Gasteizen ala Madrilen ote gaude?
Gasteizen ala Madrilen ote gaude? –
Joan den ostiral gauean Gasteizen izan ginen, Andre Mari Zuriaren jaien pregoi egunean; bertan afaldu genuen. Afalondoan, Plaza de España-n, Elena Iturrieta ELE kantari madrildarraren soul, gospel eta rhythm & blues kontzertua entzun genuen, eta EAEko hiriburu administratibo-politikoko kaleetan barrena ibili ginen euskaldun gipuzkoar batzuk. Hona kronika laburra, oharrez hornitua.
Lehenbizi, parte zaharrean afaltzeko asmoa genuen, aiztogile kaleko taberna ezagun baten -zenbaki esanguratsua du euskaldunontzat-, eta eskatu genuen euskaraz, baina erdaraz emandako eskaintzak ez gintuen gogobete, eta zabalguneko beste batera joan ginen. Bagenekien nora gindoazen, eta ez gintuen batere harritu, baina afaltzen ari ginela gutako batek galdetu zuen: Gasteizen ala Madrilen gaude? Hemen eta Salamankan edo Espainiako edozein hiritan berdintsu, ezta? Zerbitzariak hispanoamerikarrak ziren itxura guztien arabera, bezero batzuk ere bai -guraso gazteak seme-alaba gazteekin. Horien eskutan ere badago etorkizuneko Euskal Herriaren izaera, ugalkorragoak baitira bertakoak baino. Beste artikulu bat merezi duen gaia; hemen apuntatu bakarrik-; beste batzuk bertakoak: guztiak gaztelaniaz, gu izan ezik. Lutxoegia partikularra gerriko poltsan sartua genuen ordurako, aiztogile kaleko tabernako “ausardiaren” ondotik jasotako erantzunaren eraginez, eta giro arras erdalduna sumaturik inguruan -euskaldunari ez dago azaldu beharrik zer den giro arras erdalduna-.
240.000 biztanle pasatxo omen ditu Gasteizek. Wikipedian irakurri dudanez, laurden bat euskaldunak; beraz, 60.000 euskaldun -badakigu kopurua pixka bat edo puska bat puztua egongo dela-, eta hori bai, erabilera oso apala: %3tik 4ra. Informazio hori lasaigarria gertatzen da/zait; jo 60.000 euskaldun Gasteizen! 1980an joan nintzen ikastera bertara, eta euskal filologia fakultatean bai egiten genuen euskaraz, baina kaleetan beste euskal lurraldeetatik joandako euskaldunen artean bakarrik, batez ere ostegunetan ateratzen ginenean. Euskarazko eskolak emanda nago bertan, eta badakit lan alimalekoa egin dela euskara irakasteko, eta emaitzak ere badirela, baina…
Afalondoan Plaza de España-ra joan ginen, sarreran esan bezala, ELE kantari madrildarraren folk, gospel eta rhythm & blues kontzertua entzutera. Gaztelaniaz gonbidatzen gintuen kantariak ingelesez kantatzera amerikar kantak, halako melodia errepikakor mistiko-estatikoak…; han ere ez genuen gure elearen oihartzunik entzun, eta geroago ere ez, ez taberna eta ez kaleetan. Ez ginen nonbait euskaldunak ibiltzen diren giro eta lekuetan ibili; edo agian irakasle, funtzionario eta hango eta hemengo eta bertako gasteiztar euskaldunek alde egiten dute jaietan oporretara.
Beste euskal hiri eta herri askotan ere beste horrenbeste gertatzen da, jakina, ez dugu ezer berririk jakinarazi. Baina, idatziz jasota gera dadila hau: 2019ko udan, Andre Mari Zuriaren jaien atarian, EAEko hiriburu administratibo-politikoan, Gasteizen, gipuzkoar euskaldunak Madrilen edo Espainiako edozein hiri handi samarretan bezala sentitu garela.
2119an ez da horrelakorik gertatuko, ezta? Funtsean, bi arrazoi bururatzen zaizkit hori ez gertatzeko; bata, behialako herri elebidun, nagusiki euskaldun hura (XVIII. menderaino edo) berriz euskalduntzeko politika benetan eraginkorrak abian jarri eta emaitza on samarrak lortuak izanen dituelako Eusko Jaurlaritzak; eta, bestea, arras tristeagoa, gure moduko euskaldunak desagertuak egoteagatik, Gasteizen Madrilen bezala sentitzeagatik lekukotza idatziz jasotzea ez duela merezi iritzirik. Lehenbizikoa ala bigarrena nagusituko ote?
Gasteizen ala Madrilen ote gaude? Gasteizen ala Madrilen ote gaude?
Euskal Herriko zazpi hiruburuetatik seitan Gasteizen baino euskara gehiagorik ez dut entzun izan nik joan naizen aldiro, gutxiago ere bai ziur bateren batean. Baina, eta atzoko kontua delako eta oraindik ere suminduta nagoelao aterako dut gaia, EITBn zazpi hiriburu horietako bostetako jaien hasiera ematen dutelarik, Gasteizkoa da bakarra ETB2n eta gazteleraz ematen dutena. Argi dago gainontzeko euskalerritarron begiradan Gasteiz espainol hutsa dela, besteak supervascoak edo mitikoak diren bitartean.
Egun on, Igor. Banekien gasteiztar euskaldun fin batzuk ere minduko nituela, baina sentitu genuena paperean jarri nahi izan nuen.
Tamalez, hiri guztietan eta herri askotan ere antzeko sentsazioak bizi izan ditzake euskaraz bizi denak.
Gasteizko euskaldun-euskaltzaleak dira azkena mindu nahi nituzkeenak.
Lasai, Patxi, ez nauzu zuk mindu, bai ordea euskararen txantxangorria paparrean jarrita harro ibili, baina euskararen aldeko benetako pausorik ematen ez duten horiek.
« Nora goaz euskaltasun honekin » liburuan JM Odriozolak untsa esplikatu du gurea bezalako hizkuntza baten biziraupenaren baldintzak.
Gobernuaren eta administrazioaren irmotasuna eta erantzukizuna beharrezkoak dira, segur, bainan, zaileena beharbada, euskaldunen konpromisoa ere ezinbestekoa da. Gisa guziz, biak batean behar dira.
Horrengatik, galdegingo bazenit azken pasartean, aipatzen ditutzun bi hipotesietatik zein idurituko litzaidakeen probableena, erantzungo nizuke, momentuz, oraiko baldintza sozio-politikoetan, bigarrena dela probableena, hau da tristeena.
Damurik, zurekin bat Benat. Milesker.
Azken urteotan, haien ugaltze eta nagusitzearekin bat, urrezko balioa eta aitortza eman izan zaie euskaldunberriei, alegia eta funtsezkoak balira bezala euskararen biziraupenerako. Zuzena al da uste hori? Zer ekarpen egiten dute egiatan? Ahaleginik egiten ote dute, gehienek behintzat, euskaraz bizitzeko? Nire irudipena da euskaldunberri eta D-eredukume gehienak eroso-eroso daudela gaztelaniarekin, eta ezin traketsago euskararekin. Baita euskaldun zahar asko ere, jakina, baina gutxiago, eta are gutxiago baldin ondo alfabetatuak badaude.
Garrett, konprenitzen zaitut bainan ezin da injustu izan euskaldun berriekin ez eta sobera gogor D-eredutik pasatutakoekin. Haiek gabe gaizkiago izango ginateke.
Imagina-zazu sortu zarela famili erdaldun batean, erdara nausitu den eskualde batean, nun nahitaez lan eginen duzun erdaraz, ezkontzen zarela erdal elebidun batekin, geitzen duzu erdaldun imigrazioaren eragina, orduan, D-eredua eginikan ere, ez bazara euskalzale heroiko bat gauero ikasten duena eta Zuzeun idazten duena, kasu hoberenean noizean behineko euskara kaskar bat erabiliko duzu zu bezalakoekin bizitza guzian.
D-ereduak ezin du berak bakarrik mirakulurik egin, ez eta euskaldun berrien borondate onenak ere.
Horrelako egoera iraultzeko suposatzen dut behar dela beste hizkuntza politika bat: herstura bat administratiboa, herstura bat lanean, hestura bat kolektiboa, eta guzien euskal kontzientzia politiko dosi on bat hori guzia suportatu ahal izaiteko.
Garretten ustea benetakoa den ala ez baieztatzeko edo ukatzeko ikerketa serioak egin beharko lirateke. Horrelakorik ezean, nire eguneroko kontu batera eraman nau iradokizunak.
Nahiko maiz establezimendu batera joaten naiz erosketak egitera. Hiru gizon egoten dira jendeari kasu egiten; horietatik bi berrogeita hamarretik hirurogeira bitartekoak izango dira adinez hortxe nonbait; eta, hirugarrena, berrogeitik berrogeita hamarrera bitartekoa. Bi zaharrenak euskaldun zaharrak dira nabarmen, eta hirugarrena euskaldunberria, hori ere nabarmen, gurasoak segur aski espainiarrak, galiziarrak izatea baliteke, aurpegiko itxuragatik. Hiruren artean gaztelaniaz egiten dute.
Bezeroekin, oro har, bezeroek nahi duten hizkuntzan, nahiz eta joera baduten erdarara lerratzeko elkarrizketaren harian. Bezeroa gogorra bada hizkuntza kontuan, euskaraz; biguna bada, erdaraz edo erdi-euskara erdi-erdara. Nork markatu eta finkatuko zuen hiru komertziante horien arteko hizkuntza lehenbizikoan? Hipotesietara etorriz, seguru asko bi euskaldun zaharrek. Hirugarrena “ez-euskalduntzat” joko zuten itxuragatik-eta, eta haste-hastetik gaztelaniaz egingo zuten. Euskaldunberria eroso sentituko zen, eta horra hizkuntza-hautua finkatua. Kontatzen ari naizen hau Donostialdeko herri baten; establezimendu hori dagoen herrian ohiturak zein diren jakitea garrantzizkoa baita. Esango nuke ni bizi naizen herrian kontatu dudan hau nahiko ohikoa dela -nahiz hori ere hipotesi bat baino ez den-.
Euskaldun zaharrek beste jokaera linguistiko bat izan balute, beraien arteko hizkuntzatzat euskara har zezaketen haste-hastetik. Euskaldunberriak ere esan ziezaiekeen “nirekin euskaraz”, hartara bide batez bere euskara hobetu ahal izateko. Euskaldun zaharrei galdetuko bagenie, zergatik eman duten “amore”?, seguraski harritu egingo lirateke lehenbizi, eta bigarrenik, seguraski erantzungo lukete eskolan erdaraz ikasi zutela; beharbada, beren aurrekoek arazoak izan zituztela erdaraz gaizki egiteagatik…arrazoi historikoak eta bestelakoak arrazoi eta era askotako aitzakiak aitzakia, kontua da Toledon, Salamankan edo Madrilen bezalatsu, gaztelaniaz dihardutela beraien artean. Hala ere, gorago esan bezala, ikerketa taxuzkorik gabe hipotesietan ibili behar. Eta, jakina, hori baino garrantzizkoagoa: nola aldatu hizkuntza-ohiturak? Benatek puntu batzuk aipatu ditu.
