Juan Antonio Moguel
Juan Antonio Moguel –
Juan Antonio Moguel Urquiça (Eibar, Guipuzcoa, 1745eco abenduaren 6a – Marquina, Bizcaia, 1804co maiatzaren 11a) euscal idazlea eta aphaiça içan cen, euscarazco lehen elheberria (Peru Abarca) idazteagatik eçaguna.
Juan Jose eta Vicenta Moguel idazleen ossaba.
Haren obrac naffar graphian HEMEN.
Idazlanac:
• El Doctor “Peru Abarca”, catedrático de la lengua bascongada en la Universidad de Basarte o Diálogos entre un rústico solitario bascongado y un barbero callejero llamado Maisu Juan (1881, Elizalde)
• Confessio ta Comunioco sacramentuen gañean eracasteac edo cembat gauzac lagundu behar dien Confesio ta Comunioari ongui egiñac izaiteco (1800, Ezquerro)
• Confesiño ona edo ceimbat gauzac lagundu biar deutseen confesinuari ondo eguiña izateco (1803, Fermin Larumbe)
• Pascal-en gogamenac, J.A. Moguel. (Euskalzale, 1899)
• Cristau Eracasle Euscalduna (2004)
• Cristaubaren icasbidea edo doctrina cristiania, (1987)
Moguel
Moguelec aphurcen du bizcaierazco traditione litterarioa. Adibidez, lehen biar eta bear idazten cirenac Moguelengan:
biar => bijar
bear => biar
bilhacatzen dirade.
Osso gaizqui iruditzen çaicu jarrera populista hau. Viciqui gaizqui.
Bizcaieraz eguin behar ciren aldaquetac hauexec dira:
biar => bihar
bear => behar
Halaber, bide populista beretic Jangoicua eta barberuba idazten ditu Jaungoicoa eta barberua idatzi behar bidean.
Gure litteratur traditioneac borz mende ditu. Horietaric lehenengo hiruretan campotico hitzetan V conservatu da bethiere (salvatu, virgina, etc). Euscal hitzetan ere, vici eta derivatuetan (vicitza, vicitze) bethi V. Hau guerthatu da euscalqui guztietan berdin berdin.
“koronabirus”, adibidez, idazteac intelligentetic ez daduca ecer. Hitz anormal hauen bitartez hizcunça anormala lorcen da, ecin dena neholaz ere normalizatu.