Done Jakue mairu-hiltzailea eta Jesu Kristo gurutziltzatua!
Done Jakue mairu-hiltzailea eta Jesu Kristo gurutziltzatua! –
Berriki izan naiz Done Jakue apostoluari eskainitako Ermuko parrokian, ahaide baten hileta-elizkizunean. Erretaula barrokotik ezin begirik kendu hiletan. Aldarearen atzealdean Jesu Kristo gurutziltzatuaren irudia, gurutzearen tortura etsipenez pairatu begitartearekin, eta inguruan lau ebanjelistak; haren gainean, pare-parean, erretaulako tokirik ikusgarrienean, Done Jakue mairu-hiltzailea zaldi zuriaren gainean, aurreko hankak altxatuak eta eskuineko eskuko ezpata ere bai; bere oinetan, hildako mairu beltza, eta beste bat izuturik, santuaren ezpata lepora noiz helduko. Aldamenetan San Pedro eta San Andres. Gorago Ama Birjina Jesus haur eta aingeruekin, eta aldamenetan, San Inazio eta Elizaren Gurasoak, eta goren Hirutasun Santua. Erdi-erdian Done Jakue.
Bereziki Jesu Kristo gurutziltzatuari eta Done Jakue zaldizko mairu-hiltzaileari ezin begirik kendu. Nori egin kasu: gizadia jatorrizko bekatutik berrerosteko bizia eman zuenari ala santu musulman- eta indio-hiltzaileari? Kontraesan bortitza inondik ere, meza-emaileen bakezko hitzek ezin suntsitua.
Penintsulako euskaldunoi ez dakit azaldu beharrik dagoen; tradizio mitologiko baten arabera, musulmanen aurka guduan ari ziren kristauei agertu omen zitzaien Done Jakue IX. mendean, Clavijoko guduan, adorea emate aldera, buru musulman ahalik eta gehienei lepoa moztu ziezaieten -5.000 lepo moztu omen zituzten-. Amerikako konkistan santu hori berori konkistatzaile espainol indio-hiltzaileen adore-emaile bihurtu zen. Espainian ez ezik Euskal Herrian ere parrokia asko ditu, eta egunotan jaietan izango dira. 1978ra arte, Done Jakue Espainiako santu nazionala izan da, baina gauza hauek ez dira berehalakoan itzaltzen.
Nork enkargatu zuen Ermuko parrokiako erretaula barrokoa? Angiozar auzotik Ermura joandako familia batean 1672an jaio eta Madrilen 1740an hil zen Andres Orbe Larreategik. Parrokiatik hurbil dago haren jauregi ederra -egun Udaletxea-. Bartzelonako gotzain izan zen (1720. Aragoi-Herrialde katalanek gerra galdu eta bost urtera), Valentziako artzapezpiku (1725), Gaztelako Kontseiluko gobernadore (1727-1733), Inkisidore Orokor (1733-1740) eta azkenik nuntzio apostoliko. Filipe V.a borboikoaren morroi zintzo eta era berean Vatikanoaren eta Espainiako Inkisizioaren. Bere meritu ugariengatik, besteak beste, herrialde katalanak menperatu zituen Filipe V.a borboikoak Valdespinako markesaren titulua eskuratu zion, bere ilobarentzat.
Aldi berean, Jesu Kristoren irudi mantsoa eta bakezalea, eta Done Jakueren irudi basa, bortxazkoa, etsaiei lepoa mozteaz mehatxuka. Egia bakarra kristau katolikoena, eta gure kontzientzia indibidual eta kolektiboan ongi txertatua eta landatua mentalitate hori.
Mentalitate elizkoia gizarte-auzietara ekarrita, bereziki hierarkiarena -oinarriko eliztar eta apaizen artean pertsona zintzoak badira noski, eta irekiak- dibortzioaren, abortuaren, eutanasiaren, homosexualitatearen aurka gogor, eta esku-eskutik eskuin espainola eta hemengoa ere; eta maila politikoan, horretan ezkertiar espainol gutxiz gehienak ere elkarri eskutik helduta, estatu espainolaren batasun santuaren alde -Gurutzadaren Teologiatik Demokraziaren edo hobeto esanda Hauteskundeen Mitologiara-; euskaldunon eta katalanen autodeterminazio eskubidearen aurka eta, egun, 1978ko Konstituzioaren 155. artikuluaren alde setatsu, eta behiala Done Jakueren ezpata bezala, egungo arma sofistikatuak eta polizien betiko astindu basa erdiarotarrak erabiltzeko prest, katalanak eta euskaldunok izutzeko, estatuak bortxaren monopolioa baitu, eta arrazionaltasun juridikoarekin estaltzen saiatuagatik, bere batasuna arriskuan ikusi orduko bortxara jotzen duenez gero, Katalunian berriki ikusi bezala.
Gure kontzientzia indibidual eta kolektiboak baldintzatzen eta lotzen gaituen nazionalkatolizismoaren -euskal nazionalkatolizismorik ere ez nuke nahi, noski- irudi sinboliko horiek neure kontzientziaren baitan borrokatzera naramate han edo hemen ikusten ditudan bakoitzean, eta garbi daukat inor ez dudala nire hiletara joateko konpromisoan jarriko, mundu honetatik suntsitzean. Aska gaitezen mentalitate horretatik!
Done Jakue mairu-hiltzailea eta Jesu Kristo gurutziltzatua!
Done Jakue mairu-hiltzailea eta Jesu Kristo gurutziltzatua!
Artikulu honek bi zati ditu. Lehenbizikoan, Ermuko parrokiako erretaula ederra eta haren eragile izan zen Andres Orbe Larreategi dira sujet. Aitortzen dut erretaula horren berri zehatza Bizkaiko “Museo de Arte Sacro. Eleiz museoa. Bizkaia”-n lortu dudala. Irudien gainean klik egin eta hainbat argibide ikasteko aukera ematen du. Pena da euskaraz ez egotea. Hona esteka: https://www.retablosdebizkaia.com/ermua-retablo-mayor-de-santiago-apostol/
Autozuzenketaren bidetik ohartxo bat. Honako hau idatzi dudanean: “gizadia jatorrizko bekatutik berrerosteko bizia eman zuenari”, gure kristau heziketan ohikoa den ikusmoldea errepikatu dut, baina azken bi mende eta erdian, biblia eta bereziki ebangelioen kritika historikotik ateratako ondorio onartuenen arabera, Nazareteko Jesus porrot egin zuen judu iraultzaile bat izan zen. Konbentzitua zegoen Testamentu Zaharreko profetek iragarritako mesiasa bera zela, eta Jainkoak lagunduko ziola judu herria Erromako inperioaren zapalkuntzatik askatzen, Yahvek bere herri hautatuari agindu bezala, Juduen Erresuma lurrean ezartzeko.
Olibetako mendiko -Olibondoen mendia- Getsemaniko baratzera joan zenean otoitz egitera, konbentzitua zegoen Nazareteko Jesus judua Zakariasen profezia berarekin beteko zela, eta Jainkoak izurriak eta zabalduko zituela erromatarrak eta haien kolaboratzaileak suntsitzeko. Baina nekaldia jasanik, gurutzean hil zen, eta, horrenbestez, ez zen profeziarik bete. Jerusalemeko komunitate judu-kristauak espero zuen haren berpizkundea -Elias eta profeten berpizkundea bezala, baina haien jainkotasunean sinetsi gabe. Jainko bakarra Yahve-, baina inoiz ez zuen sinetsi haren jainkotasunean, jainkoaren semetasunean.
Jainkoaren seme batez ere Tarsoko Paulok eta ebanjelistek, batez ere San Joan ebanjelistak eta Palestinatik kanpoko kristau-jentilek egin zuten, mundu helenistikoan tradizio handikoak ziren misterio-sinesmen gnostikoekin eta juduen tradizioekin halako sinkretismo berezi bat sortuaz; politikoki Erromarekin hautsi-mautsi bat egin eta azkenean, bi mendetako jazarpenen ondotik, Konstantino enperadorearekin inperioko erlijio ofizial bihurtzeraino 313an.
Gauza hauetan interesatua baina irakurri gabeari liburu bakar hauxe gomendatzen diot: La existencia histórica de Jesús. Gonzalo Puente Ojea. Siglo XXI. 2008.
Nundik izan zaiteke bada hain segur askatasun nazionala izan zela Jesusen lehentasuna?
Gaurko kritika historikoa hain kategorikoa da?
Hain segur? Beno, gauza hauetan segurtasuna irits litekeen punturaino. Gonzalo Puente Ojeak bibliografia zabala darabil, eta guztietatik Archibald Robertson-en The Origins of Christianity bereizten du.
Zergatik hil zuten? Bai erromatarrentzat eta bai haien kolaboratzaile juduentzat -herodestarrak, saduzeoak- arriskutsua zelako, eta arriskutsua maila politikoan ere. Ikuspegi horri oso sinesgarria deritzot.
Beraz, Patxi, gaistoagoak ez izaiteko , ikasi ditugun Ebangelioak haur kontuak baizik ez liratezke?