Interesgarria Pako eguneroko bizitzan ikusitik ateratako burutazio hau.
Euskaldun zaharrak izan arren, euskaraz hitz egiteko erraztasuna eta espontaneitatea galtzen ditugu piskanaka eta alderantziz erdararekin.
Prozezu horretan ingurumen sozio-linguistikoak badu hasierako eskolak baino garrantzia gehiago. Bi mendeetan zehar euskarak gogor eutsi zion eskola frantsesari. Hemen erorikoa XX mendearen erdian gertatu zen zibilizazio ruralaren erorikoarekin batera.
Beraz gaurko euskaldun zaharra bera ere kinka txarrean dago. Ez badu euskal kontzientzia bat eta zentzu pedagogiko minimo bat ere euskaran tematzeko aisa lerratuko da frantsesera erraztasunez, batez ere ausartzia faltatzen balinbazaio aurrean duen euskaldun berriari.
Errealitatetik, aritu behar gara, onestuki, berstenaz alferretan ari gara denok. Euskarak ez du biziraunen mirakuluz gure ohizko amets iratzarrian nahi ginukeen bezala, baizik eta, derrigortua eta horrela denek onartua izanen diren estruktura sozio ekonomikoetan. Estatu deliberatu batean, ala, anartean sortzeko izango liratekeenetan. …
Guk, gehienok, ingelesez hitz egiten badakigu baina guk ez dugu hizkuntza hori inoiz trakzionatuko, ahal den neurrian gainera, iskin egingo diogo eta ez dugu erabiliko. Gugatik bada, ingelesa desagertu egingo da. Hona etorri diren espainiar etorkinek eta euskara badakitenek berdin egiten dute, ahal den neurrian iskin egingo diote, eta beraiengatik bada, gureak egin du. Ba hori nahikoa ez, eta orain gure herriak Espainiaz kanpokoez betetzen hasi dira eta ez hori bakarrik, beraien bila joaten gara hona ekartzeko. Bejondeizuel! Uzta ona izango da.
Hizkuntza nola-hala ikaste hutsa ez dela nahikoa.
Euskarak duen arazoa hau da: Jaurlaritzak diru asko inbertitu dezake, baina jendeak ez badu euskaraz naturalki hitz egiten, ez dago zer eginik. Euskal gizartean izaten ari diren eta izango diren aldaketak direla eta (etorkinak, ugalkortasun-tasa negagarria…), euskararen etorkizunak ez du hobetuko. Gehiengoak ez du euskararik behar bizitzeko, euskara ez da derrigorrez jakin behar den hizkuntz bat, gaztelaniarekin nahikoa dute. Faktore guzti hauek direla medio, gure hizkuntzarentzat oso etorkizun txarra ikusten dut nik…
Ba, Mikel arrazoin duzu.
Kontua da zorigaitzez gehiengoa ez dela sekula “naturalki” euskaraz mintzatuko, baizik eta “naturalki” espainiolez.
Bainan, ahanzten duzuna beharbada, “naturalki” hori ez dela sekula”natural”a izan, zapalkuntza egoera baten ondorio mekanika baizik ez.
Bizkaiko herri txiki batean bertso saio bat entzutera joan nintzen lehengoan, beste bi emakumerekin. Hemen aipatzen dtuzuen kontu hauek guztiak aipatzen ibili ziren, errima eta guzti.
Ohi duten moduan, oso lezio moral txukunak eman zizkiguten.
Une batean nirekin zegoen emakume baten alaba hurbildu zitzaigun, eta ahapaldi bat entzun ondoren zera bota zuen: “Ama, ze txapa entzuten ari zara hemen?”
Nire buruari esan nion: “agian arrazoi du neska honek. Beti ari gara txapa bera aipatzen, beti ezkilari dangak ematen”
Ez duzue uste, zuzeukideok, betiko diskurtsoa aldatu beharko dugula uneren batean? Mitologia berri bat, edo zerbait, asmatzen jakin beharko dugu, ala?
Mikel, “ez badu euskaraz naturalki hitz egiten…” diozunean, badirudi errua norbanakoei bota nahi diozula. Baina norbanakoak ahaztu eta masa sozialak hartu kontuan: hau soziologia kontua da. Hemen ez da ezer berezirik gertatzen ari. Hemen gertatzen dena munduko toki askotan gertatu da eta gertatzen ari da. Eta hori zientzia da, soziologia da, gizarte masen konportamendua da. Gero, Jose Antoniok edo Perikok euskara gehiago edo gutxiago mintzatuko dute, baina Jose Antonio eta Periko masa sozial bateko ale batzuk besterik ez dira: mikroa eta makroa. Horrek ez du esan nahi mikroan saiatu behar ez garenik, baina ez gaitezen harritu gertatzen denaz. Makroan aldaketak eragiteko boterea behar da eta hori da falta zaiguna: euskaldun boteretsuak behar ditugu, gure kausaren alde lan egiteko prest daudenak, judutarren antzera. Perroflautismoarekin masa soziala ez dugu inora gidatuko.
M Urriztizelai, ziurrenik neskato haren hitzak ez zenituen ondo interpretatu. Bertsoan esaten zenaz baino, euskal bertsolaritzaren txapaz kexatzen zen neskatila. Lazkao txiki edo Xalbador ez zituen ezagutuko ume horrek, baina ziur naiz Ariana Grande eta Taylor Swift ezagutzen dituela, eta azken hauen “bertsoak” ez dituela txapa jotzen. Hori da kontua, eta ez esaten dena.
M Urriztizelai, mitologia berri hau proposatzen dizut:
Euskara derrigor eta kito. Ostantzean, kendu espainolaren derrigortasuna ere. Gaurko statusa (bata derrigor, bestea hautazko) bigarrena desagerrarazteko errezeta infaliblea da.
Laburbilduz, euskara nahitaezkoa izatearen alde ez daudenak halaber ager daitezela erdaren inposizio legalaren kontra. Zeren bestela etnozidioa sustengatzen ari dira.
Arrazoi duzu, “euskaldun bat”. Ez da norbanakoaren errua, ez nuen hori esan nahi. Gaur egungo bizi moduak, sare sozialek, globalizazioak, migrazioak eta abarrek dute gertatzen denaren “errua”. Eta zer egin dezakegu? Nire ustez eta zoritxarrez, ezer ez. Ez dago hori gelditzerik, mundua oso handia da eta gu oso txikiak. Tamalez, agian 100 urte barru, euskara mundu akademikoan bakarrik aipatuko den hizkuntza bat izango da. Gaurko gazte eta heldu gehienek euskararekiko duten jarrera ikusten dudanean (ikastoletan adibidez), etorkizun txar hori da nik ondorioztatu dezakedan barraka.
Mikel, orain dela urte batzuk droga trafikatzaileak beldur ziren Euskal Herrian. Orain dela urte batzutatik hona beldur hori ez dute jada. Zeri buruz ari naizen ulertuko duzulakoan. Beraz, gauzak egin, egin daitezke… Arrasaten hiru mezkita daude jada eta horietako batek “Alandalus” izena du gainera. Izen horrekin dena ari zaigu esaten. Garai batean droga trafikatzaileek hemendik alde egiten zuten moduan gaur egun ere beste batzuk beldurra izan zezaketen baina ezer egiten ez bada, ez noski.
Ez dut beldurraranzten duen Euskal Herri bat nahi, mila esker. Bidea hori bada, nahiago dut euskara desagertzea.
Ai gixajoa! Segi orduan perroflautismoarekin eta che gebaradun kamisetekin. Zorte on kamarada!
Oso ona hi! xD
M. Urriztizelairen mezuak memoriaren zakutik honako anekdota hau ekarri dit. Helsinkin gaude freetourra egiten, gazteleraren taldean, gidari batekin. Badaki taldeko batzuk euskaldunak garela, eta suomiera hizkuntzaz ari da: nola estoniera eta hungarierarekin ahaide-harremanak dituen, baina hizkuntzaren bilakaera ezberdinagatik, estonierarekin gehiago urrunagoko hungariarekin baino. Ikusiko genuela errotuluetan: goian suomieraz eta behean suedieraz, zeren nahiz eta %6 mintzo diren egun Finlandian suedieraz, hala ere ofiziala den. Hizkuntza-kontuekin nazkaturik nonbait, gure aldameneko gaztelaniadun batek, brastakoan gaia aldarazteko: zein da Finlandiako errenta per kapita?
Hari bost hizkuntza-kontuak! Berak ez du arazo hori bizi. Eros-ahalmena da bere guztizkoa.
Idazten ari naizen honetan, langile portugesek -auzoa berrurbanizatzen ari dira- ateratzen dituzten laneko zaratak entzuten ari naiz. Jakin nahi nuke zer kobratzen duten benetan lanean ari direnek -seguru gutxi kobratzen dutela-. Goizean enkargatu itxurarekin emakume bat ikusi dut buruko kaskoa jantzita, langile portugesekin hizketan. Zenbat kobratuko du enkargatu horrek?, eta adjudikazioa lortu duen enpresako zuzendariek?
Bai, M. Urreiztizelai, nola ez dugun Trumpen botererik, guk jardun, gu aritu…Utzi besteren gauza aspergarriak irakurtzeari eta idatzi artikuluren bat M. Urreiztizelai, zure gustuko txaparekin!
Barkatu Garrett, gaztelerako taldean.
Mikel, beldurra erabiltzen duen estatu bateko biztanlea zara. Gure mendiak hildakoz beteta daude, baina hor jarraitzen duzu biztanle zibilizatua izaten, espainola ere ederki menderatzen duzu eta hitz egin ere euskaraz baino hobeto ziurrenik. Beldurrarena zilegitasun kontua da, besterik ez.
Euskaldun bat, diozu: ” Beldurrarena zilegitasun kontua da, besterik ez”.
Zilegitasuna ematen du hegemoniak, hau da, botereak eta indarrak, eta gaur hemen Espaina-Frantziek dauzkate horiek guztiak. Azkenean, musulmanen, etorkinen eta abarren kontrako zure ekintza bortitzak zilegitasuna duten horien aldeko ekintzak izango dira.
Zuk berriz garrett, “el enemigo de mi enemigo es mi amigo” estrategia darraizu, besterik gabe, itsu-itsuan. Noizean behin altsatu eta begiratu urrunera ere, berandu izan baino lehen.
Eta beste gauzatxo bat gehituko dizut, garrett. Ni Espainiako agintaria izango banintz, Nafarroan EITBri lizentzia ukatzeaz gainera, etorkinak vascongadetara eta herri katalanetara bidaliko nituzke.
