Kibutzeei eta arnasguneari buruzko zenbait gogoeta (1)
Kibutzeei eta arnasguneari buruzko zenbait gogoeta (1) –
Kibutza da XX mendearen hasieran Ekialdeko Europako getoetatik alde egin zuten juduek asmatu zuten antolaketa sozio ekonomikoa Palestinan instalatu eta bizirauteko. Izan ere, han iritsi zirenetik, aurre behar izan zuten difikultate material askori bai ta ere eta tokiko biztanlegoaren etsaigo orokortuari.
Ordu hartan, Palestina Turkiako kolonia bat zen nun, bertako populu judu tipi bat izan ezik biztanleak jatorri arabiarrekoak ziren. Gehienak musulmanak bainan gutiengo kristau bat ere bazen.Beraz, funtsean, kibutzak, Palestina okupatzeko eta (ber)konkistatzeko taktika oso sinple eta efikaz bat izan zen. Pionereen artean, erligiosoekin batera, maila oneko intelektual anarko- sozialista asko ere aurkitzen ziren. Horrengatik hasierako kibutz batzuen kutsu sozialista utopiko muturrekoa. Orai, errealitatearen indarraren eraginez kutsu hau askotan epeldu egin da bainan beti egon da ezpiritu komunitario eta solidario nabarmen bat.
Uste dut orai erran ginezakeela kibutzak izan zirela oraiko Izraelgo ekonomiaren, armadaren eta Estatuaren abiapuntua eta eragile inportanteenetarik bat. Datu batzu kibutzen fenomenoaren neurria emaiteko :
- Populuaren %1.8 bakarrik bildu arren, alegia 120 000 biztanle, kibutzek produkzio industrialaren %10a, eta, nekezaritzakoaren %40a ekoizten dute.
- 150 baziren Estatua sortu aurretik, aldiz orai 268 udalerrik kibutzaren estatus juridikoa balukete.
- urtea kopurua biztanlegoa :
1910 1 ?
1920 12 805
1930 29 3 900
1940 82 26 550
1950 214 67 550
1960 229 77 950
1970 229 85 100
1980 255 111 200
1990 270 125 100
1998 269 116 500
Nun sor liteke Euskal herrian kibutzen alderako interesa ?
Kibutzaren fenomeno historikoaren alderako interesa erabat diferentea izanen da Euskal Herrian. Normal da gure ingurumenean bizi dugun euskaltasunaren bilakaera ikusgarriaren araberakoa izaitea. EAEan, baldintza politiko hobeak izanki, edo, beste toki batzuetan, egoera etnokulturala hainbesteko arriskuan ez izanki, borroka politiko klasikoari, dela autonomistari dela independistari orai artino baino gehiago eustea nahikoa izango litzatekeela sinesten da.
Aldiz zenbait eskualdetan, perila iminantearen edo jada gertatuaren sentimendua sortu behar luke inposiblez gutiengo tipi baten kontzientzian. Orduan, ahalegin politiko klasiko autonomistarekin edo independentistarekin batera aparte eta gainetik, gure existentzia etnokulturalaren salbatzeko, erreskate soluzio baten aurkitzeko ordua dela sendi liteke.
Zer izan liteke bada kibutz bat gaurko Euskal herrian ?
Euskal herriko kibutz bat litzateke ekimen pribatu bat, administrzioetatik eta alderdietatik aske, lurralde historikoetako gune batean kokatua nun, hautu libroz, hainbat pertsona eta familia bilduko liratekeen euskaltasuna eta elkartasuna errespetatzen duen bizitza kolektibo eta duin bat eremaiteko nahian, aztertzekoak diren hainbat arau zehatz onartuz, adibidez:
1. Euskaraz bizi beharko lukete arlo guzietan. Horrengatik denek euskara maila ona edukitzea ezinbestekoa litzateke.
2. Asmatu eta esperimentatu beharko lukete bizitza-antolaketa bat solidarioa, eraginkorra, demokratikoa, bainan guziz demagogiarik gabekoa ere.
3. Elkartasunean eta justizian lan egin beharko lukete komunitatearen bizi kalitatea, segurtasuna eta independentzia ekonomikoa ahalbidetzeko. Horrengatik justiziarekin batera errentabilitate ekonomiko arrazoigarri bat absolutuki lortu eta mantendu beharko litzateke.
4. Kibutzen misio garrantzitsu bat izan liteke umei eta gaztei heziketa serio bat emaitea. Hauek inguruko ikastoleetan eskolatuak izan litezke, nahiz heziketa osagarri serio bat euki barruan, historian, filosofian edo eskulanetan.
5. Kibutzaren ezinbesteko misio bat izan liteke euskal funts etnokulturala aztertzea, ahal dena berreskuratzea, gaurko munduari egokitzea eta berriz pratikatzea ez eta bertakoak beste herritarretarik isolatzeko, baizik eta euskal nazioaren funtsa salbatzeko.
6. Kanpoan biziko diren abertzaleekin batera, parte hartu beharko lukete Herri osoaren berkonkista politikoan. Horrengatik kibutzeko parte hartzaileen artean, adostasun politiko minimo bat ezinbestekoa litzateke.