Ni fededun biziki txarra izan arren ez nintzateke Gonzalo eta Archibald bezain kategorikoa.
Errebelazio pertsonal sinetsgaitz baten esperoan segituko dut Jesus hartzen “bederen” “Goia”k inspiratutako eta parerik gabeko “Gizon” morala erreformatzailetzat judutar nazionalistatzat baino gehiago.
Nork erranen zuen bada Zuzeun biok ikasi dugun katexima defendiatzera eremanen ninduzula egunen batean?
Maiz ez dugu jakiten atzo benetan zer gertatu zen, eta duela bi mila urteko kontuekin…Baina hori historia guztiarekin gertatzen da. Iturri sinesgarrietan fidatu behar!
Niretzat, aipaturiko erreserba hori gorabehera, nahiko garbia da Nazareteko Jesus judua, batez ere Jerusalemera sartu zen garaian, hiri hura eta Judea erromatarren mendean zeudela, Poncio Pilato gobernadore, baina ez ahaztu, judu aristokrata, aberats eta boteretsuen mendean ere bazirela, eta Herodes Antipak (Herodes Handiaren semea. Hark eman omen zuen Belenen bi urtetik beherako haurrak hiltzeko agindua, juduen erregea, mesiasa jaioa zela adierazi ziotelako) eta haren morroi juduek -apaiz nagusiek eta- jarraitu zutela Herodes Handiak bezala obra handiak-eta egiten, eta zerga ugari ezartzen judu behartsuei. Krisi politiko eta sozial handiko garaia zela alegia. Eta, hor, juduen erlijioko profeziak zirela eta, oso gizon arriskutsutzat jo zutela Jesus, hain zuzen errege izatera zetorrelako, edo hala uste izatera iritsi zirelako. Eskolan erakutsi ziguten Kaifas eta Anas eta Herodes juduek-eta hilarazi zutela Jesus; Poncio Pilatok eskuak garbiturik, eta judutar xumeek ere beren agintari juduen ildoan, haien eraginpean, Jesus gurutzean hiltzera kondenatzea onarturik.
Tarsoko Paulok (San Pablo) 50-60 inguruan idatzi zituen bere zazpi epistola famatuak. Ez omen zuen Jesus ezagutu. Eta ez zitzaion hezur eta haragizko Jesus gurutzean hila interesatzen, baizik eta haren jainkotasuna, Jainkoaren semetasuna eta abar. Eta beste interpretazio bat ematen hasi zen. Eta eragin handia izan zuen Markos, Lukas eta Mateoren ebanjelio sinoptikoetan, eta are gehiago San Juanen ebanjelioan. Aurreko mezu batean esan bezala, sinesmen semitiko eta helenistikoekin halako sinkretismo bat eginik, jeinu erlijioso alimalekoa izan baitzen.
Judu zelotek -erromatarren aurka borroka armatua erabiltzearen aldekoak- erromatarren aurka gerra galdurik 70. urtean, Jerusalemgo tenplua suntsiturik eta juduak sakabanaturik, pixkanaka Tarsoko Pauloren ikuspegi erlijioso-teologikoa nagusitu zen, eta Jerusalemeko komunitate judu-kristaua suntsitua gelditu zen 70etik aurrera -haiek ez zuten Jesusen jainkotasunean sinesten; berpizkundean bai, baina jainkotasunean ez. Profeten edo mesiasen berpizkundean sinesteak ez zekarren berekin haien jainkotasunean sinestea-.
Ikaragarri sinplifikaturik, baina, funtsean, San Paulok eta haren ondorengoek fundaturiko Jesu Kristoren Eliza katoliko-unibertsala ezagutu dugu guk, eta ez Nazareteko Jesusena.
Gogoratu nuenez Jesusek ez zuen erligio berri bat sortzeko kontzientzia, bere arbasoena nahi zuen perfekzioara ereman, mamia lehenetsiz ez eta letra. Harengatik , erligio boterea aski mehatxatua sentitu zen bere heriotza desiratzeko.
Agnostikoa izan arren, gero ta gehiago errespetatzen dut gure arbasoen sinesmena , ez ziren gu baino zozoagoak.
Nik baino gehiago dakizu nabarmen bainan ez duzu erantzun ebangelioeri buruz.
Idatzi duzuna irakur ezazu berriz, Benat, eta ohartuko zara Nazareteko Jesusi zure uste eta konbentzimenduak proiektatzen dizkiozula: “Zure arbasoak ez ziren zozoak, nahiz sinestun handiak izanen ziren segur aski -kristau katolikoak noski Uztaritzen edo Ipar Euskal Herrian-, eta Jesusek ere arbasoen erlijoa nahi zuen perfekziora eraman”.
Niri ere, batzuetan, buruak ematen dit euskal herri txiki samarretan jendea zintzoagoa zela behiala, eskuzabalagoa, zeukaten apurra ematera irauliagoak, solidarioagoa, eta bi hitzetan, hobeki bizitzen zekitela. Gaur egun ondasunez aberatsago bai, baina zintzotasun naturalez gabetuago eta urrituago gaudela. Guraso gisa, iruditzen zait gaur egun guraso izatea zailagoa dela lehen baino, inork ez dielako erakusten gurasoei errespetua zor zaiela.
Telebista ipini, eta sexu abusua edo bortxaketa edo nik dakita…desgrazia eta deskontentu ugari. Sekularizazioarekin galdu egin ote dugu?
Hala eta guztiz ere, ebanjelioak oso anbiguoak dira, eta gaur egunerako probetxu gutxikoak, nik uste. Hor, artikuluan bertan, aipatzen ditut arrazoi batzuk Elizaren agintaritza ideologikoaren aurka egoteko (dibortzio, homosexualitate, abortu, eutanasiaren aurka, emakumeak bigarren mailan atxikitzearen eta eratutako nazio-estatuen alde). San Pabloren eliza nagusitu da, eta badakizu zer zioen, esaterako, Erromatarrei egindako epistolan:
Denek egin behar diete men eratutako agintariei. Ez dago autoritaterik Jainkoarengandik ez datorrenik, eta daudenak hark ezarriak dira. Horrenbestez, autoritateari aurka egiten diona Jainkoak ezarritako ordenari ari zaio aurka egiten, eta halakoek eurek merezitakoa izango dute…
Moral laikoa behar dugu. Zaila dela? Bai.
Ene ustez, ez da nahasi behar JK eta bere mezua Elizarekin. Eliza da giza-instituzio bat (Jondoni Paulok omen bideratua). Aitortu behar diogu bederen JK ezagut arazi digula ebangelioen bitartez, ezbaita guti.
Egiten ditutzun akusazio guziak, eta inkizizioaren krimak ere nahi baduzu, Elizari esleitu behar dizkiozu, ez eta Ebangelioei, are
gutiago JK ren pentsamoldeari.
Beste morala laiko bat gehiago? zergaitik ez, bainan ez zara beldur bestei bezala faltatuko zaiola zerbait piskabat tranzendentala, ez?
Ematen du agnostikoa izanagatik, gure arbasoen fedea, Jesu Kristoren eta ebanjelioen alderako fedea defendatu nahi dituzula, Elizak instituzio hierarkiko “politiko” gisa egindako guztiak hortik bereiziz. Alde horretatik, uste dut ulertzen zaitudala.
Inkisizioa arbuiatzen duzu; hain segur Napoleon Bonapartek 1804an bere burua koroatzea ere, frantses populu subiranoaren izenean, Pio VII.a konpartsa bedeinkazio-emaile zuela (J-L. Daviden margolan ederra); eta, Espainian, Isidro Gomá kardinalak Francoren alde egindako lana, besteak beste, Pio XI.a Franco onartzera bideratuz. Hitz hauek esan zituen Goma kardinalak Budapest-en, 1938ko ekainaren 28an: «Efectivamente, conviene que la guerra acabe. Pero no que se acabe con un compromiso, con un arreglo ni con una reconciliación. Hay que llevar las hostilidades hasta el extremo de conseguir la victoria a punta de espada. Que se rindan los rojos, puesto que han sido vencidos. No es posible otra pacificación que la de las armas. Para organizar la paz dentro de una constitución cristiana, es indispensable extirpar toda la podredumbre de la legislación laica…»
Wikipediak, beste hau ere badio Goma kardinalaz: “Mérito suyo, entre otros, es haber difundido ampliamente en España la lectura del Nuevo Testamento, sobre todo los Evangelios concordados.”
Berez, lehen ebanjelio kanonikoa, Markosena, beste ebanjelioen eredu gertatu zena, Jesus gurutzean hil eta berrogei urte ingurura idatzi zen. Eta San Paulok Jesus hil eta hamabost bat urtera idatziz jarritako mito nagusi hau du oinarri: Jainkoaren Seme Jesus Jainko Aitak sortu zuen denbora oro baino lehen -espiritu gisa-, eta haragizko bihurtu zuen lurrera jaitsi, Jainkoaren Erresuma predikatu, sufritu, bere borondatez hil, eta horrela gizadiaren bekatuak ordain zitzan, eta hiru egunera berpiztu zen hiletatik.