Berrian gaur dator:
https://www.berria.eus/paperekoa/1877/002/001/2019-08-06/lau-herritarretik-bat-kanpoan-jaioa.htm
Euskal Herritik kanpo jaioak %28, bada zerbait. Baina ez da gauza bat esaten hemen, kanpotik etorritako erdal peto-petoen umeak, hemen jaio direnak: hobe zifra zein den ez jakitea.
Diskurtsoak etnozidioarena behar luke izan, baina ezker abertzaleak “ongi etorri errefuxiatuak” diskurtsoaren hautua egin du. Nik ez dakit nola konpontzen diren hauek baina beti okerreko bidea hartzen dute.
Eta egunen batean (martxa honetan, berandu baino lehen) diskurtsoa aldatu beharko dute, oraingo diskurtso hau denbora luzez mantendu ezin delako. Eta orduan ea nola justifikatzen duten aldaketa lotsatu gabe. Aurpegia erori behar zaie!
Badirudi, Urriztizelai jauna, ez dugula untsa aprobetxatu zure komentarioa.
Neskatxa horren ateraldi espontaneoa gauza bat da, eta, ez badiguzu gehiago erraiten, seguraz ere Euskaldun baten lurrez lurreko interpretazioa arrazoigarria izan liteke guretza kezkagarriagoa izango litzatekeen zurea bezainbat.
Bainan eni zure interpretazioak eta harek sortu dizkizun komentarioek berek didate arreta mobilizatu,
Izan ere, beheko zure esaldi hauek bi eratan interpreta baiginezake.
Lehenik diozu “Ez duzue uste, zuzeukideok, betiko diskurtsoa aldatu beharko dugula uneren batean?
Erran nahi ote duzu zuzeukideon eta pertxulari horien euskararen egoerari buruzko kezka eta diskurtsoak berez erredikuluak direla, etorkizun probablea den bezala onartu eta beste zerbaitera pasatzea hobe ginukeela?
Gero diiozu ere “Mitologia berri bat, edo zerbait, asmatzen jakin beharko dugu, ala?”
Erran nahi ote duzu beti nigar egitetik gelditu eta egiazko soluzioa asmatu eta martxan eman beharko ginukeela, ezbaita batere gauza bera ;
Mesedez, galdeginen nizuke , nahi bazinu, zure ikuspuntua zehaztea.
Hasierakora itzulita, harritzen naiz, Patxi, Gasteizen kalean euskara entzun ez izana. Ni ere hala ibiltzen naiz bertan, kalean, tabernetan, dendetan edo sindikatu abertzalean, euskara ez entzunaz seko harrituta.
Jakina baita Araba, eta beraz Gasteiz ere bai, mundu mailako adibide-edo dela hizkuntza berreskuratze lanetan, are mirari, neurria nork jartzen duen.
Seme-alaba ikastolatarrak dituzten nire lagun Gasteiztar euskaltzaleak ere, seko harrituta bizi dira euren seme-alaba etxetik euskaldunen joera gero eta erdaltzaleagoa ikusirik, ahaleginak ahalegin.
Harrituta egiten dut Iruñera txangoa eta Bilbora beste horrenbeste, Gasteiz bezain españolak biak. Are harrigarriagoa egiten zait Donostiara joan, eta Bilbo edo Gasteiztik uste baino gertuago nagoela entzuteak, probintzianoen tartekako oxigeno-ekarpenengatik ez balitz.
Baina ziurrenik gure pertzeptzioa erabat okerra da, “lehen baino askoz hoibeto” baikaude eta “daukaguna estimatzen ikasi behar baitugu”, gauzak “positibismoz” azaltzen asmatzeaz batera (kateak itsusiak baitira…)
Hortaz, edozein “euskal” hiriburutako liburudendarik euskaldunenean euskarazko eskaintza erdarazkoa baino hamar, hogei edo berrogei bider txikiagoa bada; EiTBko hedabideetan euskarazko kulturaren eskaintza ttipitik lotsagarrira badoa (salbuespenak salbuespen), españolaren eta inglesaren mesede; El Chorreok eta El Diariok jasotzen badituzte Jaurlaritzak euskara sustatzeko prentsari emandako dirurik gehienak; ordezkari politiko abertzale asko gaur bai eta bihar ere bai, unionistekin erdaraz nor baino nor sumatzen badituzu… ez harritu. Normala da… Lehen baino hobeto gaude… Hau guztia mirari bat da, gizarte multikultural poliedrikoan bizi gara, eta gainera Munduko Estaturik Gabeko Hizkuntzen Txanpiñon Leaguekoak gara. To poziktibity!
Egoera oso txarra da, baina artikulu hau oso ona. Eskerrik asko benetan Pako! (eskerrak egia batzuk gordin boteaz iparra argitzen duten Pako batzuk ditugula…).
Desiatzen nago ugalkortasunari buruzko idatzia irakurtzeko, 2119an izango dugun egoera, bata ala bestea, hein handi batean horren araberakoa izango da eta.
Iritzi gutxi irakurtzen dira horren inguruan oraindik, baina gure garapenerako dugun lastre nagusia identifikatua dauka gero eta jende gehiagok. Areago, esango nuke euskaldunen ugalkortasuna, oso-oso apala izanagatik, espainiarrenen gainetik kokatzen ari dela. Datu bezala, Eustat-en azken informean jasota dago Araban azken urtean %10etik goragokoa izan dela natalitatearen beherakada eta Gipuzkoan aldiz %3koa. Baieztatu egin beharko da, baina nire inpresioa hori da eta nire inguruan ikusten dudanak ere eramaten nau hori pentsatzera, azken aldian lagun askok izan dugu 3 umea.
Pentsatzen dut joera horrek bidea egingo duela, ulertuko dugula manifak, kanpainak eta lan guztiak behar direla euskararen alde, baina egin dezakegun gauza garrantzitsu, eraginkor eta era berean goxoena umeak egitea dela. Euskal Herria biziberritu egin behar dugu, bizi-berritu!
Pentsatzen dut oraindik garaiz gaudela eta hemendik urte batzuetara pixkanaka oihikoa bihurtuko dela euskal familia ugaria, eta etorkizun oparo eta euskalduna izango dugula. Hala bedi!
Chapeuau! JJ.! Testu ironikoen lehiaketan txapeldun handi! Nireak zureen ondoan toffee karamelu krematsuak izan ohi dira, eta, halere, emotikono aurpegi-muzin mordoxka bat lortu ditu azken honek..
1. Gure hirietako erdal erabilera kasik integrala (salbuespentxo batekin: Donostian, probintzianoen eta bertako batzuei esker oxigeno-ekarpen poxi bat, turismoaren masifikazioarekin ikaragarri diluitzen dena).
2. Euskal hiriburuetako liburu-dendetako eskaintza erdalduna (euskaldunon erdal irakurzaletasuna ere eskaintza murritzaren araberakoa, tamalez. Zenbat euskaldunek irakurtzen dute euskaraz maiztasun gutxieneko batekin?).
3. EITBko hedabideetan euskarazko kulturaren eskaintza kaxkarra (eta segimendua ere araberakoa, gisa denez).
4. El Chorreok eta El Diariok patrikaratzen dituzte Jaurlaritzak euskara sustatzeko prentsari emandako dirurik gehienak (okerrena da zenbat euskal irakurle dituzten! Amorrua eta inpotentzia sortzen dizkit errealitate triste horrek).
5. Ordezkari politiko abertzaleak unionistekin erdaraz jo eta su (beraien artean euskaraz egingo balute (sikira)).
Testu ironikoen idazketan, zure ikasle xume aitortzen dut neure burua JJ.
Errealitatea gordin deskribatzeak, hura pixka bat bada ere, onerako aldatzen lagunduko baligu!
Menturaz, ironiak, eta errealitatea bere gordintasunean adierazteak ez du (gutxi) balio baina autoatseginak eta “gutxi asko da” eta poziktibityk bai? (Batzuen patrikak betetzeko ez bada!)
Pozgarriak dira zurea bezalako iruzkinak, Irantzu. Jaiotze tasaren inguruan ezker abertzaleak, ezkerrak eta azken aldi honetan feminismo ultrak zeresan handia dute eta denek ere barkamena eskatu beharko lukete. 3 ume diozu: jakin nahi nuke zenbat bikote gelditu diren 3 ume gabe opusekoen estima ez izatearren. Nik ikusi dut tontakeria hori eta zuk ere bai. Eta ezkerreko mundutik zetorren astakeria hori, orain ez dezatela aurpegia ezkutatu. Baina oraindik ere entzun behar izaten dira feminista ultrei norbere umeak izatea egoismoa dela hainbeste umezurtz munduan direlarik esanez. Zenbat kalte egin duen ideologia antzu, zerri, genozida honek!! Baina jendea konturatzen hasi bada, ez da gutxi. Beste horiek, bota ditzatela euren buruak amildegian bera eta ezkuta daitezela behingoz gure inguruetatik!
Jo, Irantzu, gora zu! eta hirugarren umea ekartzera animatzen diren euskaldun guztiak! Behera samar eroria nuen aldartea bere onera ekartzea lortu duzu! Esker mila!
Zer esatera iritsiko ote ziren espainiar ordezkari politikoak eta tertuliakideak-eta Gasteizko jaietako zeledon txikiek euskaraz erakutsi duten maila gaztelaniaz erakutsi izan balute -mutilak batere ez; eta neskak, kaxkarra-? Gure ordezkariak gibel-handiak eta ezaxolak! Nafarroako kontseilari erdiek euskaraz zin egin izana, aldiz, ezuste atsegina (keinu bat besterik ez da,bai!)
uste dut nazionalismo euskaldunak akats historiko bat burutu duela konsideratuz gasteiz-bilbo handia edo tudela bat azpeitia edo orio bezala tratatuz,erdara leku horietan mendez hitz egin izan da.euskal herria oso lurralde mugatuago da,bonapartek marraztutakoa alegia.Behar bada lau lurralde hauetan bizi garen bi komunitate horien autodeterminazio eskubidea errespetatzean etorriko da benetako bakea
Euskaraherria, zertan tratatu izan dira berdin hiriburuak , edo Tutera, eta Azpeitia hala Orio? Jakitearren.
Nik dakidanez Bilbo, Gasteiz eta Tutera Nafarroako Erresumakoak dira
Ez dut oso ondo ulertu zer esan nahi duzun euskara herria, baina ohartxo batzuk boteprontoan. Nazionalismo euskalduna diozunean nazionalismo linguistikoaz ari zara? Kontzientzia eta eskola pixka bat duen gaztelaniadun oro esango nuke nazionalista linguistikoa dela, praxian. Azpeitian edo Orion edo Amezketan espainolez bizitzeko eskubidea erreklamatzen du -salbuespenen batzuk egongo dira, araua baieztatzen dutenak-. Azpeitian ere, nahiz zorionez ahoz hizkuntza nagusia euskarak izaten jarraitzen duen, ez dut uste erdarak itzala eta erabilera galdu dituenik, eta hori ez da berez, natural, edo halabeharrez gertatu eta ez gertatzen.