7. Jakitun izan beharko lukete, kanpokoek, nahi ala ez kibutzetan ikusitakoetatik irudikatu eta juja lezaketeela independentzia helburua. Kibuztarrek, beraz, elita independentista baten erantzunkizuna izanen lukete.
8. Euskal herriko kibutza guziek federakuntza bat sortu beharko lukete elgar laguntzeko eta pizu gehiago izaiteko bi botere zapaltzaileen aurrean. Ezinbestekoa da ekimen lokaletik abiatuz mugimendu politiko nazioanalera iristeko.
Euskal populuaren esku dago
Euskal populuak nahiko balu, Izraelgo kibutza antzeko arnasgune kontzeptu berri bat izan liteke sozio antolaketa bat, itxura guzien araberan galera bidean dauden eskualde eta herrialdetan, zerbait salbatzeko, eta, zer gerta ere, horkotarrei ahalbidetzeko nazioaren Herrigintzan eta Estatugintzan segitzeko parte hartzen.
Urrengo batean, ideiarentzako interesa bat agertzen bada, azter ginitzake ideia antsu eta eragoz lezaketen faktoreak. Anartean, ikusten ez dutan beste soluzio serioagorik edukiko lukeenak hau gogor kritika dezala eta berea lasai proposa dezala.
Lerro hauek idatziak izan dira Gilentxoren eta beste hainbaten kezkeei pentsatuz.
Kibutzeei eta arnasguneari buruzko zenbait gogoet
Aupa, Beñat, ekimen pribatua den aldetik, lurrak erosi beharko lirateke?
Martxan al da planteatzen duzunaren antzeko beste proiekturik Euskal Herrian?
Aurten Irabaren berri izan dut, baina ez daukat argi zertan datzan:
http://iparraldekohitza.eus/2018/09/21/irati-inguruko-herrien-biltzarra-sortu-dute/
Ekimen pribatu izanez geroz ( ikastolak ziren bezala hasieran) lurrak erosi beharko dira. Gero ikusi behar da kibutzak berak zuzenean erosi beharko dituen edo horretarako sortutako fondo batek ez dizkion kibutzari alkilatzen ahalko.
Bigarren formulak abantail haundiak baditu.
Gainbegiratu dut lotutako artikulua. Ezpirituan iduriz antzekotasuna bada bainan hor erdikusten dutanetik kibutzara bada urrats haundia.
Kibutza da egiazko entitate sozio ekonomikoa. Ekonomia mailan badu zer ikus gure kooperatibekin bainan sakonago doa sozial mailan.
Egia erraiteko hausnarketa hasten ari da haunditu behar lukeen ekipa tipi batean.
Diagnostiko politiko batetik abiatuz, atzerriko eta Herriko esperientzietarik inspiratuz, gure genio propioa mobilisatuz, dena dugu oraindik ondo berpentsatu beharra.
Kaixo
Kibutzen eraketa posible izan zen testuinguru judeo sionista misionario batean. Sionismoaren bor bor iraultzaile giro batean eta iragan mendeko hasierako idei sozialisten karietara.
Kibutza izan zen era nabarmenean enpresa sionistaren tresna kolonizatzaile nagusia: aberri historikoaren beretorrera judutarraren mugimendu nazionalaren akuilu eta izatea jendarte eredugarria pertsona judutar berriaren eraikuntzan , hau da sustraitua bere lurran eta diasporak hautsitako ekoizpen baldintzak berregiteko asmoz .
Kibutz mugimenduaren sustatzaile eta ideologoa izan zen Aaron David Gordonek proposatzen zuen modura , Leon Tolstoiren ideietan inspiratua zera adierazten zen , herri bat ezin dela aske izan ez ba ditu ekoizten bere biziraupenerako osagaiak , hau da nekazaritzak eskaintzen duena.
Kibutzen nekazaritza jarduera , sionismo sozialistaren ikuspegi sakonaren eraginez urrats beharrezko bezala ikusten zuten iraultza sozialista egikaritzeko.
Baina gero prozesu historikoan gertatutakoa kontutan edukita beste emaitza batzutaz hitz egin dezakegula uste dut , Israeleko estatuaren sorkuntzarekin eta inguru goestratejikoan jokatu izan duen eta jokatzen duen paper gendarme-zapaltzailearekin.
Kibutzak eman diote Israelgo estatuari lider militar, intelektuak eta politiko zenbaki desproportzionatuan , kontuan edukita mugimenduak inoiz ez duela Israeleko polulazioaren %4 baino osatu gehienez.
Horra hor ziurrenik Kibutz hitzak sortzen didan erreparoaren zergatia edo. .Edo eta Sobietar Batasunaren izenean egin izan direnak bezala. Naiz eta konsziente izan judutarrek jasandako zapalketa historiko larriaz. Eta konsziente izanaz ere judutar dignitatea ere bizirik dagoela orain gutxi Natali Portman aktoresak demostratu izan duen bezala milio bat dolarreko saria errefusatuaz palestinarren aurka praktikatzen den errepresioagatik.
Gurera etorriaz ,Euskal Herrira, nekazal komunalen mugimendu federatu eta tokiko batek , bai uste dut izango lukeela bide oparo eta eraginkor bat . Elikadura burujabetza mugimenduarekin txertatuta , nekazaritza ekolojikoaren sustapenean, enerjia burujabetzaren mugimenduan, euskara hizkuntza eta euskal mundu ikuskera indijenista ardatz .