Tarsoko Paulok edo Grezia eta Turkia inguruko komunitate jentil-kristauek asmatu bide zuten, eta Markosek jaso eta beste ebanjelistek errepikatu, bakoitzak bere erara, juduek erromatarren aurkako gerra benetakoa galdu ondoan.
Ez dauka zerikusirik, edo oso zerikusi gutxi du David errege juduaren leinuko Nazareteko Jesusek egin nahi izan zuenarekin: Israel askatu erromatarren kolonia izatetik, Yahveren laguntzarekin, Zakarias eta Elias eta Testamentu Zaharreko profetek iragarria zuten bezala. Arma gutxirekin, Jainkoaren laguntza ahalguztidunarekin -izurriak, elementu naturalen deskalabruak…- Israel askatu. Israelek, badakigu, Jesusen bitartez ez, baizik eta Ben Gurion eta amerikanoen laguntzaz eta lortu duela Israelgo estatua lurrean ezartzea, eta zabaltzeko lanetan ari dela (eta erlijioak lagunduta, hain segur; baina, beste gai bat da).
Ebanjelioak nahasketa hori dira: Nazareteko Jesus judu Erromaren gobernuaren aurkako errebeldeari atxikitako historien, Jainkoak bidalitako mesias zela uste zuenaren eta Paulo jenio erlijiosoaren ildoko mitoen arteko hautsi-mautsi kontraesanezkoak, azken bi mende eta erdiko testu-ikerketek erakutsi dutenez. Ni uste horretakoa naiz. Azken hitza nirea den edo ez berdin zait, baina nik honekin amaitzen dut Benat.
Ahaztu zait esatea, erromatarrekin kolaboratzen zuten judu quisling-ek parte-hartze garrantzizkoa izan bide zutela Nazareteko Jesusen hilketan.
Eta informazio hau, Patxi, nondik atera duzu? Puente Ojearengandik?
Bai, funtsean, haren lau liburuetatik. Errepikatu ere egiten da. Katalan eta euskaldunon autodeterminazioaren alde dago. Bere ibilbide biografiko profesionala ere berezia da
Bai, bai, badakit. Haren bospasei liburu baditut PDFn jaitsirik. Erromatar estoizismoaz ari zen liburuko hitzaurre luzea irakurririk, beldur pixka bat sentitu nuen, ulertu ezinezko zurrunbilo bateab sartuko ote nintzen…
Bere idaztankera, estiloa, oso elegantea da, hori bai. Irakurteeraza deritzozu?
Irakurterraza ez. Ebanjelioak ere ez dira batere errazak irakurtzeko gaurko mentalitatearekin. Zer esan nahi du horrek?, zer esan nahi du beste hark? Horregatik edo oso azkar onartzen dugu jende profesionala egon behar duela ebanjelioak interpretatzeko: apaizak, gotzainak, kardinalak, aita santua.
Archibald Robertsonena ere jaits liteke Internetik. Ingelesez. Eta kapituluka irakurri. Hona esteka: http://www.ditext.com/robertson/oc5.html#s2
Puente Ojea irakurtzen gogoz hasiz gero, erraz jasotzen dira ideia nagusiak. Nik uste!
Peru, zati batzuk dentsoak eta neketsuak Puente Ojeak, baina beste batzuk argi-argiak. Hona adibide bat:
“El paulinismo predicó el pacifismo ante la opresión colonial, así como la renuncia a la violencia, haciéndose así incompatible con el movimiento mesiánico de Jesús y su lucha a muerte contra los <> (enemigos públicos) de Israel, con armas si fuera inevitable. La acción de violencia en el Templo (Mc 11, 15-18) y la crucifixión de Jesús por sedicioso (Mc 15, 26), demuestran, junto a otros muchos datos, que los seguidores del Nazareno incluían la lucha armada contra los romanos, al mismo tiempo que contaban con una <> del <> en el momento decisivo del enfrentamiento: <<No penséis que he venido a poner paz en la tierra; no vine a poner paz, sino la espada (Mt 10, 34; Lc 12, 51-53), Pablo, por el contrario, ordenó la sumisión incondicionada al poder civil establecido, incluso si practicaba el mal, pues era puesto por Dios y sus designios: <> No cabía mejor receta para sostener más eficazmente el sistema de dominación y explotación de la <>.
La libertad de la que habla Pablo, contra lo que quería Jesús, era la <> con <> (Ef 6, 5) e imitándole a él mismo como modelo universal: <> (1 Cor 4, 16). Y en un acceso de narcisismo, exclama: <> (7, 7). Además, <> (7, 20-24).
Gonzalo Puente Ojea. Crítica antropológica de la religión. 2013. 230-231.
Hori irakurrita, galdera hau datorkit burura: nolatan ez zuten erromatar gobernadoreren baten laguntzaile edo aholkulari egin? Diotenez, Erromako enperadore Neron zela moztu zioten lepoa Erroman bertan 67an edo.
Peru, zati batzuk dentsoak eta neketsuak Puente Ojeak, baina beste batzuk argi-argiak. Hona adibide bat:
“El paulinismo predicó el pacifismo ante la opresión colonial, así como la renuncia a la violencia, haciéndose así incompatible con el movimiento mesiánico de Jesús y su lucha a muerte contra los “hostes” (enemigos públicos) de Israel, con armas si fuera inevitable. La acción de violencia en el Templo (Mc 11, 15-18) y la crucifixión de Jesús por sedicioso (Mc 15, 26), demuestran, junto a otros muchos datos, que los seguidores del Nazareno incluían la lucha armada contra los romanos, al mismo tiempo que contaban con una “intervención milagrosa” del “Dios de las batallas” en el momento decisivo del enfrentamiento: “No penséis que he venido a poner paz en la tierra; no vine a poner paz, sino la espada (Mt 10, 34; Lc 12, 51-53), Pablo, por el contrario, ordenó la sumisión incondicionada al poder civil establecido, incluso si practicaba el mal, pues era puesto por Dios y sus designios: “Todos deben someterse a las autoridades constituidas. No hay autoridad que no venga de Dios, y las que hay, por él han sido establecidas. Así que el que se opone a la autoridad, se opone al orden establecido por Dios, y los que se oponen recibirán su merecido. Los magistrados, en efecto, no están para infundir temor a quien se porta bien, sino al que hace el mal. ¿Quieres no tener miedo a la autoridad? Haz el bien y tendrás su aprobación, pues es un instrumento de Dios para ayudarte a hacer el bien. Pero si te portas mal, teme, pues está dotado de poder eficaz, y está al servicio de Dios para impartir justicia y castigar al que hace el mal. Y es necesario que os sometáis no solo por temor al castigo, sino por convicción personal. Por eso pagáis impuestos, y quienes los recaudan están como representantes de Dios ocupados en ese oficio (…)” No cabía mejor receta para sostener más eficazmente el sistema de dominación y explotación de la “pax romana”.
La libertad de la que habla Pablo, contra lo que quería Jesús, era la “libertad de obedecer” con “temor y temblor” (Ef 6, 5) e imitándole a él mismo como modelo universal: “Os exhorto, pues, a ser imitadores míos” (1 Cor 4, 16). Y en un acceso de narcisismo, exclama: “Quisiera yo que todos los hombres fuesen como yo” (7, 7). Además, “cada uno permanezca en el estado en el que fue llamado. ¿Fuiste llamado en la esclavitud? No te cause cuidado, e incluso pudiendo hacerte libre, aprovéchate más bien de tu esclavitud. Pues el que esclavo fue llamado por el Señor, es liberto del Señor; e igualmente el que libre fue llamado, es esclavo de Cristo” (7, 20-24).
Gonzalo Puente Ojea. Crítica antropológica de la religión. 2013. 230-231.
Hori irakurrita, galdera hau datorkit burura: nolatan ez zuten erromatar gobernadoreren baten laguntzaile edo aholkulari egin? Diotenez, Erromako enperadore Neron zela moztu zioten lepoa Erroman bertan 67an edo.
Iepa Patxi. Hona ekarri duzun gai hau ikaragarri zabala (eta sakona) da, Dakizunez, Galileako gizaseme ilun-misteriotsu horrek milaka-mila liburu eta pentsakizun eragin ditu mendetan zehar… eta hala ere, oraindik oso figura erakargarria izaten jarraitzen du. Zer ote du ba bere baitan? Inork ez dakigu, traszendentziaren xarma berezia… freskoa… orientala…. auskalo…
Baina badu zerbait, dudarik ez.
Gai hau oso zabala da, baina nire sakelako hiztegia lagun hartuta saiatuko naiz Archibal Robintson honen idazkia irakurtzen. Beldur naiz, hala ere, behin hasiz gero guztiz harrapaturik geratuko nintzatekeela, eta liburu baten ondotik beste baten bila ibiliko nintzatekeela etengabe. Zazpi bizialdi beharko nituzke gutxienez ilunpe hauetatik argi-errainu xume bat ateratzeko, hain da inportantea kontu hau………………
Seneca irakurtzen baduzu, edo Marco Aurelio, Epicteto….. uste dut Erroman bertan bazegoela halako atmosfera berezi bat (eliteen artean, seguruenik) Ekialdetik zetozen ideia berri eta fresko horiek hartzen hasteko….