Euskaldunen lurraldea eta mintzoa mendeetan atzeraka joan da gaztelaniadunena eta frantsesena era askotako inposizioz -eskola, soldadutza, administrazioa, hedabideak, liburuak…- aurreraka etorri direlako Frantziako Iraultzaren ondotik bereziki, eta lehen karlistaldiaren ondotik, menpean gauzkaten bi estatuak nazio espainola eta frantsesa egiten eta sendotzen joan direlako; beste nazioak: katalana, galegoa, euskalduna, bretoia, okzitanoa… zatitzen eta apurtzen zihoazen bitartean.
Bai, Tutera, eta Nafarroako Erribera -Baiona gaskoierarena bezala-, aspalditik dira erromantzearen lurralde, lehenbizi nafar eta gero gaztelaniarena. Baina aldi berean nafar kontzientzia izan dute historian, konkista garaian erakutsi zuten bezala, eta, gehienek behintzat nafartzat dute euren burua eta ez aragoiartzat; beraz, normala da politikoki Nafarroaren patuarekin lotzea.
Autodeterminazio eskubidea ez dagokio hiztun-talde jakin bati, bere buruaren kontzientzia politikoa duen herriari baizik -Euskal Herriak baduelakoan nago, konbentzimendu horretan egon nahi nuke edo horren alde egin nahi dut behintzat-.
Euskal herria, Iduritzen zait ulertzen dutala esan nahi duzuna.
Hiru ohar eginen dizkizut::.
Bonaparteren denboratik, muga linguistikoak aldatu egin dira.
Bi komunitateak ( edo nazioak) nahasiagoak egin dira .
Gu desagertu arte, Madridek eta Parisek dute erabakiko gure etorkizuna, ez eta guk..
Bi komunitate edo nazio aipatu beharrean hiru erran behar nuen.
Lehenbizi isilduarazi eta desagerrarazi eta ondoren koloniak anexionatu nahi. Israelek gauza bera egiten du. Poliki-poliki badoa aurrera kolonizazioa. Baina okerrena, geuretako bat kolonien anexionamenduaren alde agertzea, palestinako kolaborazionisten moduan. Aldea, han plaza publikoan exekutatzen dituztela.
Gaurko gazteek, hirietan batez ere, erabiltzen uten hitz bat erabilita, hemen kontatzen dituzuen gauzak “jaraday” hutsa dira.
Globalizazioa abiada izugarrian garatzen ari da, eta ezin da hori geratu.
Nazio gatazkak eta horrelakoak alde batera utzita kosmos-ari begiratu behar diogu. Ikusiko duzue, ez dut profeta txarra izan nahi, baina hurrengo belaunaldi gazteentzat etorkizuna neo-budismoak bakarrik ekarriko du.
Izarrei begira, nazio guztiak beren batallak alde batera utzita, denak anai-arrebak zentzu global batean.
Badaude nazionalismoak baino inportanteagoak diren gauzak: aldaketa klimatikoa adibidez.
Ikusiko duzue, hemendik 100 urte barru, guztiz pentsakera desberdina garatuko da derrigorrez nazo guztietako jendeen artean. Nazionalismoaren kezka eta arazoak atzean geldituko dira. Erlijio berri bat, mitologia berri bat eskatzen ari da gure AmaLurra oihuka.
Erlijio hori, ikusiko duzue, edo agian ez, seguruenik ez, baina martxan dago jadanik eta ezingo da geratu.
Zein globalizaziotaz ari zara Urriztizelai? Inperio yankiak bere multinazionalen beharretara sortu eta mesedeak baino kalteak gehiago ikusi dizkioten unean atzera bota duten globalizazio izeneko horretaz? Internetek ezjakinen eskuetan kalte asko egin du. Youtubeko bi bideo ikusi eta watsapp erabiltzen duten unetik hasten dira pentsatzen erligio berrian. Zu bezalakoentzat hoberenak Jehovaren lekukoak dira. Zergatik ez dituzu etxe barrura gonbidatzen? Erakutsiko dizue zure gustuko liburuak, lehoiak, tigreak eta gizakiak batera poz-pozik bizitzen eta. Izarrei begira aurreko larunbatean egon nintzen teleskopioarekin eta han ere bortizkeria besterik ez dago: izarrak irensten dituzten zulo beltzak…
Ondo dago gauzak argitzea M. Urriztizelai. EAEko herritarren izaera-aniztasuna mantra ezaguna da -eta egia da: espainiarrak, galegoak, euskaldunak, hispanoamerikarrak, magrebtarrak, txinatarrak, senegaldarrak…- gehienetan esanahi honekin erabiltzen dena: EAEn ezin dute euskal abertzaleek bakarrik gobernatu, euskal abertzaleek abertzale espainolekin batera baizik, aniztasunak zehar-lerrotasuna eskatzen omen duenez; uler bedi Madrilekiko betiko menpekotasunean jarraitzeko (Jaraday!). Zuzeu-ko eztabaidak irakurriko balituzte, konturatuko lirateke euskaldunen artean ere ideia-aniztasun handia dagoela.
“Neobudismoa. AmaLurra gaizki dago, klima aldaketa.” Txillardegi etorri zait burura. 50eko hamarkadaren bigarren zatian, dakizuen bezala, Leturiaren egunkari ezkutua (1957), eta Peru Leartzako (1960) idatzi eta argitaratu zituen. Mendebaldeko zibilizazioaren materialismoarekin, diruaren gurtze, balio burgesen eta lan industrial alienatzailearekin nardaturik, ekialdeko espiritualismora jo beharra aldarrikatu zuen, budismora, bereziki aipaturiko bigarren eleberri horretan, Europan eta Amerikan aurreratuenen artean horixe zegoela boladan-eta; bestalde, frankismoaren diktadura betean, euskadi ta askatasuna sortzeko erdiminetan zebiltzan Ekin-en; hots, batak ez zuen bestea kentzen 50eko hamarkadaren amaiera aldera.
Egungo egunetara etorrita: ez dute zertan kezkatu gazteek, zeren 2050erako Klima-Aldaketaren Euskadiko Estrategia abian da (Interneten dago 100 orrialde inguruko dokumentua). Arazoa izango da zenbateraino eraman ahal izango duen aurrera Gasteizko Gobernuak, Madrilgo Gobernuaren konplizitatea beharrezkoa izango baitu, eta hori lortzea ez da hain samurra eta budista-espirituala izan ohi -duela gutxi Berria-n egindako elkarrizketan EAJko emakume batek gogorarazi zigunez -ez ditut gogoan haren izen-abizenak-, Donostian zezenketei buruzko erreferendum bat antolatzeko ere eskumenik ez dugu nonbait-. Baina, badakizue: Jaraday!
Milesker Urriztizelai zure pentsamoldea argitu izana nahiz ez den beti erraz bereiztea zurea gaztei doakienetik
Ba deskribatzen ditutzun gazte horiek amets egiten dute lurreko parabisu batean eta garaipen ideologikoa da gure zapaltzaileentzat.
Pertsonalki ez dut uste “Nazionalismoaren kezka eta arazoak atzean”geldituko diren sekula.
Bai aldiz alda daitezkeela: Izan ere, gurea bezalako nazio zahar batzu hil daitezke, beste batzu biziraun (espainola edo frantziarra) eta, zergatik ez, berri batzu ere sor daitezke.
Bestetik ez dut ikusten zertan ekologiak eta Herri kontzientziak baitezpada elgar kontraesan beharko luketen. Izan ere, Biak dira izadiari eta gizarteari buruzko arreta seinale bat. Biek gainera eskatzen dituzte hausnarketa, fideltasuna, elkar lana, adorea eta ekintza, ez eta, amets eta elhe pasiboak.
Bainan alferretan ari naiz.
Ez zednuen inoiz entzun jaraday? Ba begira, hitz hori Gasteizen ere erabiltzen da eta guztiz normala da. Ea piska bat enteratzen zaren, osaba Facundus 🙂
Eta goian esan dudana mantentzen dut.
Ze planetatik jaitsi zara Uriztizelai?? OVNIekin batera festa egin behar dugunean, mesedez, abisatu ezazu!
Benat:
Uste dut uler dezakedala M Urriztietak esaten duena. Urteetan hezkuntzan ari izana naiz (bigarren hezkuntzan) eta ikusten dut egungo gazteek zertan darabilten burua: lehenago hemen norbaitek idatzi duen bezala, sakelako telefonoaren pantaillan. Ez dut ezer berririk esaten: ez dute burua hortik atera nahi izaten, eta errealitatea liluratuta ikusten dute, beren gurasoen oniritzi osoarekin, hori bai.
Belaunaldi hau deskribatzeko “millenian” ingelesezko hitza erabili ohi da. Oraindik ikusteko dago belaunaldi honek zer emango duen denboraz. Oraingoz behintzat, badirudi guk nahiko genukeen konpromisuak, engaiamenduak, militantziak urrun ukitzen dituela, eta ez hotz ez bero uzten.
Urriztik aipatzen dituen “txapa”, “jaraday” eta gainerakoak oraingo hizketa-moduak dira. Osaba Facundus-ena ikasle batek bota zidan behin muturrera, ikaskideen zalaparta hotsen artean. Nire semeak (16 urte egingo ditu aurten) etxera ekartzen ditu antzeko espresio dizdiratsuak, lagunei ikasiak.
Ez daukagu dena galdurik. Gazte hauetako batzuei, finenei, behin 18 urte harrapatzen dituztenean, kontzientzia pizten hasten zaiela esango nuke. Halakoekin egin beharko dugu lan. Besteekin…
Irakasle ikuspegitik, hau oso ona Peru: “…eta ikusten dut egungo gazteek zertan darabilten burua: lehenago hemen norbaitek idatzi duen bezala, sakelako telefonoaren pantaillan. Ez dut ezer berririk esaten: ez dute burua hortik atera nahi izaten, eta errealitatea liluratuta ikusten dute, beren gurasoen oniritzi osoarekin, hori bai [gure kasuan ez, Peru, kezkaz eta atsekabez askotan; beste batzuetan umorez, jakina]. Belaunaldi hau deskribatzeko “millenian” ingelesezko hitza erabili ohi da. Oraindik ikusteko dago belaunaldi honek zer emango duen denboraz. Oraingoz behintzat, badirudi guk nahiko genukeen konpromisoak, engaiamenduak, militantziak urrun ukitzen dituela, eta ez hotz ez bero uzten.”
Gure hamasei urteko nerabeak eta lagunek “jaraday” ez, baina beste hauek bai: “Almas tu: Ostras hi!”; “Este/a jambo/a: morroi hau/oilanda hau”; “Un pavo random/una pava random; mutil edo neska ezezaguna”.”Como te has tupado: como te has inkado; kristona egin duzu, galanta egin duzu” miresmen punttu batekin. “Está todo petado/chetado; oso gihartsu “katxas” dagoela”; “Eres un puto chacas: kaka puta bat haiz”; eta okerrena beti erdaraz beraien artean, erdararen morroi eta oilanda.
