Euskal autogobernua benetakoa al da? –

Gobernu zentralak Konstituzio Auzitegian errekurtso sistematikoa aplikatzeak, indarrean dagoen Konstituzioaren 161.2 artikuluan oinarrituz, honako hau baitio: “Gobernu zentralak Konstituzio Auzitegian aurkaratu ahal izango ditu autonomia-erkidegoetako organoek hartutako xedapen eta ebazpenak”, de facto ekarri du Euskal Autonomia Erkidegoaren ganbara legegintza-eskumenak edukiz hustea.

Neurri murriztaile horien ondorioz, Euskal Autonomia Erkidegoaren autogobernu Gobernu zentralak edo txandakako Konstituzio Auzitegiak agindutakoaren mende egotea ekarriko litzateke; izan ere, 2014az geroztik, PPren eta PSOEren gobernuek 40 konstituzio-kontrakotasuneko errekurtso inguru aurkeztu dituzte Konstituzio Auzitegian.

Horrek, Euskadiren foru-araubide pribatiboaren blindaje juridikoa babesteko suebakian zulo bat agertzea irudikatu zuen, haren zehaztasunik ezak eta Espainiako Estatuko egitura fiskal eta juridikoetan behar bezala txertatuta ez egotea agerian geratu ziren. Horrenbestez, premiazkotzat jotzen da 1979an onartutako Gernikako Estatutua  aldatzea edo, bestela, erabat garatzea zeren 30 inguruko transferentziak  egiteke daude.

Euskarari dagokionez, Konstituzio Auzitegiak aurrekari bat ezarri zuen “toki-erakundeen legeak jasotzen zuen euskararen lehentasunezko erabilera” Konstituzioaren aurkakotzat jotzean.Doktrina horren babesean, Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak euskara argi eta garbi murrizten duten 20 epai baino gehiago eman zituen, eta bertan behera utzi zuen Barakaldoko Udalak kontratatutako enpresa batek “hurbileko kultura-zerbitzuak” ematen dituzten 26 langileei ezarritako euskararen ezagutzaren baldintza, bai eta Irungo Udaltzaingoaren deialdi publikoko hizkuntza-eskakizunaren baldintza baliogabetzea ere, euskararen nahitaezko ezagutza baldintza “diskriminatzailea dela” iritzita.

Hizkuntz Eskubideen Behatokiak, Behatokiak eta Kontseiluak “erabaki politiko” gisa salatu dituzte erabaki horiek, eta Euskal Autonomia Erkidegoan Euskararen 10/1982 Oinarrizko Legearekin aplikatutako eredu uniformista garatzea eragoztea izango lukete helburu, “lurralde osoko euskalduntze gidatua” lortzeko.

Horretaz aparte, indarrean dirau Euskadiren autogobernu fiskalari murrizketa berriak aplikatzeko arriskuak Euskal Autonomia Erkidegoa-Estatua Kontzertu Ekonomikoa berritzeari buruzko hurrengo negoziazioetan, Estatuko hedabideen gurutzadaren aurrean, foru-erregimenari “Estatuko gainerakoekiko elkartasun fiskalik eza” leporatuz.

Gobernu zentralaren joera zentripeto gero eta handiagoari aurre egiteko, Eusko Jaurlaritza  lege-tresna bakarra izango luke fosilizazio-arrisku argian, kontraforua deritzona. Zeinaren bidez “Foru Gobernuari ahalmena ematen baitzaio bidegabekeria horren ordaina eskatzeko, ustez Gobernu zentralak edo Justizia Auzitegiek foruari, legeei, ordenantzei, erabilerei, frankiziei, salbuespenei, askatasunei eta pribilegioei eragiten dieten arau-hausteen aurrean”.

Ondorioz, Eusko Jaurlaritza “gauzatutako egitateak onartzeko” edo kontraforua aplikatzera jotzeko dilema batean murgilduta egongo litzateke, legegilearen eta autogobernu fiskalaren aurkako erasoen aurrean, Gobernu Zentraletik nahiz Justizia Auzitegietatik datozenak.

Germán Gorraiz – Analista

Euskal autogobernua benetakoa al da?