Bestalde, paganoen eta lehen kristauen arteko ika-mikak (Origenes, Celso…) oso baina oso esanguratsuak dira.
Ez naiz orain Elizarekin sartuko, zabalegi joko luke honek….
Baina hauxe esanda geratuko naiz: Kristautasunak sekta desberdin asko izan zituen Inperioan bertan lehiakide. Eta nre susmoa da, handik eta hemendik hartuz poliki-poliki forma hartzen joan zela ideologia hegemoniko bakarra bihurtu arte.
Gauza asko galdu egin ditugu, ahozkotasunaren zulo beltzean desagertu zaizkigulako.
Beno Patxi, badakit ez dudala ezer aportatu, mila esker gai hau hona ekartzeagatik. Ezagutzen nuen Ojeak dakarren aipua: Jesus ezpata ekartzera heldu zelako hori, alegia.
Nahi baduzu, jarraituko dugu honetaz zerbait mintzatzen, baina badiotsut, Webgune honen muga estuak gainditzen dituen asuntoa ekarri diguzu…
Dudarik
Nire ustez, Syd Barrett, PINK FLOYD taldeko lider izandakoa, Jesusen XX mendeko enkarnazioa (haragiztapena) da, lagun 😉 !!!
Eskerrik asko Peru. Segi ondo eta umoretsu!
Bide batez bihoa galdera:
Hemen, ZuZeuko irakurleen artean inork irakurri du Job-en liburua??
Eskuartean hartzen baduzue ordu terdi batez, tiraldi batean hasi eta buka, LaHostia da antzerki testu hori. LA HOSTIA
Peru, gai-aldaketa handi samarra eginda, Euskal neonazionalkatolizismoaren erakusgarri bat iruditzen zait EAEko Urkullu lehendakaria euskal presoei egiten zaizkien harrerei buruz mintzatzen entzutea, instantzia erlijioso-moral bat balitz bezala, lider politiko ez ezik lider espiritual.
Politikatik dago hemen parterik gehiena; etikatik oso gutxi. AVT-k eta borondate onik balute, presoen sakabanaketaren aurka egongo lirateke.
Botere faktiko espainolek haizaturiko afera honek, Urkulluren adierazpenak barne, 1978ko erregimena sendotzeko baino ez dute balio, eta min gehiago sortzeko.
Aupa Patxi,
Goiko iruzkinean zure ikuspegia azaltzen duzu. Agian arrazoi duzu, baina nik ez dakit zer esan, ez bainago politika kontuotan batere jantzirik. Gauza hauek ez didate kezkarik ematen.
Dena den, inork ez dizu hemen iruzkinik egiten. Egungo gizartean dabilen opio berriari buruz ere, inork ez dizu ezer komentatu. Non kristo sartu da jendea?
Pentsatzen dut eusko-majaderoak egunotan beste zereginetan sarturik dabiltzala. Gazteak, herri eta auzoetako jaietan; helduak, Europan zehar bidaiatzen.
Lasai, laster itzuliko dira ahaideei eta lagunei argazkitxoak erakustera. Oporren bueltan berriz ere helduko diote ZuZeuko foro honi, “ez dago eskubiderik!” eta antzeko oihuak zerura bidaliz. Kolonizatuta gaudela eta abar eta abar…
Beste zera bat:
Azkoiti-Azpeiti alde horretakoa zara ezta? Hemen erlijioa, San Paulo, nazionalkatolizismoa eta abar astintzen ibili garenez, gustatuko litzaidake jakitea zer iritzi duzun San Inazio, “gure patroi handi” horren figurari buruz. Bihar dugu beraren eguna.
EAJkoek beti goretsi izan dute. Azkenekoz Azpeitian izan nintzenean, orain sei urte, herria nahiko epelduta ikusi nuen debozio kontu hauetan, gazteak batik bat. Saindu euskaldun bat behin izango guk eta… hau al da herriak ematen dion berotasuna??
Nola ikusten duzu hau?
Patxi:
Zure erantzuna eman aurretik, nirea aurreratuko dut, bi hitzetan. Oso kimika txarra ematen dit gure sainduak. Banderizo itxura garbia hartzen diot….
Bihar goaz, Peru, Azpeiti aldera, baina ez San Inaziori otoitz egitera. Ez dut inoiz ondo ezagutu, eta ezagutzeko gogorik ere ez, berak fundaturiko konpainia beti bat-bat eginda egon delako monarkia espainolarekin. Orixe, Zaitegi, Ibinagabeitia eta Goenagak eta igaro zituztenak jesuitetan datozkit gogora, sinesmena eta euskaltzaletasuna ezin uztarturik, azkenean, konpainiatik ateratzeraino, min gehiago edo gutxiagorekin.
Jendea oporretan Peru. Guk ere berdina egin beharko dugu. Eskerrik asko zure arreta eta umoreagatik. Adiorik ez!
Francisco de Quevedo zenaren zirto bat hona ekarriz:
“…hay muchas cosas aquí que parecen existir y tener su ser, y luego no son más que un nombre o una apariencia…”
Bere garaiko Espainiar Inperioaz ari zen, naski (edo..)
Puente Ojea zena aipatu du Patxik. Espainiako Erresumaren enbaxadorea Vaticanoan, sozialista errepublikano petoa, arrazionalista militantea, erlijioen historian aditua. Egia da idazkera trinko eta mamitsua duela, maiz ulertzen zail samarra filosofia-terminologia ezagutzen ez dugunontzat.
Nik beste iturri bat darabilt azkenaldian: Antonio Piñero irakaslea. Beharbada kristautasun primitiboan aditu ospetsuena, bederen mundu hispanoan. Liburu mordoa atera du: Itsaso Hileko testuen espainolezko edizioa zuzendu du, Itun Berriaren edizio historiko-kritiko bat gidatzen ari omen da,… Berrienetakoa, Guía para entender a Pablo de Tarso. Eta jakina, bere burua “agnostiko” definotzen du eta bere iritziek ez dute zer ikustekorik dotrina kristauarekin.
Blog batean tarteka idazten du eta haren ehundaka bideo eta potcast aurki litezke sarean, irratsaioetan, telebistan, unibertsitate-jardunaldietan, baita ikastaro batzuetan ere. Gizon honek biak dauzka: erudizioa eta izpiritu didaktikoa. Oso gomendagarria.
Jesus Nazaretekoa, kristautasunaren hasiera eta Tarsoko Pauloren gainean Antonio Piñerok dioena, oro har, hemen goian esan denarekin bat dator. Alegia, baldin Jesus historikoak bera Mesias=Kristo zela uste bazuen, I. mendeko judu batek ulertuko zuen moduan ulertu behar da.
Eskerrik asko amonamantangorri! Antonio Piñeroren liburuak ez ditut irakurriak, baina haren blogaren berri banuen. Bien artean funtsezko batasuna dagoela ematen du. Hona esteka: https://www.tendencias21.net/crist/El-compromiso-silenciado-de-G-Puente-Ojea-II-958_a2433.html
Duela gutxi entzun dut irratian eskuin espainola esaten Nafarroan gertatu dena inmorala dela guztiz. Estatuko hedabide guztietan entzungo da, eta nahi gabe ere, euri ekaitza bezala, sartu egiten da garunean.
Adolfo Suarez 1975ean, Franco hilzorian zela, Movimiento Nacionalaren idazkari zen. 1976ko uztailean, Juan Carlos erregeak gobernuburu izendatu zuen, bera Francok estatuburu izendatu zuen bezala. Eta hark antolatu eta bideratu (berarentzat prestatu alde-aldera) zituen 1977ko hauteskundeak. Espainiako demokraziak erditze zoragarriro moral hori izan zuen. Orain haien oinordeko politikoak Nafarroakoa inmoraltzat jotzen! Behera nazionalkatolizismo espainola, eta behera politika eta morala nahaste inmorala, gurean ere.
Ez nator bat G.Puente Ojedaren tesiekin. Aspaldian irakurri nituen bere liburuak, bi behintzat bai esango nuke, eta lilur-liluraturik gelditu nintzen hasiera batean baina gai garrantzi handiko hau sakontzearen poderioz- batez ere beste autore batzuk ezagutu ondoren eta neure hausnarketak egin ondoren jakina- joan zait bere erakargarritasuna eta arras garbi dut , beste gauzen artean, Jesusek (Kixmi) ez zuen erromatarrengandik judu herria askatu nahi.
Gurean, Euskal Herian, badauzkagu bi lan esanguratsu Jesus-Kixmi Historikori buruz.
Lehenak ,Pagolaren liburuak, irakurleen egundoko arrakasta lortu zuen, sona handiko izan zen euskal gizartean duela urte batzuk- ziur gogoan duzuela- , gainera hautsa harrotu zuen argia ikusterakoan, eta bigarrena Joxe Agirrerena, euskeraz sortua kasu honetan. Liburu bikainak biak eta beharrezkoak dudarik gabe. Pagolarenak eta J. Agirrerenak antzeko gauzak esan arren ika-mikarik gabe igaro du bigarrenak euskeraz eginikoa izan zelako. Baina biak, nere iritziz John P. Meier-en lanetan oiñarriturik daude batez ere. Meieren liburuak irakurriz gero beste biak ia-ia soberan dituzu eta gai askoz gehiago jorratzen ditu gainera.