Zuk diozun beste honen zain: “Gazte hauetako batzuei, finenei, behin 18 urte harrapatzen dituztenean, kontzientzia pizten hasten zaiela esango nuke”. Diosala.
Lehen ahaztu zait komentatzea budismoa eta bakezaletasuna beti ez datozela bat. Myanmarren behintzat ez. Urte batzuk baditu Zigor Aldamaren erreportaje honek, baina merezi du irakurtzea: “MYANMAR. ETNIA ARTEKO GATAZKA. ASHIN WIRATHU. 969 MUGIMENDU BUDISTA ESTREMISTAREN BURUZAGIA.«Myanmar defenditu nahi dugu inbasio musulmanaren kontra». Budistak eta musulmanak aurrez aurre jarriak ditu gatazka erlijiosoak Myanmarren: ehunka pertsona hil dira, eta are gehiago gaiztotzeko arriskua dago. Gobernuak berak eta 969 Mugimenduak sorrarazten dute gorrotoa. Honela amaitzen da: “Erlijioa eta politika eskutik doaz. Egonkortasun politikoa baldin badago, ez da izango gatazka erlijiosorik”. Esteka: https://www.berria.eus/paperekoa/1634/020/001/2013-11-15/myanmar_defenditu_nahi_dugu_inbasio_musulmanaren_kontra.htm
Gazteria oso urria dugu eta askotan gu bezala burgestua bainan sortzetik.
Gazteek senez sumatzen dituzte diskurtsuen eta egintzen arteko gure kontraesanak.
Bestetik jasotzen dute bete betean propaganda hedonisto kontsumista izigarri bat.
Arrazoiz ala ez, ez dute ez inspiraziorik ez eta perspektibarik ikusten abertzaletasunean edo Herrian. ( horretan Urriztizelairen pronostika ona da)
Horrengatik belaunaldien arteko transmisio txarra da eta gazteek erraztasunez nahiago dute ereduak bilatu modan diren iturri arrotz internazionaletarik.
Herriak arazo bat gehiago dauka aurrean.
Arratsaldeon,
ez dakit harira datorren, zuzenki beharbada ez, baina uste dut gaiarekin badaukala zerikusirik orain kontatuko dizuedana (eta horrela ez bada, barka).
Arrasaten bizi naiz. Nire emaztea (arrasatearra bera ere, gurasoak Extremadurakoak) euskalduntzen ari da (besteak beste, titulu ofizial lortzeko ahalegintzen ari delako). HABEko euskaltegian eta AEK-n ibilia da hainbat urtez, barnetegiren batean ere bai. Ondo ulertzen du euskaraz (teorian) eta mintzatzen ere, poliki poliki hasi da nahiko ederto moldatzen, bere akatsak eta guzti.
Kontua da atzo Markel Irizar “Bizipoz” txirrindulari oñatiarrari buruzko erreportaje ederra ikusi genuela ETB1ean. Dakizuenez, Oñati Mondragoetik 8 km-ra dago eta, aldaerak aldaera, euskalki bera erabiltzen dugu bi herrietan, bizkaiera.
Ez diot errua Markeli leporatuko, jakina, baina saiatu arren, nire emazteak ez zion erdia baino gehiago ulertzen. “Jo, ez diot ezer ulertzen”, esaten zidan, etsita.
Orain nire galdera: “desfase” hau beste hizkuntza batzuetan normala da?, ia zerotik eta ez umetan ikasten hasi duen batek zenbat euskalki, zenbat erregistro, zenbat lokalismo ikasi behar ditu 8 km-ra dagoen herri bateko euskalkia berba egiten duen pertsona bati ondo ulertzeko?, zer ari gara gaizki egiten?
Oharra: zorritxarrez, kontatu dudan kasua ez da salbuespen bat. Sarritan gertatzen zaio euskara batua ardatz hartuta euskalduntzeko bidean ari den nire emazteari.
Jon, ez gara ezer gaizki egiten ari. Konturatzen al zara esan duzunak atzean duen perbertsioa? Zure emazteak ulertzen ez duelako, Euskal Herriko gizarteak du errua. Euskal Herria dena delakoa da, zure emaztea da errealitate horretara egokitu behar dena, ez Euskal Herria zure emaztera. Arrasatetik Oñatira, 8km distantzian alde “handia” dago, eta zer? Espainian ere badaude aldeak, agian kilometro gehiagoko tartearekin eta inork ez du horregatik ezer esaten baina agian español ikasi berri batek arazo latzak izango lituzke andaluziar bati edo galiziar bati ulertzeko, eta zer? Arazoa zure emazteak dauka. Ez dut lotsagabea izan nahi, zurekin are gutxiago, baina zure idatzia irakurtzen ari nintzela pentsatu dudana bere horretan botako dizut. Zure emaztea bada, hogei urtetik gora baditu, 30 urtetik gora ziurrenik. Arrasatearra dela esan duzu, Arrasaten jaioa… parentesi artean “gurasoak Extremadurakoak” gaineratu duzu, agian aringarria jotzen duzulako, bestela ez dakit zergatik gehitu duzun. Berriro diot, lotsagabea izateko gogorik gabe baina pertsona helduek bezala hitz egiten: zure emaztea zer aritu da egiten 20/30 urtera arte? Niri iritziz paso egin du. Paso egin du herrian zuen gizatalde handi batetaz, paso egin du euskal kulturaz, paso egiten “lagundu” diote euskaldunek beraiek erdaraz “edukazioagatik” hitz egiten, “en castellano por favor” batekin bizitza asko errazten zitzaiola/ errazten geniola konturatu zen, berari euskaraz hitz egiten tematzen zenari “erradikala” bezala estigmatizatzea oso erraza zela ikusi zuen agian eta joku arauak oso sinpleak ziren berarentzat eta abar eta abar eta abar. Zuk ere badakizu hori guztia, berak ere bai eta beste guztiok ere bai. Gainera, ziurrenik euskara ikasten hasi bada, ez da izan euskal kulturari ere begirune bat zor ziola pentsatzen hasi zelako, ziurrenik lan kontuetan balizko arazoren batzuk saihesteko baizik. Baina 20/30 urte ondoren, esfortzu handirik gabe, lehenengo zailtasunen aurrean, Euskal Herriko gizarteak du errua, bageneukan berari gauzak erraztea, agian euskalkiak ezabatuz? Lehentasuna berarentzat esfortzu txikienarekin bera eroso sentitzea da, bera dago erdigunean, euskal gizartea perfierian. Izan ere hori da txikitatik ikusi eta bizitu duena: euskal gizartea periferian. Esaiozu nire partetik, euskaraz behar bezala ikasten duenean, Oñatikoak erraz ulertuko dituela, baina oñatiarrek ez dutela errurik, oñatiarrak han daudela antzina-antzinatik. Gehiegi sartu gabe: zurekin ziurrenik %95ean erdaraz mintzatzen da. Ez dakit umerik baduzuen, baina baldin baduzue, akabo da, umeak amaren hizkuntza hartuko duelako lehenen eta euskara ikasiko du, baina ingelesaren pareko zerbait izango zaio: akabo euskara zure familian. Ez gara azpikultura bat, gure hizkuntza ikastea ez da kapritso guay bat… hori barneratzen duenean ez da gehiago kexatuko.
Hala ere, publiko zabal baten aurrean hitz egiterakoan, hobe batuatik hurbil den euskara bat erabiltzea..
Funtsean, euskaldun bat-ekin bat, mamia mikatz samar aditzera emanagatik. Bi anekdota. 1. Belgradon, bertako gidari batekin. Gidaria Filologia Hispanican lizentziatua. Ondo egiten omen zuen gazteleraz. Kontatu omen zuen Kordobako talde batekin arazo aski izan zuela komunikatzeko, ez zielako ulertzen. Bere artean esaten omen zuen: oraindik berde nago espainieran.
2. Euskaldun bat Alemanian urte asko dituena eta emaztea hangoa duena. Emazteak Oihan Beltzeko herri baten ahaideak. Aleman estandarra primeran dakien euskaldun-alemaniartuak ezin ulertu oihan beltzekoei haiek beraien artean alemanez mintzatzean.
Nahiko arrunta da.
Beste zerbait gaineratu nahiko nuke Joni erantzuteko. Arrasateko lagun bat badut, 30 urtez gorakoa. Gurasoak, biak, andaluziarrak ditu, bera Arrasaten jaio zen. Euskaraz nola hitz egiten duen entzunda, euskaldun zaharra da. Oñatikoei ulertzeko arazorik ez du, ezta beste edozein euskalkikoei ere. Beraz, zuk esango didazu non dagoen aldea? Honen gurasoek ere tamalez ez dakite euskaraz. Beraz, hori ezin da erabili aitzaki moduan. Arrasate bezalako herri batean, nahigabe ere, belarriak apropos taponatuta ere, euskaraz ikasten duzu. Horrela ez bada, ez dago barkamenik. Gogorra da esatea, baina ez dago barkamen posiblerik.
Galdera ez baita “zer egiten ari garen gaizki”. Berton jaio eta euskara ikasi (nahi izan) ez duenak egin du akatsa, ez Oñatiko txirrindulariak edo Amezketako pilotariak.
Baina euskaldunon egoera tamalgarria hiztun xumeon gainera jaurti dutenez (h)agintariek beti, egunero-egunero bizi dugun anabasa da emaitza.
Inork ez baitie azaldu gurera etorritako erdaldunei euskara ez ikastea EZ dela eskubide bat, hankasartze bat eta errespetu falta baizik. Eta hori, egungo eta egun arteko Hizkuntz Politikarako Sailburuorde estimatu guztiak, Eusko Jaurlaritzaren ardura da batik bat.
Alabaina, herri honetak askoz errazagoa da Oreretako Euskara Zerbitzuaren kanpaina bat entzutea, Jaurlaritzarena berarena baino.
Ez da txantxa, irratia entzunda egiazta daitekeen errealitate gordina baino.
Ez da Jaurlaritza eta EAJ errudun bakarra, noski (unionistak zertarako aipatu). Gaur bertan Altsasun (Sakanako Mankomunitate txit ezkertiarrak omen dauka hizkuntza politikaren ardura) pairatutako bi egoera adibide:
Dendan lehena. Kutxazain gazteak (20 urte pasa?) nekez jarraitzen zidan euskaraz. Euskaldun itxura sekulakoa zeukan, eta galdetu diot jakinminez..
– Nongoa zara?
– “Arraldekoa”… erantzun dit lotsaz.
– “Arraldekoa”??? Eta ez dakizu euskaraz?
Harriturik ni, “Arralde”, Sakanako azken herri “euskaldun peto” horietakoa baita teorian…
Handik lehen Caja Navarra eta orain CaixaBand denera joan naiz jarraian.