Uste dut euskal herriak eta munduak behar dituela prozesu burujabe asko sustatu bueltatuaz nekazaritzara , bueltatuaz naturaren orekara, bueltatuaz herri indijena zaharren jakinduria galdura , elkar laguntzaren eta kooperazioaren esperientzia kolektiboetara . Zibilizazio krisi sitemiko larri bat ezagutzen ari garela nahiko nabaria baita.
Asko poztuko nintzateke tenore honetako gazte mugimendu indartsu bat sortuko balitz Euskal Herrian .Nere heldutasunatik , 50 urte baitauzkat , ahal izango nuen laguntza eskeiniko nieke, noski
Ni hiritar bizitza daramat baina azken urte hauetan parte hartze ari naiz Errigora esperientzian, nere herriko batzordean, non uztartzen den elikadura burujabetza , euskara eta lan komunitarioa .Eko-kontsumo gune euskaldun batean ere parte hartzen dut eta Iruditzen zait eremu eta sare hauetan murgitzen dela nolabaiteko euskal sen askatzaile indartsu bat . Euskaltzalea eta askatzailea.Burujabetzazalea finean, abertzalea.
Interesgarria iruditzen zait ideia: lur bat edo gehiago erosi, hainbat pertsonaren artean, eta bertan komunitate edo komunitate-sare bat sortu, zeinak, proiektu ekonomiko bat plantan ezarririk, segurtatuko baitu arnasgunearen iraupena eta parte-hartzaileen oinarrizko autonomia. Arau nagusia: euskaraz bizitzea (hori betetzen ez duena komunitatetik kanporatua izan liteke, inbertitutako dirua-eta galtzeaz gainera).
Non aurreikusten duzue holako “kibutzen” kokapena”? Inguru euskaldunetan? Lurra merkeagoa den eremuetan? Kostan/barnealdean?
Bai, Iñaki , diferentziak ebidenteak dira : historia, testuinguru historikoa, bi populuen genioa
Ez gara nehundik ere getoetan betibizi bapateko pogrom odoltsu baten
mehatxupean bizi. Ez dugu haien gustu eta tradizio intelektuala, filosofikoa, erligiosa…
Duel hogoi bat urte judu batek erran zidan erdi broman Espainolek eta Frantsesek ez gintuztela aski sofriarazi.
Galdera da gure populua etnozidioaren( ez genozidioaren) aurrean
aski energia eta adore aurkituko dituen bere erraietan horrelako ekimena hartzeko? Zin zinez biziraun nahi duen bere esentzian edo izaitean?
Bai gure tradizio zaharrean aurki daitezke zantzu interegarriak bainan
hemen salto kalitatibo batez ari gara, Dabid Anaudek beharbada iradoki
nahi izan zuen paradigma aldaketa batez.
Iduritzen zait gure “kibutzek” eduki beharko luketeela aktibitate industriala ere nekezaritzakoarekin batera
Izraelen, duela guti, dirudienez nekezaritzaz gain batek ekoizten zuen ( fondizioan) ditu magnezioko pieza mundu guzirako , beste batek medikuntzako ekipamenduan eta abar…
Bainan horretarat iristeko luzaz lan egin behar da.
Badakizua Iñaki zer izan zen kibutzen portaera eta errola hebreeraren berpizte eta normalisazio prozezu harrigarrian ?
Nahiz orai kibutz batzu espezialisatu diren Hebreeraren erakaskuntzan,
ez dut ezer ikusi horren gainean, nola portatu ziren hasieran.
Guretzat euskararen arazoa erabakigarria da eta
50 urte oso gazte da alainan.
Nun? Gilentxo, egia erraiteko ezdakit zuk baino gehiago, aukera asko badago.
Hasiertik, kolektibo ekintzaile on bat osatzea erabakigarria da.
Harek du erabakiko bere kriterio edo aukeren araberan. Hala ere eni pertsonalki iduritzen zait arrisku haundian den tokian bainan nun sustrai etnikulturalak ez diren erabat ezabatuak oraindik.
Ingurumenak, ados ala ez, ekimenaren zentzua egokitasuna ulertuko bailuke.
Oiartzunen edo Lekeition ez luke sobera zentzurik momentuz.
Bainan tokia baino inportantagoa da zertan oinar eta bana aktibitate ekonomiko sendo bat. Izan ere familiak biziarazi beharko dira duinki.
Aktibitatearen hautuak inposa lezake edo eragin bederen kokapena.
Kibutz bezalako proiektu bat sortzeko hainbat faktore izan beharko dira kontuan, esaterako:
1- Lurra
1.1 – Lurren egoera (landa eremua den, hirigintzarako baimena duen…)
1.2 – Lurren prezioa
1.3 – Lurren kokapena (beste enpresa edo biztanle-guneekiko konexioa -bezeroak-, euskaltzaletasunaren aldetik estrategikoa den…)
Adibidez, Nafarroan eta Araban biztanle gutxiko herrixka asko daude, orokorrean gero eta baserri gutxiago daude, Zuberoa bezalako probintziak populazioa galtzen dute…
2 – Arlo ekonomikoa:
2.1 – sektorearen egoera
2.2 – bideragarritasun txostena garatzea ( gastuak, diru-sarrerak, bezerogaik, logistika…)
2.3 – kapitala nola lortu
Euskal Herriak jana gehiena inportatzen du, teknologiaren bidez urtean zehar janaria hazi daiteke -baita hemengo klimara egokituta ez dagoena- (ekologikoa, km0…), euskara ikasteko barnetegiak sor daitezke, programa informatikoak sortzen dituzten ordenagailuekin edonon lan egin daiteke…
3 – Giza baliabideak
3.1 – kideen konpromezua
3.2 – kideen baliabideak (ikasketak, esperientzia…)
Berebiziko potentziala du ideiak. Erabateko noraez garaiotan abertzaletasunaren argi-izpia bihur liteke, euskaldunok erdigunean jarriz gizarte-proiektu propioa garatzeko aukera emango lukeena.