J. P. Meier apaiz katoliko estatubatuarra bere sorterrian ez zuen izan holako ika-mikarik gurean Pagolak izan zuen bezainbeste. Nahiz eta Pagolak ez argitaratu Meierrek esaten dituen gauzarik harrigarrienak! Baina, diozunez Patxi, Nazionalkatolizismo hispaniarra oraindik zutik dirau eta euskara ez jakiteagatik ote, eta Agirreren Liburua “Nazareteko Jesus; Zer Gizaki? Zer Jainko?” bakean utzi eta Meieren lan mardula gaztelaniaz argitaratua izan zela urte askotik Nafarroako Editorial Verbo Divinoren bitartez eta ez zuten aipatu egin ere!, baina egurra …egurra Pagola apaiz euskaldunarentzat, noski.
Kixmi… ??
Pagolarena, Pello, eliza katolikoaren ikuspegitik dago idatzia (interneten dago) berak hasieratik argi eta garbi aitortzen duen bezala. Hori bai, libre, askatasun literario handiarekin, narrazio gisa birsortua Jesusen bizitza, oso dibulgatibo, oso irakurterraz eta atsegin.
Baina fedea eskatzen du, kritika arrazionala alde batera uztea, sinestea Pagola ikertzaile ikaragarria dela eta pasadizo bakoitza oso ondo eta exhaustiboki aztertua duela, eta zalantza agertzen duenean halaxe dela, zalantza dagoelako iturri historikoetan, eta baieztapena egiten duenean halaxe dela, adostasuna dagoelako adituen artean, eta, oro har, episodio inportanteenetan, diskurtso erlijiosoaren anbiguotasun ikaragarri hori dario, gure artean eta urte batzuk ditugunen artean oso ezaguna. Jerusalemera joan eta tenpluan salgaiak dauden mahaiak iraultzean…, eta gurutzean bakar-bakarrik hiltzean…eta dizipuluak lehenbizi ihes egin eta gero berpizkundearen berria -ez berpizkunde biologikoa…- sinestean eta zabaltzean…
Pagolaren Jesus ahulenen aldeko Jesus da, zuzen aberatsen aurka egon gabe, edo aberatsen aurka protesta gizatiarrak, guk ulertzen ditugun eran, antolatu gabe behintzat. Nagusiki botere erromatar inperialari salduak dauden apazi nagusi aberatsek (Anas, Kaifas eta haien familia eta menpekoak) eta erromatarrek hiltzen dute, beldur direlako lider erlijioso ez ezik politiko bihur zitekeen. Pagolak bai espresuki ukatzen du nazionalista judua zenik Jesus; hori baino askoz gehiago izan zen…
Agirrerena irakurtzeko daukat.
Diosala.
kiss me…!
Txantxak alde batera utzita, esango nizuke Patxi ispilu baten islak nahi bezainbat biderkatu daitezkeen bezala, milaka Jesus desberdin existitzen direla, hartaz idazten duen pertsonaren arabera. Milaka idazle egon dira historian hermeneusi zuzenarekin asmatu nahian. Batzuk beste batzuk baino atseginago egingo zaizkigu. Zure kasuan, esango nuke P. Ojea-ren ildotik ikuspegi marxista ezarri nahi diozula orain 2.000 urteko figura honi. Eta eskubide osoa daukazu horretarako, noski, edo zeinahi bestetarako, baina Marx XIX mendekoa da. Nolako irizpideak aplikatzen dizkiozun pertsonaiari, lortuko duzun emaitza holakoa-halakoa izango da.
Ados, ezta?
Nire aldetik, ikaragarri laburtze aldera, Jesusek “Jainkoaren Erresuma” (mundu honetako erresuma edo potere-sistema desberdinen espazio-denbora koordenadetatik at, subjetiboa, intimoa) gizabanakoaren bizitza pribatuan ezarri nahi izan zuen. Eta hori mendebaldeko erlijio paganoetan guztiz pentsaezina zen. Izugarrizko iraultza da, alde horretatik, nahiz eta gaur guri normala iruditu, horrenbeste psikologo ditugun garaian.
Barkatu horren laburra izatea. Beste mila gauza gehitu dakizkioke nire komentario horri.
Peru, oraingo honetan pixka bat komikoa egin zait zure mezua, modu errespetuzkoan esanda, erdi-irribarre ez gaizto eta ez xaloz!
“Zure kasuan, esango nuke P. Ojea-ren ildotik ikuspegi marxista ezarri nahi diozula orain 2.000 urteko figura honi. Eta eskubide osoa daukazu horretarako, noski, edo zeinahi bestetarako, baina Marx XIX mendekoa da. Nolako irizpideak aplikatzen dizkiozun pertsonaiari, lortuko duzun emaitza holakoa-halakoa izango da.
Ados, ezta?” Beno, antigoalekoa pixka bat izango naiz, baina ez nuke behintzat XIX. mendeko Marxekin etsi nahi. XXI. mendera iritsi nahi nuke kosta ahala kosta.
Marxen klixe horri buruz, “El opio del pueblo” idatzi bilatzailean, eta hor aurkituko duzu nola Marxek (1844) baino lehenago Kant, Herder eta Heinek eta erabili zuten. Eta Marx eta Engelsek 1846-47an zioten kontua ez zela bakarrik erlijioa gudukatzea baizik eta…
Zure Jesusen ikuspegia honela laburbiltzen duzu:
“Nire aldetik, ikaragarri laburtze aldera, Jesusek “Jainkoaren Erresuma” (mundu honetako erresuma edo potere-sistema desberdinen espazio-denbora koordenadetatik at, subjetiboa, intimoa) gizabanakoaren bizitza pribatuan ezarri nahi izan zuen. Eta hori mendebaldeko erlijio paganoetan guztiz pentsaezina zen. Izugarrizko iraultza da, alde horretatik, nahiz eta gaur guri normala iruditu, horrenbeste psikologo ditugun garaian.”
Ez dakit, nonbaitetik aterako zenuen -eskubide guztia duzu, eta ez dit axola ere-, baina bere ideia iraultzailea hori baldin bazen, ez al zuen hobe Juan Bataiatzailearekin desertuan geratu eta ez Jerusalemera joan, orduko Judeako hiri sakratu nagusira, eta han tenpluan ekintza bortitz edo desobediente eta probokatzaile bat egin -Pagolak bortxa txiki moduan agertzen du- apaiz nagusi aberatsak aztoratuz -erromatarrekin ongi konpontzen ziren eta haiek izendatuak ziren- eta atxilotzera bultzatuz?
Pagolak honelako gauzak idatzi zituen Pello Eizagirrek aipaturiko liburuan:
“Por lo que podemos saber, Jesús nunca tuvo en su mente una estrategia concreta de carácter político o religioso para ir construyendo el reino de Dios. Lo importante, según él, es que todos reconozcan a Dios y entren en la dinámica de su reinado. No es un asunto meramente religioso, sino un compromiso de profundas consecuencias de orden político y social. La misma expresión reino de Dios, elegida por Jesús como símbolo central de todo su mensaje y actuación, no deja de ser un término político que no puede suscitar sino expectación en todos, y también fuerte recelo en el entorno del gobernador romano y en los círculos herodianos de Tiberíades. El único imperio reconocido en el mundo mediterráneo y más allá era el imperio del César. Qué está sugiriendo Jesús al anunciar a la gente que está llegando el imperio de Dios? Es el emperador de Roma el que, con sus legiones, establece la paz e impone su justicia en el mundo entero, sometiendo a los pueblos a su imperio. Él les proporciona bienestar y seguridad, al mismo tiempo que les exige una implacable tributación. Qué pretende ahora Jesús al tratar de convencer a todos de que hay que entrar en el imperio de Dios, que, a diferencia de Tiberio, que solo busca honor, riqueza y poder, quiere ante todo hacer justicia precisamente a los más pobres y oprimidos del Imperio? La gente percibió que Jesús ponía en cuestión la soberanía absoluta y exclusiva del emperador. No es extraño que, en una ocasión, herodianos del entorno de Antipas y fariseos le plantearan una de las cuestiones más delicadas y debatidas: Es lícito pagar tributo al César o no?. Jesús pidió un denario y preguntó de quién era la imagen acuñada y la inscripción. Naturalmente, la imagen era de Tiberio y la inscripción decía: Tiberius, Caesar, Divi Augusti Filius, Augustus. Aquel denario era el símbolo más universal del poder divino del emperador. Jesús pronunció entonces unas palabras que quedaron profundamente grabadas en el recuerdo de sus seguidores: Dad al César lo que es del César y a Dios lo que es de Dios. Nadie está por encima de Dios, ni Tiberio. Devolvedle al César este signo de su poder, pero no le deis nunca a ningún César lo que solo le pertenece a Dios: la dignidad de los pobres y la felicidad de los que sufren. Ellos son de Dios, su reino les pertenece. Jesús se expresó de forma más clara al hablar de los ricos terratenientes. Su riqueza es injusta, pues el único modo de enriquecerse en aquella sociedad era explotando a los campesinos, único colectivo que producía riqueza. El reino de Dios exige terminar con esa inicua explotación: No podéis servir a Dios y al Dinero. No es posible entrar en el reino acogiendo como señor a Dios, defensor de los pobres, y seguir al mismo tiempo acumulado riqueza precisamente a costa de ellos. Hay que cambiar. Entrar en el reino de Dios quiere decir construir la vida no como quiere Tiberio, las familias herodianas o los ricos terratenientes de Galilea, sino como quiere Dios. Por eso, entrar en su reino es salir del imperio que tratan de imponer los jefes de las naciones y los poderosos del dinero.”