Sutu egin naiz. Kartelera guztia, salbuespenik gabe ia, español hutsez.
Harrerako bi langileak, erdaldun konpletoak.
Erreklamazio orria eskatu dut…
Hala ere, Sakanako Mankomunitateak (Udalak badakit ezetz, lehen ez eta orain gutxiago) ez luke jenti… horiekin hitz egin beharko?
Kontua da, Altsasura etorritako extremeñoek edo Ekuatoriarrek ondo baino hobeto dakitela euskaldunen gainetik daudela. Inork azaldu beharrik ez daukate. Egunerokoan bizi dute euren nagusitasuna eta bertokoen sumisioa. Agintari abertzaleak (h)agintari.
Eskerrik asko Patxiri erantzunaren tonuagatik. Kontua da ia zer egiten dugun gizarteak erakusten duen errealitatearen aurrean modu eraikitzailean. Beste kontu bat da nola eutsi norberaren fustrazioari. Euskara beheruntz doa arrazoi sozialengatik (demografia, globalizazioa, etorkinen pisua), eta gainera euskararen erabilerari buruzko datu guztiak piztuta daude. Zuek jarraitu errealitateari bizkarra ematen eta listoia goi goian jartzen.
Eskerrik asko.
Benat: hori zen nire komentarioren gai nagusia, euskara batuaren erabilera. Baina batzuetan (gehienetan) ematen du batuan aritzea bigarren mailakoa dela, baita telebista nazionalean ere. Hain eskisitoak garenez…
Ez horregatik, Jon. Euskara Batua zabalduago ez egotea euskaldunon azpigarapenaren ondorioa da. Eskola aski berriki arte, erdaraz edo erdaretan (Benat jada garunean instalatua daukagu; Aurkerena ere zubigile da Ipar-Hego). Oro har, ahozkotasunean gehiago bizi gara idatzizko munduan baino arrazoi historiko-politiko-kulturalengatik, eta, hiztun ugariko hizkuntzetan ere gertatzen bada ere (beste mezu baten aipaturiko bi anekdotetan, espainiera (andaluziarrak), alemanera (Oihan Beltzeko hiztunak), gurean areago. Idatziz ere baditugu arazoak, normalizazio-ezagatik. Parakaidista edo paraxutista esan, eta jauzkari idatzi…
Jon hainbat alditan, kezka politiko bat lasaitu nahian edo ni ezagutu nahian frantziarrek galdegin didate :
« bainan, bainan, Espainiako eta Frantziako euskaldunek ez duzue elgar aditzen. ezta ? »
Nik beti erdi-gezurrez aitortzen dut :
«Mais bien sûr que oui, tres bien, il ya juste quelques mots qui changent… »
Frantziar batentzat, hizkuntza bat denek berdin ulertua da beren nazioaren oinarri ezinbestekoa. Berriz akzentuak maite dituzte.
Guri dagokigunez, ene ustez, publiko euskadun baten aurrean euskaraz hitz egiteko suerte haundia dugunean, batua lehentsi behar dugu. Batez ere gaurko kinka larrian.
Bistakoa da beharra ez dela berdina quadrilla batean eta EITBen, edo Lehenkariaren diskurtsoan. Jokagaia ez da altura berekoa.
Ezdakit eni bezala txiripaz gertatu zaitzuen gerla denborako Churchillen diskurtso bat entzutea, inglesez zero azpitikato mailakoa naizen nik ulertzen nuen.
Ainitz balitzateke hausnartzeko euskalkiaren alderako preferentzia horri buruz.
Anartean, Jon, ez dut uste « eskisito » hori biziki « batua » denik. Arrasatekoa behar bada?
Ez Beñat, “eskisito” hitza iseka egiteko erabili du. Baina aurpegia behar da izan “Zuek jarraitu errealitateari bizkarra ematen eta listoia goi goian jartzen” idazteko! Berean jarraitzen du tematuta: zuek jarraitu bai, jarraitu, euskara amonak ikasiko dizue esan nahiaz bezala. Emazteak eta parekoek duten prepotentzia hauspotzen. Ikusiko dugu…
Benatek dioenez, batua lehenetsi behar dugu, batez ere gaurko kinka larria.
Eta hizkuntzaren xede komunikatiboa lehen mailan jarri, batez ere publiko zabal baten aurrean.
Nik bi gauza aipatuko nituzke:
1) ETBko programazioa haurtxoentzat zuzenduta dagoela, nerabeek ez dute euskarazko edukirik aurkitzen ez telebistan ez interneten. Nerabe guztiek sakelako telefonoa dute edo ordenagailua erabiltzen dute interneten jolastu, bideoak ikusteko eta abar, baina ez dago haientzako euskarazko edukirik, hortaz haien erreferentzia erdaldunak dira.
2) Lana euskalduntzeko duen indarra. Eremu erdaldun baten biztanle izanik, badakit ikastolak duen garrantzia, hau da, herriko arnasgunea da eta han lan egiten dutenak haien haurrekin euskaraz aritzen dira. D eredutik igaro garen askok ez dugu euskaraz aritzeko maila onik, baina ikastolan lan egiteko batetik EGA behar da eta bestetik euskara egunero erabili behar da. Laburbilduz, euskara lan hizkuntza izatea euskarazko transmisioa bermatzen du.
0-2 urtetik 16-18 urtera ikastola.
16-18 urtetik 20-23 urtera a) unibertsitatea edo b) lanbide-heziketa = euskararekin dagoen harremanaren lehen galera (batez ere lanbide-heziketan gehienek A eredua hautatzen dutelako).
23 urtetik 65 urtera lana. Denbora-tarte horretan umeak izateko garaia tartean dago, baina lan-mundua da euskararekiko harremanean galera handiena dagoen denboraldia. Nire ustez hor dago gakoa; lan-mundua euskaratu beharra dago eta horretarako beharrezkoa da enpresari euskaltzaleak egotea. Euskara-maila bermatzen bada guraso gehienek -edo behintzat abertzaleak direnek- euskara erabiliko dute euren haurrekin.
Eskerrik asko Lantxe. Aipatu dituzunak eta beste hainbat ere beharrezkoak; esaterako, ostalaritza eta merkataritza-establezimenduetako jende-arretan daudenak. Saltoki handietarako zerbait arautu zen, baina esango nuke ez dela betetzen. Beno, lan-munduaren beste arlo bat da.
Bai euskararen erabilera lanaren denboraldian gako oso inportantea da bainan ez bakarra. Odriozolak untsa esplikatzen ditu baldintzak.
Enpresari euskalzale bakar bat baino gehiago behar da lan kolektibo guziaren engaiamendu abertzale sutsua irazki bat eraikitzeko sarreran eta eskapu ez egiteko segituan hobeki ordaintzen duen ondoko enpresa erdadunera.
Horrelako enpresa oso merezidun tipi eta ertain zenbait ezagutzen dut Elgoibar eta Antzuolako aldean.
Bainan hori orokortzea Gipuzkoa guzira edo gehiagora nekez ikusten dut datozen urteetan eta, anartean, euskara gero ta gaizkiago.
patxiri erantzunez duela pare bat eguneko komentarioari.Iruditzen zait hegoaldean bi komunitate nazional desberdin bizi garela,bi kultura eta hizkuntzetan oinarrituta,naiz eta azken hau ez da determinanteena.bi komunitate esaten dut garela ez dugulako destino komun bat konpartitzen,batzuk sobiranotasun nazionala espainar komunitateari/nazioari onartzen diote eta besteak euskal herriari.Uste baino antza gehiago diogu belgika(valoiak-flamenkoak)kosovo(albaniarrak-serbiarrak) edo txipreri(turkiarrak-greziarrak).Euskal komunitatea gehienki bonapartek marraztutako lurralde horretan dago,erdal komunitatea gainontzeko lurraldean
Ulertua euskara herria.
Euskara herria, zer ondorio politiko aterako zinuke kontatazio horretatik?
Abiapuntu eta ikuspuntu beretik zer deritzotzu Iparraldeari?
Etorkizunari begira jarriz gero, baliteke euskara herriak aipatzen dituenekin antzekotasunik izatea; baina, orainean jarrita, diferentziak itzelak dira. Gure (jendearen) asimilazioa handia da; beharturik gaude erdal munduan ere edo ia osoki bizitzera; Belgikan, aldiz, Brusela kenduta, gainerakoan, gehiago da frantses eta espainiarren artean dagoen aldea. Eta beste kasuetan ere, antzera.
Patxi « Madriden edo Gazteizen ote gaude » aurreko zure testuan eta berriz ere azken hunetan, errealista (ene iduriko) agertzen zira gure etnia eta gure hizkuntza biziraupenerako.
Iseka edo ironia erraza alde bat utzita zer deritzozu Kibutzaren hipotesiari?
Euskara galeran dagon eskualdeetarako baduzu soluzio sinesgarri baten beste hipotesiarik ?
Benat
Konprenitzen ditut zure arrenkurak, hein batean neuk ere konpartitzen edo neure egiten ditudalako. Euskararen geroari begira, irtenbide on baten behar gorrian gaude, bai. Baina esatea bat da, hartan asmatzen jakin behar !
Galdera zailak egiten dituzu, erantzun errazik ez daukatenak.
Nire ustez, oraingoz Kataluniako afera luze horrek zertara ematen duen ikustea komeni zaigu, haiek gu baino leku hobean baitaude nazio borrokan kausitzeko. Gu baino indartsuagoak dira, alde guziz.
Handik atera beharko ditugu geure ondorioak, eta horren arauera jokatu.
Ez dakit Zuzeuko beste partaideek zer dioten, baina hau da nire iritzi xumea horixe da. Iguriki, itxaron, eta auzoko etxean zer gertatzen den ikusi…
Badakit nire erantzunak ez zintuela aseko. Ni ere ez, baina…
Hobe dugu zuhurrak izan, gauzak arrapastaka eta mustupilka gaizki egiten ibili baino ( iraganeko gure akatsetarik bat…inondik ere)
Zerbait hoberik eskaintzeko banu…Peruren antzera Benat; batetik, arrazional, buruz pentsaturik, irtenbiderik ez ikusten; eta, bestetik, nahi, eta ez ikusten aterabiderik.
Kataluniakoan azkar sinetsi nuen; hara begiratzearen garrantziaz ere idatzi nuen, baina…badakigu zer gertatu den, eta une honetan olatuaren behealdean dabiltza, eta gu ere bai, noski.
Jarrera kritikoarekin jarraituko dugu, eta hein txikian bada ere, elkar animatzen…
Badakit kooperatiban lan egindakoa zarela…kibutzak, aterako balira…, poztuko nintzateke noski. Gehiago ezin dizut esan.
Jesus, Maria, Josepe ! zer erantzun pobreak !