Horrelako proposamen ezberdinak derrigorrezkoak izango dira biziraun nahiko badugu, orain arteko bide armatu eta instituzionalak agortuta daudela ikusita
Hego, zerrendatzen ditutzun hiru atalak derrigorrezkoak eiki dira, inportantziaren ordrean alderantzizko zentzuan jarriko nituzke beharbada eta zenbait atal gehiago geituko ere .
Bainan guziaren oinarria da pertsona serio eta ideologikoki adosez osatutatuko talde piloto bat eraikitzea. Horrek, azpi taldetan banatuz, baitu proiektua definituko eta preparakuntza eginen. Puntu zehatz batzuentzat kanpoko laguntza aurki daiteke, merkatu azterketa, finantziatzioa, kontseilu juridikoa eta abar…
Bi eta lau urte arteko lana izan liteke seguraz ere. Eta dotzenaerdi eta dotzena lagunen arteko lana proiektuaren inportantziaren araberan.
Preparakuntzaren kalitateak du baldintzatzen proiektuaren bidegarritasuna. Bainan gehiegi ez larritzeko, gogoratu behar da Churchillen ( xuhurki erabili behar den) ateraldia : « ez gara sekula hain urruti joaiten nora goazen ezdakigularik baino ».
Azkeneko urete hauetan,, ordea, gateek arrapaladan alde egiten dute Kubutzetatik. Hori ez da herri batek behar duen eredua. Oso bestelakoa bai!
Egun on Nagore, zure ustez zer da azken urteetako gazteen alde egite horren arrazoia?
Ikusi behar da zer puntutaraino zehazten den zuk aipatu adostasun ideologikoa, Beñat.
Nire intuizioa da proiektuak ezkerrera lerratua beharko lukeela, baina ez dakit non jartzekoak diren mugak, batez ere puntu sensible batzuei dagokienez. Adibidez, euskaldun batzuentzat ezin uko eginezkoa dateke ikuspegi feminista; beste batzuk, aldiz, antifeminista porrokatuak dira, Zuzeun ikusten denari kasu egitera. Puntu hau garrantzi handikoa da zeren, azken batean, eragin zuzena baitu euskal “kibutzez” dugun kontzepzioan: haur-fabrika edo euskaldun libreen eremu.
Nun jarri muga ideologkoak? talde pilotoek jarri nahiko dutenean. Muga aldatuko talde batetik bestera. Normal da.
Adostasun ideologikoa aipatzerakoan, nik gehien pentsatzen nuen, egunen batean, Euskal Nazioaren autodeterminazioa eta Euskararen hegemonia lortu beharra.
Zer nahi gisaz ez dut iuste ezker muturreko edo eskuin muturreko asko parte hartzaile izango direnik ez eta antifeministarik ere. Azkenean, ezbada gizon bezainbat emakume engaiatzen proiektuak interes guti dauka. Horretarako haien aldera egin behar dena egin beharko da. Baserri asko hustu ziren eta pikutara joan etxekanderik gabe.
Aldiz lanaren alderako filosofia komun bat eta guziz portaera praktika antzeko bat, inportanteak izango litzateke, bestela erranda, alfer ahal bezain guti beharko da.
Artetik erraiteko kibutz izena erraztasunez erabiltzen dugu bainan Pionerrek, izango balira, segur naiz hautatuko luketeela beste izen bat
Gilentxok aipatu duen arazoari aurre egiteko, nire ustez, hoberena kibutz bakoitzak bere ideologia izatea litzateke (komunista, anarkista, feminista, tradizionalista, erlijiosoa edo dena delakoa). Halere, kibutz guztiak oinarri ideologiko berberak izanda (euskara, abertzaletasuna…) kibutz sare bakarrean bilduta egon beharko lirateke.
Zer heinetaraino estatu frantses eta espanolen legediek mota hortako ekimenik permitituko dute? Argiki ekimen komunitarista da, gure komunitate linguistikorako lagungarri litaikena dudarik gabe.
Iparraldeko kolonizatzaile (kontziente edo inkontzienteek) eta asimilatuek kaskoetan barna sartua dute frantses komunitarismoa, ez dela preseski komunitarista, eta sen unibertsala duela. Eta legedia, indar armatuak eta hedabideak haien alde edo zuzenki haiek kontrolatzen dituzte.
Zaila ikusten dut bainan ez inposible, fin ibili beharko da.
Hego, arrazoi duzu, hori bera izango litzateke onena Herriarentzat bainan ez da konkurrentzia handirik izanen.
