hortik hasi bagine, non izanen ginen gaur, Leizarragak zioen bezala diferentziak baditugularik herri batetik bestera, eta kasik etxe batetik bestera…
Batua Baionan sortu zen
Batua Baionan sortu zen
Jean Louis preciatua,
Bucaera aldera aiphatzen duçun Leiçarraga (eta bere lagunçaile taldea) içan cen euscara’ lehenengo aldiz batu çuena.
Çu minçatzen çaren batua’ bigarren batua da.
Ni naiz euscara batuaren aurka euscara batu ederrean minçatzen ikussi cenuen guiçona. Bi aldiz bederen aiphatzen nauçu nire icenaz ahanciric edo.
Neu eguiatan bethi içan naiz euscara batuaren aldeco.
Noiz ikusiko dugu, Euskaltzaindiak Txillardegiri zor dion aitortza? Euskara batuaren 100. urtemugaren zain egon beharko gara? Euskaraldia dela-eta sortzen ari den hizkuntzaren inguruko batasun giroa ez al da ba, horretarako aproposa?
Milla esquer, Jean-Louis, privatuqui idatzi derautaçun meçu amulsuaren gatic.
Adeitassunez
“1968ko udan, Koldo Mitxelenak Baionako dosiera bere gain hartu zuen, eta Txillardegiren lana Euskaltzaindiari onartuarazi… Hots TXILLARDEGI euskara batuaren AITA badugu, MITXELENA euskara batuaren AITA PONTEKOA eta gozaita dugu: arartekari horren beharra bazen atsulutoki jeltzaleen artean bereziki onartuarazteko, aurkako gehixenen lasaitzeko bederen; bere sonari esker lortu zuen, estimu handitan baitzegoen, batetik gudari ohi bezala, bestetik hizkuntzalari jakintsu bezala. BAKOITZARI BEREA”.
Memoria motzeko JELtzale batzuei gogorarazi beharko litzaiekeen datua.
Milesker, Davant.
Esan behar da orain gutxi arte euskararen batasunaz mintzatzean Arantzazuko Biltzarra aipatu eta goraipatu izan zela, Baionako lehen hatsarre ezinbestekoa ahaztuta. Niri bederen halaxe irakatsi baitzidaten…
Historiaren ezagutzaren mesedetan (bo, nire kasuan ere bada atsegin morbosorako jaidura bat), hurrengo urratsa izanen litzateke jakitera ematea nola iritsi ziren erabaki haietara Baionako partaideak: nork gidatu zituen bilerak (Txilardegik? Nola?), non egon ziren adostasun errazenak eta non eztabaida gogorrenak… Hori guztia kontatu gabe dago oraindik.