Peruk, paso lehen galderako eta proposamen ahul bat bigarrenerako, hau da, nolazpait goaitatzea katalandarrek aurki diezaguten segitzeko bidea…
Patxik kibutzari buruz « ideiarik ez » erran ohi duzuen bezala, eta, jadanik ez gehiago sinesten Peruren proposamenean…
Alabainan nik espero nuen kritika osasuntsu elhauso bat, hipotesiaren aldekoa eta kontrakoa erkatzeko. Horretatik hasi behar eta.
Bainan ez dut etsitzen kritikentzat , egia da aldi honetan sorpresaz harrapatu zaituztedala ene galderekin.
Animo hiruoi eta zuzeukide guzioi.
Euskal banku indartsu bat Benat, Intxauspe edo Intchausperen ildoan, baina iraultzailea! Adiorik ez!
Isilik ez gelditzearren eta zerbait eranste aldera, hona nire iritzia:
Ez dakit independentziarako bidea azken bururaino eraman ahal izango dugun. Hitz handiak dira horiek, nire ahalmen guziak gainditzen dituzte. Beraz, aspaldi erabaki nuen politikak ez zidala gaueko loa eragotziko. Bego oraingoz gai hori.
Beste borroka mota bat badaukagu hemen, kulturalki egin beharrekoa. Euskal Herrian bizi diren gehienei frogatu behar diegu, euskarak kulturalki gauza asko ekar diezazkiokeela gizabanakoari. Kulturalki merezi duela hizkuntza ikasteko ahalegin horrek.Sari bat badakarrela maila pertsonalean.
Erakutsi behar da kulturalki inguruan daukagun atmosfera anglofono, frankofono eta maila baxuko gaztelania merke hori (C Tangana…!!) gainditzeko gai garela. Eta hortxe dago agian gure etorkizunaren benetako gakoa. Herri honi zerbait eskaini behar diogu, kulturalki erakargarria.
Horretarako betiko triki-bertso-sagardotegi hiruki estua gainditu beharra dago. HIRIARI begira sormen-lan berri bat egin behar da. ETB1ek ezin du kutrea izan, adibidez. Ez gaude beste telebista kateek egiten duten zaborra gurean errepikatzeko egoeran.
Gu kinka txarrean bizi gara. Gure telebistak ere desberdina izan behar du.
Irakaskuntzak kalitatekoa izan behar du, eta ez nola-halakoa. Bestela, besteen zaborra errepikatzen ibiliko gara gurean.
Ditugun bitarteko urriak modu sortzaile berri baten bidez heldu behar dira jendearengana.
irudimena etengabe erabili beharra daukagu, juduek-eta egiten duten gisan. Gure inguruko erdarak gainditu egin behar ditugu geure txikian.
Perurekin xedeetan ados. Halere, ohar bat egin gabe ezin etsi, independentziarena zaila bada, zuk diozuna ere oso zaila da Peru, politika eta hizkuntza, politika eta kultura nahiko eskutik ibiltzen baitira. Derrotista izan gabe.
Oporretara noa. Benetan! Ondo ibili, ondo idatzi. Adiorik ez.
Kibutzaren hipotesiaren kontrako ezer ez
Beste soluzio sinesgarri baten aldeko ezer gehiago. Ene uste apalez Peru zurea ez da xede onez betetako katalogo bat baizik.
Ohar gaitezke partiduen poltikaren baitako konfiantxarik ez dela nehun ageri, larriagoa dena politika independentista baitako sinesmenik edo gusturik ez.
Ez zaiteztela erra, hau ez da kritika harrotsu bat, are gutiago kondenu peremptorio bat zeren eta umil, umil aitortu beharra baitaukagu asko eta asko gaudela, ni berdin, antzeko ideia horiekin buruan.
Bakantzak balia utilki Walter Laqueuren « Histoire du Sionisme » irakurtzeko inglesez edo frantsesez, ezdakit espainiolez baden.
Parte luzeegiak badira zeren dena kontatzen baitu xehe xehe, bainan badira pasarte batzu euskal odolaren aztarño bat gelditzen zaien guziak iratzar arazteko modukoak.
Barkatu, aztarnaño edo aztarnatto irakurri behar
Garret, D ereduko 1k errazagoa du euskara ez lagatzeko euskaldunzahar soilak baino. Ta egunero ikusten dut. Halare ez euskaldunzaharrak ta ez berriak, biek egiten dute men erdaraz eroso bizitzeko. Naturalagoa ateratzen zaie, BIEI. Ez dute liskarrik pairatu behar, ez dute zein hizkuntzan egingo duten pentsatu behar. Ta hor dago guztiaren muina, ezin bada euskarazko itsasoa sortu, etengabe euskara jasotzeko, denek derrigorra izanda euskara jakitea… Gehiengo zabalak erdararen aldeko hautua inkontzientea egingo du, gure giza natura delako. Ta euskaraz bizitzen saiatzea, egunero zure burua behartzea da, lasai ibili ahal ez izatea… Beraz derrigortasuna ta mota guztietako edukiak euskaraz izan ezean, gutxinaka baina etenik gabe, Latinarekin bezala, euskara bigarren hizkuntza EHn hiltzen den arte.
Euskaldun 1, bai ta ez. Extremadurakoa azkoz lehenago ikasi beharko zuen euskara. Nahiz ta dirua kostatzen duen ta erdara ikastea dohainik den guk orainduta. Erdalduna erdaratik euskara ikasi behar du, euskararen itsasoa existitzen ez denean. Hau da , zu Frantziara bazoaz, askoz errazagoa izango duzu frantsesa ikastea, hemen edonork euskara ikastea baino. Demagun hemen ere doakoa dela, ba askoz zailagoa zatekeen euskara ikastea itsarorik ez dugulako. Ba elkarrizketa eman duenak bere herriko euskalkian, erdaldunek jokatzen duten bezala jokatu du.
Askoz errazagoa du euskalkidunak batua ikastea erdaldunak baino, ta halare, mundu guztiarentzako hitzegin behar duenean, batua laga ta euskalkian hitzegiten du. Hori euskararen kontrakoa izateaz gainera, pagotxa izugarria izatea da. Erdaldunari askoz gehiago exijitzen diogu ta gu ez gaude prest….
Suagaar +1
Oporretatik. Juduen gaineko liburu batzuk baditut irakurriak. Haien orijinaltasuna ukatu gabe, hizkuntzaren berreskurapenean, esaterako, bortxa bidez lorturiko eta atxikitako eta handitzen ari diren estaturik gabe, ez da ulertzen egungo Israel. Katalunia bat miresgarriago eta ikasgarriago zait, katalanzale itsua izan gabe.
Iepa, Patxi. Ez dakit inoiz bisitatu dituzun Bidaxune eta Bastidako herrixkak. Azken honetan juduen hilobi bat badute, hirurogeitaka hobi han-hemen barreiaturik. Edonork ikusgai ditu. Historiari buruzko gogoetaldi bat egiteko ez da leku txarra.
Izan gabe edo geratu gabe behintzat. Eskerrik asko Peru.
Lasai, ez daukazu haraino heldu beharrik. Sarean dago:
https://eu.wikipedia.org/wiki/Bidaxuneko_judu_hilerria
Damurik, euskara gutxi bazter haietan. Azkena izan nintzenean, giroa nahiko arrozturik atzeman nuen. Zoritxarrez.
Zure aurreko mezuari heldurik, zera erantsiko nuke. Ikus dezagun oraindik Kataluniarren ibilbide honek zer ematen duen, eta erabakiko dugu gero geuk, horren arabera, zein eskualde hautatu.
Adiorik ez
Ez zinezten ba bakantzetan?
Uste dut jende gutik, nik beti ez, duela miresten estatu izraeldarraren palestindarren kontrako gaurko politika.
Aldiz askok, nik beti bai, miresten du XX mendearen lehen erdiko kibutzaten epopeia, duela 2000 urte galdutako herri bat berkonkistatzeko, Estatu bat sortzen laguntzeko taktika herrikoia, heroikoa , iraultzailea, abenturista erromantikoa ere zenez bezainbatean.
Posible da gure herriak bere burua askatzeko horrelako zerbait asmatu beharko duela bere genio propioari, batez ere bere gazteriarenari, gomeniko zaiona.
Dakidanez muga linguistikoa Bidaxunetik eta bastidatik pasatzen da, auzoak baziren eskualdunak eta besteak gaskoiak. Bardotzen ere bai nun baden auzo gaskoi bat “barthes” deitzen dena.
ezdakit txiripa den bainan Roland Barthe famatua eskualde horretakoa ze sortzez.
Ahantzi nuen erraitea taktika eraikitzailea zen kibutzarena.
Judu gazteek ulertu zuten patu miserable bat zutela diasporako herrietan.
Ez zuten beren bizitza pasatu nahi nigar egiten , baizik eta duin eta libre izango ziren komunitateak, bakar batzu zuten herri baten proiektua hasieratatik.Jende horiek batzen zituzten errealismo politikoa entusiasma nahasmen erromantikoarekin nahasketa estandagarri batean.
Oker ez banago, hizkuntza askotako jendea zen kibuttzetara jo zutenak, eta hizkuntza komun bat izatea beharrezko. Nahiz eta hebreera ez jakin, otoitzetako hizkuntza gisa ez zitzaien erabat arrotza. Baina azpimarratu beharrekoa: ezinbestekoa zuten hizkuntza komuna hizkuntza ezberdineko hiztunek komunitate bakar bat osatzeko. Ikusten duzun bezala, oporretan ere prest nauzu uda ikastaroa jasotzeko Benat irakaslearengandik.
Erakasle …Beñat ! Ezbalinba!!!
Egia bilatzaile arraheina bakarrik zuzeukide beste asko bezala
Wikipedian irakurrita kibbutzez, bi ezaugarri: lurra lantzea eta ekoizpen bitartekoen jabetza komunala. Guretzat ez bezala, juduentzat lurra lantzea, lur baten errotzeko bitarteko axolazkoa, debekatua izan baitzuten historian, zeuden herrialdeetan. Bigarren ezaugarriari dagokionez, hasieran, kibbutz batzuetan barruko arropa ere partekatzen omen zuten, eta umeak gurasoengandik aparte bizitzen omen ziren. 1977tik hona behera etorri omen dira. Nekazaritza produktuak inportatzea hobe kanpotik, eta gero eta gutxiago sozialista omen dira. Militar, intelektual eta lider ugari kibbutzetatik igaroak.
Lehen “ezaugarria” era bat egia da nahi zuten lana “berkonkistatu” nekezaritzakoa batez ere.
Haientzat lan berkonkistatzea edo Herria berkonkistatzea berdintsu zen.
Bigarren “ezaugarria” arropen partekatzearena anekdotikoa izan zen bainan eskubiak erabiltzen zuen txorimaloa bezala.
Behera joan dela mugimendua 1977tik goiti? posible da, burgestu dira ( ez dituzte ez arropak ez eta umeak gehiago partekatzen) Euskal Herrian eta gainera hemen ez bezala beren estatua lortu dute ea umeak egiten dituzte.