Legedia errespetatu behar, kontrol administratiboak ikasi ondo pasatzen. Ikastolen edo kooperatiben hasieran ikasi ginuen, ez litzateke oso desberdina izanen.
legediak ez dio komunitate bati debekatzen ahal euskaraz hitz egitea ez eta ere nahi duena pentsatzea. Izan ere, dakidanez, iritzi delitua ez da existitzen alde honetan behintzat.
Zaila bai, sobera ere beharbada guretzat. Espero ezetz.
Herrixka baten etxeak/baserri bat eta inguruko lursailak erosi bertan kooperatiba bat sortzeko ez du inolako traba administratiborik izan behar.
Errekaleor edo Lakabe bezalako gune okupatuek aurrera egin badute, administratiboki ondo finkatutako proiektuak ez luke inolako arazorik izan behar.
Hau kontu zaharra dugu, Neronek batitut lurrak, ikaragarri maite ditudanak, zaindu eta landu egiten ditut. Gainera dermioen izenak eta landaketen eta bestelakoen hitzak, ez daitezela galdu geure hitzak, seme-alabei iraskasten saitu egiten naiz. Horra! Baina kaletar koadrila ergel bati bakarrik bideo bat eskain diezaiioket, hori baizik ez, eta bestela, egin dezatela baratze kalearteko horietako bat, edo baldetan tomateak landatu. Ez baitago, egun, tomateak landatzen euskaldun nahikorik. https://www.youtube.com/watch?v=alBCUvT3SeQ
Hona Euskal Herri osoko ikuspegia duen proiektu bat, nekazaritza-lurren inguruan ardaztua:
https://www.argia.eus/argia-astekaria/2579/lurzaindia
https://www.argia.eus/albistea/lurzaindiak-lehenbiziko-baserria-erosiko-du-gipuzkoan-ezkio-itsasoko-hariztizabal-mitikoa
Bikaina da Lurzaindiaren egitasmoa. Pozgarria Hariztizabalarena.
Lurzainiak lurra alkila liezoke asmatzen dugun estrukturari, orobat nekezaritzakoa eta industriakoa izango litzatekeenari? Aztertzekoa da.
Nagore,nun ikusi duzu gazteek anka egiten zutela kibutzetatik?
Orai arte, iruzkinetan argi ez irakurria izan arren, bada kontuan hartu beharko ginukeen kibutzaren kontrako argudio serioenetarik bat, alegia, kibuztarrak aldendu araziko lituzkeela borroka politikaren baitango parte hartzetik.
Bestela erranda, bertan bizimoduak eta bertako antolaketaren kudeaketan parte hartzeak sortuko luketela objektiko politika nazionaleen alderako desinteresa.
Egia erraiteko, deusek ez gaitu borroka politikatik gehiago baztertzen, ezen ez eta, gaur bertan eremaiten dugun bizitzak :
Alde batetik eguneroko ardura eta kezka normalak ditugularik, eta, bestetik, ohartu gabe ohituak garen saka ahaleko sakatze kontsumitzailea et hedonista
Kibutzako bizimoduak hobeki egin lezake.
Har dezagun, besteak beste, haurren zaintza eta edukazioa lan haundia bezain garrantzitsua dena ; iduritzen zait posible ltzatekeela ardura inportante hau hobeki betetzea, eta, burasoentzat arintzea ere. Artetik erraiteko, horrek ez luke ondorio ona baizik euki beharko gure demografian.
Erreparatzen badiogu behintzat Izraelgo esperientziari, kibutzetatik sortu ziren asko politikari, armadako buruzagi eta beste, batzuetan bertan bizi izan ziren, eta, Ben Gourionek bezala, erretreta hartu ere.
Alabainan, oroitarazteko errepika daiteke kibutza dela toki zehatz batean geldituko litzatekeen erantzun politiko bakarra iragarritako euskaltasunaren likidazio iminentearia, zeinaren ziurtasuna behaketa eta analisia politiko serioetatik letorkeen.
Horrengatik kibutza ez litzateke momentuz berdin egokia izango eskualde guzietarako, adibidez Oiarzoalderako, ez eta betirako, adibidez espero izaitekoa da berez desegin litekeela edo behintzat asko eralda litekeela euskal errepublika batean zenbait urteren buruan.
Bestetik, bizitzako aipatutako eragozpenetatik aparte, zerk du eragintzen abertzale sentitzen diren beraien pasibitate politiko erlatibo hau ?
Gure Herriaren parte haundi batean zabaldutako erosotasun sentimentuaz gain, etsipena eta konfiantxa falta suma litezke. Orai joko politiko instituzioanalean arrazoiz ez du sinesten borroka armatuan baino gehiago eta perspektibarik gabe galduta egoiten da.
Errealismo politikoak erakatsiriko helburuak aldarrikatzea ezinbesteko oinarria da bainan ez da nahikoa. Falta zaigu estrategia bat garatzea helburu horiek konkretu eta sinesgarri egin daitezen.
Kibutza edo honen inspirazioko estruktura sozio ekonomiko bat ez litzateke estrategia orokorrago baten kate begi bat baizik ; zenbait kasutan bakarrik, eta, zenbait eskualdetan bakarrik.