Gisa denez, ez da ortodoxia katolikotik asko aldentzen -jakina, ez dakit ondo baloratzen zenbateraino aldentzen den; horretarako askoz gehiago jakin beharko nuke-. Baina hortik garbi zer ateratzen duzu? Anbiguotasun itzela!
Gaur egun Eliza, oro har, hierarkian zenbat eta gorago gehiago, eta instituzio bezala, dagoen boterearen bermatzailea da. Horretan ados egongo gara. Eta politikariak moralarekin hasten direnean, higuina, narda eta nazka ematen didate; politikariek politikari gisa hitz egin eta obra dezatela, eta ez gotzainek bezala.
Lehengoan esan nuen nahiko sinesgarria eta koherentea iruditzen zitzaidala Puente Ojearena eta Piñerorena ere. Baina ez diot nire ustea inori inposatu nahi. Puente Ojeak ateismoa hedatu nahi zuen. Niri, gorago esan bezala, nazionalkatolizismoak ematen dit atzerakoa. Gehiegi luzatzen ari naiz, eta nitaz gehiegi mintzatzen. Gaizki esanak barkatu eta izan untsa!
Mila esker Pagolaren aipu luze eder hau hona ekartzeagatik. Oso ondo ekarria dago: hauxe zen juxtu-juxtu adierazi nahian nenbilena. Zuk, antza, anbiguotasuna ikusten duzu hor… Nik ez ba!
Bi irakurketa desberdin egiten ari garela uste dut. Zaila da egoera horretan eztabaida luze-sano bat abiatzea. Agian energia asko galduko genuke ezer gutxi argitzeko. Gogoratu zaitez Kiko Venenoren abestiaz..
Berehalako ekintza politiko zuzenak eta eraginkorrak, gaur-gaurkoak, nahi badituzu (eta hortik zoazela dirudi), ez jo ebanjelioetako iturrietara, beste ur-klase bat baitago haietan. Zure egarriak eta antsiak beste nonbait ase beharko dituzu, Patxi.
Ad multa quidem responsa tuis verbis me sollicitabas, sed haec qualiaqumque responsavi. Izan untsa.
Arrazoi handia duzu Patxi eta atarikoa zeharkatu ondoren haria har dezagun.
Kixmik ez zuen judu herriarentzat askapen nazional bat nahi. Eta hori esateko argudiorik sendoenetako bat da erromatarrek emandako erantzuna. Oso-oso epela zen balizko matxinadaren kontrako erantzuna. Bakarrik Kixmi gurutziltzatu zuten ez beste inor ez. Ez dago informazio-iturririk, ez ebanjelioetan, ez Flavio Josefo judu historialariaren liburuetan, ez Tarsoko Saulo bere benetako gutunetan, ez Zesareako Eusebion (nahiz et aipatzen du Jesusen ahaideak nola GEROAN suntsituak izan ziren erromatarrengatik, hori bai) …inork ez du beste gauzarik esaten, Kixmi bakarrik hil zen gurutzean eta ez bere jarraitzaileak. Eta erromataren aurkako matxinada izan balitz, askapen nazionaleko saiakera bortitz izan balitz….jazarpenean erromatarrek eraildakoak eundaka edo milaka izango ziren, zalantzarik ez izan. Begiratu, D. Crosissantek ikertzen ditu oso ondo garai hartako Judeako matxinadak, maíz gertatzen zirelako, eta Kixmiren “matxinada” antzaren gauerdiko estula zen, horregatik garai hartako histolariek ez dute ezer esan horri buruz. Hondar ale bat izan zen Imperioren hondartzan. Isiltasun “ozen” bat Antzinako historialariengan. Gertatzen dena da Ebanjelioak eta giristinoak handitu dute gertaera historikoak. Eta erromatarren jazarpenen ondorioak beti odoltsuak ziren erabat. Ez dut gogoan non irakurri nuen baina ikerlari batek zioenez jakina zen erromatarrak noiz hasi gurutziltzatzen, baina sekulan noiz buka hasitako “lana”. Bakarrik pentsatu Espartakoz eta nola Via Apian dozenaka kilometroetan gurutziltzaturik beteaz amaitu zen. Milaka eta milaka. Judean ,esandakoa, badaude adibide ugari benetazko matxinadetan nola odolezko sarraskitan amaitzen ziren. 70.K.o. matxinada edo 145 K.o esaterako ere.
Kixmi kasuan, berari bakar-bakarrik zegokion zigorra. Zigor oso mugatua, latza bai, baina Lege juduak agintzen zuen moduan legea hautsi zuenari mugaturik eta kito. Eta ez erromatarren modus operandiaren legez menderaturik zegoen herri osorengan izua zabal zezan.
Argi esango dut, Kixmi aferari buruzko argibiderik handiena, judutasuna eta bere legeria ikertu ondoren datorkigula, ez dago beste biderik.
Beraz hori guzia, lagunak, azken finean erraiteko ebangelioek emaiten dizkiguten JKren heriotzaren errelatoa eta arrazoia ez litezkeela beharbada egiatik hain urruti.izan.
Kasu, ezdigute erraiten askapen nazionalaren kontra zenik.ere.
Ikuspegi kristaua Joxe Arregik eta Pagolak. Ikuspegi agnostikoa, Puente Ojea, Antonio Piñero.
Kixmiren asmoak askapen nazionala “gainditzen zuen”, munduaren akabera, apokalipsia, gain-gainean zegoelakoan. Apokaliptika mugimenduaren barne zegoen, Joan Bataiatzailea edo Tarsoko Saulo bezala; zeren bere gutun zaharrenetan , esaterako, azaltzen den moduan, bere begiekin ikusiko zuela munduaren bukaera eta Kixmiren etorrera guztioi epaitzeko. Gari-jotze gisa izango zen epaia, alea zerura eta lastoa sutara, noski. “Parusian”, Jesusen bigarren etorrian hain zuzen, Kixmi etorriko zaigu uzta eta gari-jotze egitea. Jainkoaren seme bakarra zen, ez ahaztu, zigorra partitzeko eskubide osoa du eta Aitaren eskuman eserita agindua burutzeko unean.
Geroak kiristinoen ustea uzteltzerakoan eta Kixmiren etorrera luzean ikusirik hasi zuten esaten “etorkizunean, egun batean, auskalo noiz …”baina bitartean izua zabaltzen bazter guztietan, salbazioa zen eta da bide bakarra arima guztientzat…denok entzun dugu horrelakorik, ezta?
Gaur egungo Jehova Lekukoak antza gehiago dute kiristin hasierako mugimenduarekin Aita Frantzisko edo Setien baino. Ez ahaztu hugonotek nola jo zuten zuzen zuen Paulorena, bere idazkietara, bihotzera. Barka, baina horrela da. Edo bestela arakatu idazki kiristinoetan geruzarik zaharrenak, Tesalonitarrentzako gutuna, ikerlariek dioten Jesusen esaera zaharrenak eta abar.
Orduan askapen nazionala ez zen Kixmiren eginkizunen barruan sartzen, huskeria zelakoan. Jainkoaren Erresuma zetorrela bai, baina planeta osoa hil ondoren. Hori al zen askapen nazionala?. Ez dakit baina khemer gorriek- Parisko jesuslagunen ikasleak ohiak hain zuzen- ez zuten askapen nazionala “hobeagorik” asmatuko.
Eta jakina, zoro andana horren aurka judutasunaren buruek jo zuten. Bazko egunetan, Jerusalenera joanak ziren galileotarren artean mugimenduaren burua atxikitu. Legeak dioenez, hiru lekukoek, gutxienez, deklaratu nola entzun zuten astakeri horiek. Nola jarri zuten jakin gainean lege-hausleari egiten ari zenari heriotz-zigorrarekin gaztigatzen zen judaismoren barruan -bakarrik juduei ez beste inori noski- holako portaerak. Hiru bider gutxienez blasfemia horiek esaten ari ziren unean (eta bakarrik une horretan ez gero ez lehen) lekukoek jakinarazi argi eta garbi legeak dioena. Hiru bider kixmik bazekien meatxua zein zen eta lekukoak ugari ziren.
