banindago
banindago –
banindago baldintza eta nindagoke ondorioa aditz denbora bakarra da: nindago:
ba + nindago = banindago
nindago + ke = nindagoke
BA eta KE edozein aditzi ipini ahal zaizkio.
NINDAGO hiru denboretarik ALEGIAZKOari dagokio. EGIAZKO demboretan, iraganaldia lortzeko -eN atzizkia eranstea aski da:
NINDAGO + eN = nindagoen
eta orainaldian, ordea,
NAGO < naago < nadago < na + dago
Euskara Batuan NINDA hasieraren ordez NEN forma laburtua erabiltzen da.
nindago = nengo
eta beraz:
nindagoen = nengoen
Adeitassunez
x
Aldaerak:
Iparraldean:
nindago + -eN:
nindagoen = nindagoan = nindagon
Hegoaldean:
nengo + eN:
nengoen = nengoan = nengon
Adeitsuki
Mila esker Josu!
Honek diozun forma horien aberastasunari erreparatzeaz gain, zera ere gogorarazten dit zuk ekarritakoak:
Bestela ere, antza duten aditz trinkotan oin harturiko formak bagenituen, eta baditugu hala ahaleginduz gero, hegoaldeko euskeretan, hala nola: banengo, banenbil, banindoa, banentor…eta euren ondoriozko formak: nengoke, nenbilke, nindoake, nentorke…
Denak askoz egokiagoak uneko baldintzarako baldintza estandarra baino… Pena euskarak pixkanaka bere aberastasuna galduz joatea!
Mila esker Josu!
Igor Goitia jauna,
Anitz esker zure iruzkinarengatik.
Datozen egunotan erantzungo dizut, baina orain entzun eta irakur dezagun zer dioskun Xabier Amurizak:
https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/biba-zuek/bideoak/bideoak/osoa/9325314/bideoa-xabier-amuriza-euskarak-etorkizuna-izan-dezan-aditza-sinplifikatzea-ezinbestekoa-da/
Xabier Amuriza: ”Euskarak etorkizuna izan dezan, aditza sinplifikatzea ezinbestekoa da”
Mikel Mendizabalen “Euskara orain, eraginkortasuna helburu” liburuan kapitulu bat idazi du Xabier Amurizak. Aditzak sinplifikatzen ez badira, euskarak etorkizun zaila izango duela adierazi du Amurizak “Biba Zuek!” saioan, aditzak ondo darabilten euskal hiztunak soilik % 20 direla ohartarazita.
Nire eritzia:
Gaizki irakatsi zaie, gero, hiztun horiei!
Sinplifikatu beharrean, hobe da ongi irakastea, hau da, egiten ez den bezala egitea, alegia.
Adeitsuki
Ni EZ NAGO Parisen, eman dezagun.
Kasu honetan suposatu ahal dut errealitatearen kontrakoa eta esan:
Parisen banengo, oporretan nengoke.
Baina EZ NAGO!
Nori eta non irakatsi diote honela? Hau da, nori eta non irakatsi diote ongi? Inori ez, inon ere ez.
Adeitsuki
Hegoaldean:
nengo (banengo & nengoke)
nenbil (banenbil & nenbilke)
nindoa (banindoa & nindoake)
nentor (banentor & nentorke)
Iparraldean:
ninDAGO (banindago & nindagoke)
ninDABIL (banindabil & nindabilke)
ninDOA (banindoa & nindoake)
ninDATOR (banindator & nindatorke)
nindoa berdin, hego nahiz ipar.
Bitxia da oso’ dago, dabil, doa eta dator orainaldiko 3. persona singularrekoak alegiazko eta iraganaldiko adizkietan integraturik ikustea Iparraldeko aditz trinkootan.
Halaber, dagoz / daude, dabiltza, doaz eta datoz orainaldiko 3. persona pluralekoak aditz trinko hauetako pluraletan :
ginDAUDE = ginDAGOZ
ginDABILTZA
ginDOAZ
ginDATOZ
Iraganaldia lortzeko: + -eN:
ginDAUDEn = ginDAGOZen
ginDABILTZAn
ginDOAZen
ginDATOZen
zeinetarik baitatoz hegoaldekoak, ginda > gen eginik:
genuden > geunden = gengozen
genbiltzan
gindoazen
gentozen
Oharra:
gindoazen ez da aldatzen.
Adeitasunez
Igor Goitia adiskidea,
Badioskuzu:
“Denak askoz egokiagoak uneko baldintzarako baldintza estandarra baino…”
Ongi ulertu badut, uste dut adierazi nahi duzula ezen
baletor
eta
letorke
adibidez, uneko baldintzarako egokiagoak direla
etorriko balitz
eta
etorriko litzateke
baino.
Zeharo desberdinak dira, zeren baletor / letorke-ren atzean dagoena baita baten bat “ez datorrela”, eta beste kasuan, ordea, baten bat “ez dela etorriko”.
baletor (baina ez dator)
etorriko balitz (baina ez da etorriko)
Era berean
etortzen balitz (baina ez da etortzen)
Horrelakoxe erraza eta argia da euskal aditza, ongi azaldurik!
Adeitsuki
Cembait forma verbalen prototypoen restitutionea. Graphia phoneticoa:
DU = objektua singularrean
DITU = objektua pluralean
nau: naDU
hau: haDU
gaitu: gaDITU
zaitu: zaDITU
zaituzte: zaDITU + (z)te
ninduen: ninDUen
nuen: nenDUen
nituen: nenDITUen
hinduen: hinDUen
huen: henDUen
hituen: henDITUen
gintuen: ginDITUen
genuen: genDUen
genituen: genDITUen
zintuen: zinDITUen
zenue: zenDUen
zenituen: zenDITUen
zintuzten: zinDITUen + te
zenuten: zenDUen + te
zenituzten: zenDITUen + (z)te
NIN = ni
NEN = nik
HIN = hi
HEN = hik
GIN = gu
GEN = guk
ZIN = zu
ZEN = zuk
Hirugarren personak:
zuen: zeDUen
zituen: zeDITUen
zuten: zeDUten
zituzten: zeDITUzten
Erran gabe doa ecen restituiturico forma horietaric dathozela forma laburragoac. Adeitsuqui
Behin aurreko iruzkineko DU eta DITUdun hauek ikasirik:
Asqui da NIN eta HIN ostean DAKAR, DANTZU, DARAMA …, GIN eta ZIN ostean DAKARTZA, DANTZUZKI, DARAMATZA… sartzea ekarri, entzun, eraman aditzak jokatzeko. Beste kasuetan DUren ordez KAR, NTZU, RAMA… eta DITUren ordez KARTZA, NTZUZKI, RAMATZA…
Oharra:
nen + rama + eN: nerama + eN
nen + ramatza + eN: neramatza + eN
nendraman eta nendramatzan ez erabilteagatik, ohiko N + R > NdR.
Adeitsuki