Bai, orai asmatu beharrekoa dago Herri guziaren estrategiaren katea, zeinetan kibutza antzeko estruktura sozio ekonomiko berriak izango lirateke deseuskaldundu diren eskualdekiko lotura fisikoa eta politikoa.
Herri bat 0tik hasi baino, 200 biztanletik beherako herri euskaldun peto batetik abiatu daiteke, non %80tik gora den euskaldun. Edo behintzat herri horren parean eraikitzen hasi.
Jendeak bigarren etxebizitza erosten du: herrietan, kostaldean… “Herri-kibutz” horretan egin lezake erosketa hori.
Azken iruzkin-iradokizunari erantzunez:
Gomendatuko nizuke M. Yourcenar-en Opus Nigrum (L’oeuvre au noir, frantsesezko tituluan) eleberra irakurtzea. Han bertan ageri da kapitulu bat Heriotza Munchen-en izenburuarekin. Zure iradokizunari eman lekiokeen erantzuna kapitulu horretan aurkituko duzu.
Peru G.
Aipatzen duzun eleberria biziki sakona omen da eta naturalki untsa aprobetxatzeko denbora eta arreta asko galdegiten omen du. Beraz jubilatuko naizenerako utzi behar dut..
Peru, anartean, othoi, garatu ahal bazinu ikusi duzun delako erantzuna eskertuko nizuke zinez.
Gabon deizula Beñat
Hitz onik baizik ez nik zure aldera.
Gogotik onartuko nuke Iparralde hortan bizi den jendea zu bezain fermu ager balite beti euskararen alde.
Ene aixtiko komentario hori ez zen preseski zuri zuzendurik, “iradokizuna” izenaren pean gordaxkan dabieln presuna horri baizik.
Barkatuko dautazu baina… deus ez dut nik zuri kontra erraitekorik!
Izan ongi, Beñat !
Iradokizuna,
Herri-kibutz izena jadanik kibutz baino hobea da.
Zuk imaginatzen duzun kasua , zergatik ez? Ez da erabat egoztekoa, batez ere, zure euskaldun peto-peto horiek aski argiak badira sumatzeko gaurko 80%tik datorren belaunaldian 30%ra beheituko direla direla seguraz ere.
Hala ere jadaniko biziki deseuskadundua den eta euskaldunak minoritatea dauden toki batean gehiago imaginatzen dut.
Herri-kibutzaren abantaila litzateke deseuskalduntze prozezua arrastatzea horretarako bereziki antolaturiko eremu batean. Antolaketa apropos egindako hori gabe ezin da.
Aldiz ez dut bate ikusten herri-kibutzaren eta bigarren etxebizitzaren arteko lotura…
Espikatuko diguzu.
Ez dut gehiago ikusten galderarik zure komentarioan Yourcenaren mobilisatzea justifikatuko lukeenik. Zuk bai ?
Norentzat da bada suerte handi bat ?
2018 eko uztailaren 28eko Euskal Herriko Garapen kontseiluaren txostenean, « Diagnostic et Enjeux » deituriko lehen partean, 11 atalak « Demographie : l’attractivité, un atout majeur » du titulua, itzul daitekeena : « Erakargarritasuna suerte haundi bat ».
Bakar batzuek jakinen dute beharbada ez naizela « elkargo « entitate horren defendatzailea, bainan utziko dugu kontu hori momentuz.
Urtero elkargotik 7000 biztanle doa kanpora.
Urtero kanpotik sartzen da 11000 biztanle berri. ( ideia bat emaiteko Xuberoan 13 000 biztanle inguru dago )
Beraz diferentzia da 4000 koa.
Jakinki urtero badela 3000k pertsona gehiago bakarrik (300000tik %1), ondorio dezakegu « garapen » naturala, alegia, sorreren eta heriotzen diferentzia 1000 koa dela gutxi gora behera, negatiboa)
Gaidegiak, aurtengo prentsa ohar batean, (Imigrazioa Euskal herrian) erraiten digu elkargoaren biztanlegoaren %42 kanpoan sortua dela egundaino.
110000 sartze eta 7000 mila aldegitereki nabarmen da ehuneko hori gatatuko dela oso laster.
Beraz suerte handia izan daiteke frantsesentzat beharbada bainan, segur, populu ordezkatze hilgarria da euskal populuarentzat.
Bukatzeko txostenak iragartzen du « l’attractivite du Pays Basque et son essor demographique se confirment et vont inexorablemnt se poursuivre »
Datu hauek beharbada azalduko dizuete piskabat testu egilearen burutazioaren arrazoia .
Atzo, Gipuzkoako bi lagunekin batera izan gara Oztibarreko 2 baserri bisitatzen.. Uste dut, elgarri ezer erran gabe, hiruek segituan sumatu dugula hango bizitzaren giro euskalduna :
Bietan ongi etorri adeitsua, lehen, duela berrogeita hamar urte, Uztarizeko baserrietan euskaldun bisitari ezezagunentzat segur eta askotan besteentzat ere egin ohi zen bezalakoa.
Batean, hiru belaunaldirekin ukan ditugu solasak, laburra gazteekin, aberats eta argia etxe nausiarekin, zailagoa nausi zahar maitegarriarekin, zeinak xuka aritzeaz gain hortzak emaitea ahantzi baitzukeen beharbada.