Kasu honetan dirudienez goi-epaitegiak -Sanedrina eta ez epaitegi arrunt bat- erabaki zuen heriotz zigorra ezartzea. Baina herri okupatua bezala erromatarrek bakarrik eskumen hori zeukaten. Orduan bareiengana jo zuten eskean juduen buruek. Erromatarrek aukera ikusi zuten juduen barneko tira-birak sortarazteko eta azkenean juduen nagusiek matxinada orokor bat meatxupean onartu zuten zigorra burutzea erromatarrek.
Goiko-epaitegiak legea aplikatu besterik ez zuen egin.
Gonzalo Puente Ojearen eta Antonio Piñeroren berri eman dut labur-zurrean; Jose Antonio Pagolarena ere bai, eta Jose Arregiren ikusmoldea, fedea, erretratatzeko hona zati esanguratsu bat, Jesusen mirariez ari dela:
“Jesus ez zen ur gainean ibili, baizik eta uretan zeuden eta ikasleek ikusten ez zituzten ohol-puska batzuen gainean; ekaitza izan zenean, Jesusek ikasle ikaratuei egin zien oihu, isil zitezen, baina itsasoari egin ziola iruditu zitzaien, eta itsasoa baretu egin zen une hartan halabeharrez…Kontakizun hauek hitzez hitz “sinestea” eta modu errazionalista batean esplikatzea, biak elkarren pareko dira, eta biak alferreko). Beraz, “historikoak” ez diren hainbat mirari-kontakizunen irakurketa “ebanjelikoa” (ez historikoa eta ez errazionalista) egiten ikasi behar genuke.” (Nazareteko Jesus. Zer gizaki? Zer Jainko? Deusto. 2. edizioa. 2004. 145 or.)
Nahikoa da nire xederako. Irakurleak juzga beza.
Beno, beno… nola? Kitto horrenbestean??
Oraintxe hasia zen berotzen gauza-ta??
Gosez uztea hobe, ezta, asetuta eta nazkatuta baino?
Pellori galdetu beharko diogu nondik atera duen KIXMIren izen berezi hori.
Oker ez banaiz B. Entormes Lasak bazuen kontakizun bat izenburu horrekin.
(e)khi ´+ (o)xme = “argi-zirrinta” edo halako zerbait esan nahi bide du.
Zer da KIXMI hori?
“Kixmi jentilek Jesukristori ematen zioten izena da, zimino esan nahi zuena. Jentilak Kixmiren jaiotzaz ohartu zirenean, beren aroaren amaiera heldu zela ulertu zuten. Haietako asko, orduan, Jentilarriaren azpian sartu ziren.
Hala ere, hitza tximu-deabru bezala irakurtzen zen erdi aroan.”
https://eu.wikipedia.org/wiki/Kixmi
Gure artean akulrurazioren aurkako adibide bikaina da Kixmi izena..Zoragarria!
Pello mesedez
“…Jentilarriaren azpian sartu ziren…”.?
eta
“Gure artean akulrurazioren aurkako adibide bikaina da Kixmi izena..Zoragarria!”
Bi esaldi haiek esplikatzen ahal dizkuguzu othoi?
J. I. Hartsuagak nik baino hobeto adierazten du.
“Jentilen kristautasunarekiko mespretxua agertzeko balio du, kixmi horrek tximinoa adierazi nahi duela esaten baitzaigu, eta beraz, jentilek tximino deitzen ziotela kristaugoaren ordezkari nagusia den Jesukristori. Hein berekoak dira halaber, jentilen akaberaren legendaren beste hainbat bertsiotan ageri diren kristauen aurkako irain itxurako izendapenak: Pilistriak edo pilistindarrak esaten zaie kristauei hauetako batzuetan, zalantzarik gabe Bibliak aipatzen dituen filisteoetatik datozen izenak. Filisteoak Israelen etsai nagusienetakoak dira Biblian, eta beraz gaizto moduan aurkeztu ohi dira. Jentilak kristauei irizteko izen horiek erabiltzea, gaitzespen ideiaren erakusgarria da. Honen alboan gainera, jentilen akaberaren beste bertsio batean jende perrua esaten omen diete jentilek kristauei, eta jende humanua euren buruari. Honelako elementuen sarkeriak legenda modu berri batean ulertarazteko oinarriak ipintzen ditu.”
http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/kixmi/ar-54691/
Ez dago zalantzarik “irain” eta “gaizto moduak” kristaugoren ordezkari nagusiari esatea, nere ustean behintzat, akulturazioren kontrako erakusbide bat hala nola Kixmi izena..Gordin samar agian, baina hor dago “Pilistriak”, “jende perrua” rekin batera.
Gero, beste gauza bat da jentilen akaberarekiko lotura.
Tira, hala ere, Kixmi hori Nag-Hamadiko liburuetatik edo esenioengandik hartu ote zenuen, ba.
“Zimino” esan nahi du? Mmmm… euskal fonetika gehixko bortxatzea iruditzen zait.
Hemengo guraso batzuek jakiten badute izen honen berri, laster beteko zaizkigu ikastolak “Kixmi” eta “Kixmiñe-z”, oraintsuko “Sugoi”, “Sugaar”, “Xuban”, “Ixak” eta gainerakoekin gertatzen ari den bezala !
Barka Pako Sudupe, baina uste dut, zure gaur egungo prejuizio eta ideiekin aribzarela epaitzen gure historia.
Tamalez edo zorionez, euskaldunak gutxienez 1.500 urtez, kristauak izan dira. Musulmanak, arazo bat izan ziren penintsulan eta hemen (hilketa bortitzak, esklabutzak…). Defentsa legitimo bat izan zen herri hauena (kristauak).
Bestalde, San Inazio ere, pentsa ze kontextutakoa den ere: juduen aldetik (Lutero…) Kristautasuna zatitzeko aurrera eraman zen fase batekoa.
Historia geroz eta gehiago ikasten dudan bakoitzeko “connecting dots” gehiago.
Gero, esan beharra det, nere iritzi pertsonala: nahiago ditut hiltzen doazen euskal xahar fededunak (ene, zer bizimodu duin eta errespetuzkoa), gaur egungo Masoien gizarte zibil hori baino (adibideak, nonahi).
Barka-eske erretorikoa baztertzeko aski zenuen “pentsamendu” hauetan darabildan ezizena jartzea -zeu “ane” generiko horretan eroso-, baina, tira, goazen diozunera, beste ezertarako baino gehiago ideiak eztabaidatzeko gaude-eta plaza honetan.
Historikotasuna oso garrantzizkoa da, eta interpretazio anakronikoak egitea saihestu beharrekoa baina datu historikoek bere horretan ez dute deus esaten, eta interpretatzen hasten garen momentutik, Historia eraikitzen ere hasten gara, ezinbestean, eta hor zaila izaten da batek egun dituen ideiak eta juzguak erabat baztertzea. Arrazoi pixka bat izango duzu seguru asko; baina, aitortuko didazu nire iturriak argi identifikatzen ditudala.
Nagokion zure mezuan agertzen dituzun iritziei -jakina, besteren ideiak kritikatzeko eskua hartzen duenak onartu behar du bereak ere auzipean jarriko dituztela bestek-: euskaldunok kristau noiztik garen eztabaidatzen ez naiz hasiko. Nire artikulu eta batez ere artikuluari erantsitako “pentsamendu” batek eraikitako eztabaida honetan, euskaldunon akulturazioaren (kolonizazioaren ondorioz, norberaren kultura ahaztu eta menderatzaileena hartu) eta kristautzearen aurkako erresistentziak aipatu dituztenek (Kixmi!) argibide gehiago eman ditzakete horretaz, gustu badute.
Zure baieztapen kategorikoak: “Musulmanak, arazo bat izan ziren penintsulan eta hemen (hilketa bortitzak, esklabutzak…). Defentsa legitimo bat izan zen herri hauena (kristauak).
Bestalde, San Inazio ere, pentsa ze kontextutakoa den ere: juduen aldetik (Lutero…) Kristautasuna zatitzeko aurrera eraman zen fase batekoa.” Aurreiritzirik ez duten zein liburu zoragarri irakurri ote dituzu ondorio sinple horietara iristeko?
Iberiar Penintsulan musulmanen aurka egindako gurutzadak, gutxienez, bere testuinguruan koka itzazu. Wikipedian, “Gurutzadak” jarrita, hauxe irakur dezakezu:
“Gurutzadak Erdi Aroko gerra espedizioak izan ziren, Jesusen hilobia eta Leku Santuak musulmanen mendetik askatzeko kristauek egindakoak. Zortzi gurutzada izan ziren guztira, eta 1095etik 1270era bitartean banatu ziren.