Ene xedea ez da oraiko gizartea eta kibutza izraeldarra gorestea baizik eta hasierako estrategiaren esan nahia eta eraginkortasuna aztertu.
…burgestu dira Euskal herrian bezala…
“bezala”falta da
Holokaustoa. Haren aurka trebatutakoek-eta 1948an,1967an…erakutsitako soldadu dohainak eta kuraia. Eta dudarik gabe estatubatuarrek emandako trebakuntza militarra eta dolar mordo itzela ere erabakigarriak izan dira. Bai, badakit, azken garapen honek ez duela 1870etik 1967ra arte edo erakutsitako fedea eta sinesmema praktikara eramateko adorea deuseztatzen.
Segur zara kibutzek dirua lortu zutela estatu batuetatik hasierako garai heroikoetan? beharbada hango diasporatik?
Ziur ez. Judu edo israeldarren finantzei buruzko liburu onik ez dut irakurri, baina oso zabaldua dago urtero eman izan diola dirua AEBek, eta hango lobby juduek. Oso sinesgarria bada.
Bainan nork? nori? noiz?
Diozu ez zarela ziur bainan ez zara argi ere.
Ni hasierako kibutzetaz ari naiz 1949 baino lehenagotik.
Ez ote zira frantziarrek deitzen duten anti-semitismo gauchistak kutsatua?
Ni ere Estatu izraeldarraren espansionismoaren kontra naiz bainan Palestindar batzuen Izrael suntsitu nahiaren kontra ere.
Bainan kibutzaren ereduari edo taktikari buruzko gure elkarrizketa ez du deus ikusteko horrekin.
Patxi, ez ote zabiltza hasieratik aitortu gabe “arraina urean itotzen” ari nahian?
Juduen eta gure historia oso ere ezberdina da. Ez digute jarraibidea erakusten.
Aurkituko bazinu ere beste populu bat zeinaren historioa gurearekin berdin izanen zen.
Zer interesa?
Geure historian ere baditugu aztergaiak: ikastolen mugimendua, kooperatibismoa… Ez dakit behar bezala aztertuak eta aprobetxatuak ditugun. Egia da eskolen publifikazioarekin eta motelduak… Baina. Eta kanpoko hurbilena Katalunia
Benat, Kibutz-aren ideiarekin guztiz ilusitua ikusten zaitut. Ohar pare bat egin nahiko nizuke horren inguruan. Hasteko, ahantz ditzagun judu herriarekiko kontsiderazio guztiak. Patxik dioen bezala, ez digute balio begibistako mila arrazoin direla medio. Urrun gaude haiengandik..
Halako egitasmo bat mamitzen hasteko, lehenik lurra ondo landu behar genuke hemen, oinarriak gure artean ongi finkatu.
Alderdi politiko jakin batzuen gainetik egon beharko luke, mentalitate nazional batekin eraikitzen hasteko. Ezker abertzaleak, Bilduk, prest dauden militanteak askatu beharko lituzke horretarako. EAJk agian erdibitze edo banaketa bat pairatu beharko luke bere baitan: “nor dago prest proiektu honi bere denbora, ahalegina, dirua eta behar den guztia eskaintzeko??
Bi alderdi horien barneko tripatan, sabelean, banaketa bat gauzatzen hasi beharko litzateke jende multzo bat proiektu horren inguruan bil dadin.
Gaur gaurkoz zaila da halako zerbait egitea, interesen sistemaren gainetik.
Baina ezinezkoa??? Auskalo, zazi zu!
Oso erradikala izan beharko luke gainera. Soldadutza moduko zerbait inposatuz. Euskara bizi dadin nahiko lukeen orok bere zerbitzua eskaini beharko luke zenbait hilabetez.
Hauek dira nire burutazioak. Oso erradikalak. Baina zer egin besterik?
Erradikalak izan beharra daukagu ezinbestean. Gaurko egoerak ez digu beste aukerarik ematen. Denok dakigu gezur handi baten erdian burgesturik oso gustura bizi garela. Baina denok dakigu nora garamatzan horrek…
Beno, argi hitz egin al dut? Zer diozue zuek?
Zerbait erantzutearren Peru. Jokin Zaitegik Euskal Idazlee Etxea sortzeko asmoa ekarri zuen Guatemalatik 1955eko amaieran aberriratu zenean. Idazleak elkartu etxe baten, diru iturriak lortu erbesteko eusko jaurlaritzatik eta euskaltzale abertzaleengandik, eta elkarrekin biziko ziren idazle horiek genero guztietako idatziak idatzi eta argitaratu. Lafittek falansterio bat nahi zuela Zaitegik idatzi zuen erdi trufaz. Ez zen atera. Katalanen ANCren antzekoena gurean Gure Esku Dago, nahiz lightago eta orain indarrik gabe. Omnium Culturalen antzekoena Eusko Ikaskuntza, baina euskaraz baino gehiago erdaraz. Jakin ere hor dago. Hortik aparte, Peru, zer? Soldadutza zibila aipatzen duzu. Ametsak eta errealitatea nahasten? Errespetu guztiarekin.
Zaitegik dirua EJtik eta nazionalista aberatsengandik lortu nahi zuen. Gaizki jarri dut lehen.
Lagunak
Erriberan barna ibilki naiz datozen egunetan.
Bainan erantzunen dizuet, ez da erraza izanen nahikoa konfusoak aurkitzen zaituztet eta,
Bai Kibutzaren hipotesia kritikatzeko bai beste taktika bat aurkitzeko.
Seinalatzen dizuet euskal kibutz baten ezaugarriak entseiatu nintzan imaginatzen Zuzeuen bertan.
https://zuzeu.eus/euskal-herria/kibutzeei-eta-arnasguneari-buruzko-zenbait-gogoeta1/
Artetik erraiteko, Lafittek, ene erakasle izan zenak, jada ez zuen sinisten euskararen biziraupenean Iparraldean.
Ez nuen ezagutzen Zaitegiren egitasmo bitxi hori. Orixek estimu handitan zeukan gazte hau, bere gutunetan ikus daitekeenez. Izan ere, Euzko-Gogoa atzerrian zuzentzeaz gain, adorea behar du gero Platonen lanak grekeratik euskarara ekartzeko!
Kontuak egiten hasi eta : Nor izan da hemen halakorik??
Ametsak eta errealitatea nahasten ditudala? Izan daiteke. Ez beti, Patxi…. Oraingoan zeu izan zara “sintzeroa” 😉
Orixek idatzi zion Zaitegiri :
Zu lasai, erabiltzen dituzun hitz horiek, poliki-poliki helduko dira herri xehearengana. Gailur horietako izotz hori urtuko da eta helduko da ibarrera…
Ez da halakorik gertatu. Hemen, dakizun bezala, Aitzolengandik aurrera beste era bateko apustua egin da.
Behin Atxagari entzun nion Zaitegiren itzulpen hauek ez direla batere erabilgarriak.
Haren egitasmoa falansterio bat zela? Ez dakit ba nik.
Politikazko ametsek huts egiten badigute, kulturari heldu beharko zaio, besterik ezean. (Peru-ren iritzia…)
Olabide gasteiztarra lehenago Peru. Jesuiten orduko buruak esan omen zion Olabideri bere garaian joera garbizalea kritikatua izanagatik, garaile aterako zela. Hori idazteko hizkuntza ereduari dagokionez. Idatzizko kultura mugarriak: Euzko-Gogoa, Jakin. Udako Euskal Unibertsitatea. Ekimen pribatuak bultzaturik. Instituzioek babesturik: Eusko Ikaskuntza, Egan, UPV.
Hiru luma-mosketariona, berriz, hasteko euskararen kinka larria hautemateak sortutako egonezina. Atxagak aspaldi salatu zuen jendaurrean, euskararen inguruan teatroa, hipokrisia, postureoa zela nagusi. Koldo Izagirrek Euskararen autopsian, euskaltzale kontsekuenteok alderdi politiko berri bat sortzea proposatu zuen. Baina ibilbiderik ez du izan. Beñatena euskal kibbutzen planteamendua zuzeularientzat. Oraingoz ibilbiderik ez. Zuk, Peru, Aitzolena gaurko egoerara egokitua. Ez dut uste jardun digital hau erabat alferrikakoa izan denik. Irakurleek ere, menturaz, zerbait esan nahi dute. Zerbaiterako balioko zuen!
Olabide eta haren Itun Berria. Zaitegik eta Ibinagabeitiak Euzko-Gogoaren ale oso bat eskaini zioten 1958an Olabide gasteiztar jesuitari
Bo Lehengusu! Eta hi zer haiz bada, euskaldunzahar edo geronen ingurumarian erraten dugun eran euskalduntxar horietako bat! Zer, euskaldunberrion koskabiloetataik, eta koskoilietaik, eta potro eta haranetatik tira egiteko potroak behar dira gero! Edo ezjakintasun animalekoa! Babua, ezgauza, bo., ez diat hortik gehuago tiratu nahi, zer nola hi euskaldun benetakoa haizen, baina ez nafarra, eta bada, ez daiteke euskaldun osoa izan nafarra izan gaberik, horra. babua, irentsi hire okadakoa, ahal baleikezu. ·Eta oka egin, Kantauri aldera hobe.
Raimundo Olabide nahiko pertsonaia misteriotsua -zentzu onean- iruditu zait beti. Euskal Herritik kanpo ikasi eta landu omen zuen euskara, beste hizkuntza askorekin batera. Biblia osoa itzultzen ari zela, Orixek berak pasatzen omen zizkion birritan paperak garbira. Hebraieraz ere bai bide zekien…
Biblia hori Donostiako liburudenda batean lau euroan (sic!) eman zidaten, laster ixtera zihoazela eta.
Horrelako aurrekariak izanda, ez dakit zer demoniotan korapilatzen garen gu kontu hutsal askoren inguruan… Lehengo zaharren adorearen erdirik ez daukagu egungo posmoderno burgestuok.
(Mesedez, ZUZEUko moderatzaileak: nire mezuaren aurreko hori ere ken ezazue mesedez bistatik. Nagore izeneko “Sakamantekas” edo “babarrun-zomorro” horrek iraina besterik ez dauka ezpainetan… Egizue mesede mezu hauetatik kentzea…)
Olabidek handia egin zuen bere mailan eta bere garaian eta bere baldintzetan. Gerraondoan frantziskotarrak nabarmendu ziren eta laiko banaka batzuk, eta egun ere euskal sortzaile dezente edo asko samar dago proportzioan. Irakurleak, erosleak falta dira. Dakizun bezala, Ulises itzulia du Olarrak. Lan alimalekoa. Irakurleak, erosleak zenbat?, zergatik ditugu hain irakurle gutxi? Euskaldunak erdaraz errazago irakurtzen duelako, ohituago dagoelako, eta aukera zabalagoa duelako. Erdaraz bakarrik irakurtzen duen euskaldunak horrela jarraitzen duen bitartean,…