Bestean, hamabi urte inguruko alabak, solasaldia denboran gurekin egon zenak, hitz frantsesegi batzu aitari zuzentzen zizkion irriño sopikun batekin begietan : « ez aita,… ez da frijiderra erraiten, hozkailua erraiten da»
Aitak erakutsi zigun nola hogoi zerri eder kurri ibilki ziren erdi libertatean errekaz haraindiko oihan patar batean.
Hiritar garenoi iduritu zitzaigun beste mundu batean murgildu ginela denbora labur batez.
Etxalde horien hiri haundien ganikako isolamendu erlatiboa, bizimodua familiarra, hiru belaunaldien arteko elgarbizitza diratezke seguraz ere mirakulu horren esplikazioak, bainan nola ez pentsatu Oztibarreko ikastolaren eraginari, dakigularik ez dela zorigaitzez berdin gertatzen eskualde bertsuko baserri guzietan.
Nola izanen da oraiko euskal giroa etxe horietan hemendik mende erdi baten buruan ? Segituko du mirakuluak ? Ala eremu horiek oro baionestuko dira Uztaritzeko inguruak bezala ?
Familiarra izaitea da estruktura horien indarra eta ahulezia batera . Dena datza etxe horietako gazteen segitu nahian. Itxura guzien araberan, erneak direlako, ikasketak eginen dituzte Baionan eta gero Bordalen. Askiko ote zaie orduan bizimodu eta lan modu duin horien baldintzak ?
Iduritzen zait euskal kibutzak asko lukeela kopiatzeko bisitatu ditugun baserriei, bainan bai ta ere, kooperatiba industrialari,sumatzen dugun delako ahulezia tipitzeko, ekonomiaren eta solidaritatearen oinarria zabaldu eta sendotuz.
Baserri-munduaren apur horrek iraun dezan, baserritarrak euren artean antolatu eta talde moduan elkar-laguntzea beste aukerarik ez dute, elkarte, kooperatiba eta auzolangintzaren bitartez. Eta somatzen dut iparraldeko txoko horietan bizirik dirauela garai bateko herri antolakuntzaren sen hori, hegoaldean baino, beraz iparraldea izan daiteke oinarrizko anotlakunde eta elkarteetatik kibutz moduko euskal etxalde batera salto egiteko tokirik hoberena. Hegoaldean, aldiz, akaso nekazaritzaren industrializazioa eta baserri-munduaren hiritartzeagatik edo, indibidualismo eta burgeskeri handiagoa nabari dut baserri munduan, batez ere Gipuzkoa eta Bizkaia aldean, baina badira berezko ethos hori mantentzen duten eremuak ere.
Orai arte biziraun duten laborari horiek badute erresistitzeko kapazitate nabarmena, lanerako, antolakuntza zindikalarako, elgar laguntza praktikarakoko, hizkuntza atxikiktzeko eta transmititzeko ( ikastola lagun)
Hala ta guziz, zorigaitzez, beren errezistitzeko kapazitatea mugatua da dena bezala mundu honetan.
Ezerk ez digu segurtatzen ikusitako bi baserri horiek ez dutela ukanen epe ertain batera Uztaritze inguruko baserrien patua. Zentzuzkoa da pentsatzea arrazoi berek eraginen dituztela ondorio berak. Alegia, segidarik falta, oinordekoen arteko partiketa, operazio imobiliaren egiteko lurren salketa, arrotzen inbasioa.
Izaitez, maitatzen dugun laborari mundu hura oso oso fragila da.
Izan liteke, laster aurreratzen duzun bezala, iparraldea izaitea toki egokiena oraindik ( noiz artio?) baserri munduarekiko hurbiltasunaren gatik. Bainan iduritzen zait, horren gainera, lurren beharra mugatzeko, familien bizimodua errazteko, kibutz batek beharko lukeela zerbizuko edo industriako kooperatiba tipiarekiko hurbiltasun bat ere. Ezbada segituan epe baten buruan behintzat. Eta bigarren kultura hau ez da aise aurkituko Oztibarren, Gipuzkoan edo Bizkaian gehiago. Denen gaitasunak beharko dira.
Zer nahi gisaz, inportantea izango litzateke hasieratik enteratzea zer pentsatuko luketen, gure burutazioetaz, laborariek eta beren erakundeek, egunen batean, balizko kibutz bat ez dadin pertzebitua intrusio bat bezala beren munduan.
Patxi eta Peru adiskideak, erantzun bat zor nizuen. Nahiago izan dut Kibutzei buruzko testu honen iruzkinetan kokatu ezen ez eta zuenean beste digresio bat egin .
Ororen buru, untsa esplizitatutako oso kritika guti azaldu dira kibutzaren hipotesia kontra.
Pasatzen naiz kibutz izendapenaren kritikaren gainetik, elemenia bat proposamen izango baita bataio egunean eta ez gaude oraindik, horretan.
Hautemangarrietarik batek zion kibutzaren eredua arrotza zitzaigula eta ez zoala bat gure tradizioarekin.
Artetan erraiteko, Herri honek mendeetan barna, beti muzin egin izan balu kanpotik jindako berrikuntza guziei, ez dut uste orainokoan hemen iraunen zuenik
Patxi, ene ustez, ideia baten arroztasuna, krisi garaian ez da ukatzeko arrazoi nahikoa, edo frogatu behar ginuke badugula gure tradizio propioan oluzio bat krisiaren alturakoa izango litzatekeenik.
Gainera ez zaut iduritzen hain urruti dagoenik gure tradizio zaharretik, aldiz , azken hirurogei urteetako gure bizi modu modernotik, hori bai.
Beste batek kontrajartzen zituen denboran sortu ginituen kooperatibaren eta ikastolaren ereduak. Jakina, zor haundiak dauzkagu bi erakunde eredu horiei. Existitu ez balira gure herria orai izango zen egoera askoz larriago batean.
Fite erraiteko, erran nezake bi eredu horiek beren arrakastaren biktima izan direla.
Kooperatiba gehienak, oraiko merkatu globalizatuan bizirauteko, beste enpresak bezala portatatu behar dira hein haundi batean. Euskararen, edo, lan antolakuntzaren mailan bere ekiteko margina oso hertsia da. Jakinda gainera bi kezka horiek ez direla baitezpada beren langileen lehentasuna. Ikastolak orai zuzenean edo zeharka dira Estatu dominanteen kontrolpean. Ezin dute, adibidez Historian eta Filosofian, eskaini gure ikasleek behar luketen hezkuntza. Gero ikasle horiek lanean erdal munduan murgilduak dira. Ondorioa nabarmena da eta nekez bestelajoa izan liteke.
Kibutza izango litzateke, neurri jakin batean, bi eredu horien oinordekoa eta luzapena. Ekonomiari dagokionez barru-ekoizpen eta auro-kontsumo maila haundiagoak baimenduko lukete beste egoera bat Euskararentzat eta lan_antolakuntzaren arloan.
Azkenean bada beldurra bat baizik eta kibutz batean parte hartzeak urrunduko gintuzkeela borroka polikatik. ez dut uste, nahiz ereferentzia denei ez zaien gustatuko, bainan Izraelen etsenpluak kontra esan behar luke erabat beldur hura.
Errealitatean, ene ustez, egiazko koska agerian beti azaltzen ez bada ere (behar bada, ikusi dutan “…zazi zu…” bezalako ateraldi espontaneo batean izan ezik) koska ez datza ereduaren arrazionalitate ezan, egingarritasun ezan, baizik eta egin beharko ginukeen sakrifizioaren sendimendu subjektiboan.
Erraiten dugu euskal jendea politikoki desmotibatua dela, “erreta” diozuen bezala bidassoaren haraindian, bainan, egiari zor, gure bizimoduan nahikoa burgestua gara ere bai
Horregatik nigar egiten dugun egoera higingarriaren aurrean, edozein erremedio erradikala gaitza bera baino oraindik higingarriagoa agertuko zaigu.
Ezdakit koska subjektibo hori aldatuko den egunen batean, euskaltasunaren endekapena, errepresioa edo krisi ekonomikoa gatik.
Edo falta zaigu bakarrik Josebaren Lezo pertsonaia bezalakoez osatutako talde tipi bat?
Alta, ez banaiz oker, berriki bisitatu dutan Tuteran ba omen da hogei ta bost ikasle inguru ikastolan. Zer da hortik ateratakoen etorkizuna? dena ahanztea bertako giroan, ala, euskañolizatzea Bilbaon?
Peru, ni ere problema existentzialista horrek galdezkatzen nau zu bezala, bainan momentuko ikasi behar dugu kezka hori kontrolatzen, izpiritu ahal bezain libre batekin hausnartzeko.
Ituan jo duzula, besterik ez zait bururatzen, Beñat! Amorrualdiak gorabehera goxoki bizi gara Hegoaldean.
Ba, hemen ere, goxoki bizi garela!
bainan amrrualdirik gabe
“Tout va pour le mieux dans le meilleur des mondes”
Baikortasuna nausitu da.
Kibutzaren hipotesiari buruzko testu honetan, hautemangarria da ez nuela ezer erraiten , ekologia aldeko politikaz edo emakumeen promozioaren aldekoaz.
Alta zinezko kezkak bat bilakatzen ari dira mundu guzian, edade guzientzat.
Eskasa eni bakarrik dagokit. Hain segur piskabat atzeratuxea naizelako bi arlo hoietan. Izan ere ure Herriaren biziraupen politiko eta etno- kulturalarekin nausiki obsesionatua naiz, lanaren filosofiarekin ere bai.
Beraz berandu bada ere, geitu nahi nuke Kibutza toki aproposa izango litzatekeela praktika hobeak pruebatzeko eta jartzeko eta ez legokeela horretarako ezinezkotasunik, kontrarioa erran nezake..
Interesgarria litzateke ezagutzea ezker abertzalearen ikuskera guzti honetaz. Euskaldunon bizitzagune trinko batzuk errefuxiatu gabeak? Anatema!
Euskaldunon izaera abegitsua, hari-harian.
Bai horixe interesgarria litzatekeela!
Hori bera nuen espero eta.
Gero hipotesiak gainditzen du ezker eskuin zatiketa, nahiz ezker batek ere aurkitu behar lukeen interesa lanaren antolaketa (ahal) bezain justuko proiektuan.
Gehiago da euskal populuaren biziraupen beharrak inspiratuta.
Zoritxarrez, erreakzio izan da, kritika beharrezko bat baino gehiago, gehienbat mesprexuzko ezikusiarena egite bat baizik.