Gurutzadak, aditu batzuen ustez, Europak Aro Berrian eta Garaikidean hedatu zuen kolonialismoaren hasiera izan ziren; beste batzuen iritziz, berriz, musulmanen jihad edo gerra santuaren kristau aldaera izango lirateke; azkenik, beste batzuentzat erromesaldi armatuak besterik ez ziren izan. Nolanahi dela ere, historialari gehienak bat datoz zenbait gauzatan. Arabiarren, magyarren eta normandiarren erasoen ondoren Europa kristauan gertatzen ari zen demografia eta ekonomia susperraldiaren erakusgarri dira Gurutzadak. Bestalde, aita santuek zeresan handia izan zuten; beren nagusitasun morala eta politikoa finkatzeko eta beren presentzia eta eragina Ekialdera hedatzeko baliatu ziren haietaz. Bizantzioko enperadoreek turkiar seljuktarren erasoetatik babesteko egin zuten laguntza eskaera izan zen, hain zuzen, aita santuak mugimendu hura guztia antolatzeko erabili zuen aitzakia.” Lodiz eta azpimarraz markatutakoa nirea da; ez dakit gero mezuan nola geldituko den.
Zure liburu zoragarri horietan nola ote daude justifikatuak 1492an, Gaztela eta Aragoiko Errege-Erregina superkatolikoen 150.000 judu inguru erbesteratzeko ediktua, eta 1499tik1527ra Penintsulako musulmanak derrigor kristau katoliko bihurtzeko emandako ediktuak, eta XVII. mende hasieran, artean kristau katoliko jator bihurtu ez zirenak, hots, moriskoak, erbesteratzeko errege espainiarrek emandako ediktuak ere? Arazoak sortzen zituztelako, ezta? Seguru, oso modu sinplean daudela zurituak. XVI. mendeko erlijio gerra eta Nafarroaren konkista-eta, horiek ere oso modu sinple eta konbentzigarrian azalduak izanen dituzu.
Franco eta Mola eta gainerako jeneralen altxamendu Goma kardinalak eta gainerako gotzainek bedeinkatua ere modu sinplean zuritua egongo da: Elizari egindako bidegabekeriengatik hain segur.
Bukaerako pentsamendua ere chapeau esatekoa da: “nahiago ditut hiltzen doazen euskal xahar fededunak (ene, zer bizimodu duin eta errespetuzkoa), gaur egungo Masoien gizarte zibil hori baino (adibideak, nonahi)”.
Barka nire ironia, eta lasai bizi azalpen sinpleekin; gehiegi pentsatzea txarra dukezu!
Ane,
Historia deitzen dugun hau, eskoletan irakasten dena baino mila aldiz konplikatuagoa da, nexkato. Denborarekin ikasiko duzu eta konturatuko zara.
Konturatuko zara erlijio eta arrazaren azpitik, gerlaren benetako motoreak ekonomikoak eta geopolitikoak izaten direla. Zer esan nahi dudan horrekin? Lasai, denborarekin konturatuko zara.
Normalean, jende odoltsuena, botere-gose izugarria izaten dutenak, zoro sukartsuak, garaile ateratzen dira han-hemengo gatazketan. Normalean burutik jota egoten dira, baina lortzen dute beren helburua: historiara izen handiekin pasatzea. Ez dizut gehiago esango, bestela amets gaiztoak egingo dituzu gaur gauean. Baina errealitatea halakoxea da.
Lutero ez zen judua izan, Ane. Bera baino antisemita handiagorik inon aurkitzea oso zaila da.
San Inazioren jarraitzaileak, lagundikoak, Espainiako Inperioaren euskarri handienetakoak izan ziren. Trentoko Kontzilioan eurak izan ziren batez ere Espainiako Koroaren beso klerikala. Badakigu, eta dokumentatuta dago, han-hemengo gatazketan arma-trafikoan ere jardun zutela.
Eta horrela jarrai nezake luzaro, baina uste dut nahikoa dela. Ondo pasa eta ondo lo egin !
Patxi, eta orain zuri nagokizu:
Uste dut ados egongo zarela esaten badut gaztelaniazko literaturaren hasiera batez ere judu-itzulien aldetik etorri zela. Herri letratua izan da. Nik horregatik miresten ditut.
Euskaldunon kasuan, damurik, ez dugu halakorik izan. Herri agrafoa izan gara ia beti. Errekonkista garaian aizeak gure alde jotzen zuenean, liburu ziztrin bat euskaraz idazteko ez dugu ekimenik izan. Edota “Celestina” baten mailako maisulanik asmatzeko talenturik izan…
Sentitzen dut, nota mikatza da, baina hau ere esan beharra zegoen.
Ongi izan, lagun
Zureak, Peru, Toledoko Itzultzaileen Eskola deritzana ekarri dit gogora. Gaztelaniaz, esango nuke, osatuago datorrela, baina euskal wikipediari lehentasuna emanez, hona bi paragrafo:
“Toledoko Itzultzaileen Eskola izenak XIII. mendetik Espainiako Toledo hirian egin ziren itzulpen lanak biltzen ditu. Lan horiek hizkuntza klasikoetatik eta arabieratik gaztelerara itzuli ziren. Gaztelako kulturaren garapenean garrantzi handia izan zuten eta Toledotik mendebalde osoan zabaldu ziren. Itzultzaileen Eskola Alfontso X.a Gaztelakoa erregearekin lotu izan bada ere, aktibitateak errege horren aurretik ezagutu ziren.[1] Espezialista askoren ustez eskola ez zen erakunde fisikoa bezala inoiz izan.
1085ean, Alfontso VI.a Gaztelakoak Toledo konkistatu zuen. Une horretatik hiria kultura-foko interesgarria bihurtu zen non musulmanak, kristauak eta juduak elkarrekin bizi ziren. Raimundo de Sauvetat artzapezpikuak egoera horretaz baliatu nahi izan zuen eta Europako gorte guztietan eskatzen ziren lan desberdinak bultzatzen saiatu zen. Egoera oso egokia zen, bestetik, zeren eta Palentziako Unibertsitatean (1208) eta Salamancako Unibertsitatean (1218) studii izeneko ikasketak sortuak baitziren; horri esker irakasleek eta ikaseleek katedralen scholaeetatik autonomia eskuratu zuten eta horri esker erlijiosoa ez zen jakinduria ezarri zen. Geroago Alfontso X.a Gaztelakoak Sautevatek sortutako itzultzaileen lana, legedietan eta astronomian espezializatuta, bultzatu zuen baita ere. Baina ez hori bakarrik: Sevillan ere Studii batzuk sortu zituen ere bai eta, 1269an, Murtzian Al-Ricotí matematikariak zuzendu zuen Murtziako Eskola sortu zuen. Beraz, Toledokoa ez zen bakarra izan. Eskola hauek guztiek erregea hil arte jarraitu zuten, 1284 arte alegia”.
Bestalde, juduen lorpenak aipatzen dituzu. Gai ikaragarri zabala, noski! Erdi Aroko pogromak eta jazarpenak eta gainditurik -XIV. mendean Iruiñeko eta Lizarrako judutegietan ere bai-, XVI. mendetik kasik XX. mendera arte, oker ez banago, aski asimilatuak eta gizartean aski ongi kokatuak bizi izan ziren Europako estatuetan, oro har, dakizun bezala, nahiz pogromak ere izan ziren XIX mendearen amaiera aldera-eta, batez ere Errusia eta ekialdeko Europan. Eliteko juduak, noski, ezin aldera judu xumeekin. Disraeli inperialista famatua harro omen zegoen bere judutasunaz, baina judu arruntak mespretxatzen omen zituen…Entziklopedia laburra idazteari utzirik: Igande on!
“Musulmanak eta gu” Erdia Aroan. Jose Maria Lacarrak hau dakarkigu ; “Las Genealogías del Códice de Roda,” Medievalia, 10:213-6 (1992). Izendatu dena “Rodako Genealogiak”.
“Ya he señalado en otra ocasión que, si con arreglo a la ley musulmana, las mujeres dadas en matrimonio no tenían por qué aceptar la religión del marido, los hijos de estos matrimonios mixtos debían seguir siempre la ley del padre; y si Onneca, hija de Fortún Garcés, de Pamplona, casó durante el cautiverio de éste en Córdoba, con Abd Alian, futuro emir cordobés —y seria por tanto abuela del califa Abd al-Rahman III— después volvería a casar en tierras de Pamplona y sería la madre de la reina Toda de Pamplona. Algo análogo ocurre en Aragón, en donde Sancha, hija del conde Aznar n, casaría con Muhammad ibn Abd al-Malik, conocido por al-Tawil —walí de Huesca desde 887— con el que tuvo cinco hijos llamados Abd al-Malik, Amrus, Fortunio, Musa y Belasquita. Verdad es que si los hijos de estos matrimonios mixtos deben seguir siempre la ley del padre, con frecuencia se mostraban propicios a cambiar de religión al variar sus inclinaciones políticas. Ya he mostrado también cómo la «arabización» de estas familias del valle del Ebro sería muy superficial, y que el romance, y tal vez el vascuence, sería en un principio la lengua del hogar, pues sabemos que las mujeres preferidas para ser elegidas como esposas en sus matrimonios eran de estirpe vasca, y que tras la conversión del conde Casius, que daría origen a la familia de los Banu Qasi, conservaron los primogénitos la onomástica vasca hasta la tercera generación”. 215 orr.
Galdera bat izango zen. Zergatik emakume euskaldunek izan zuten egundoko arrakastarik elite musulmanen artean? Eta horrek zerikusirik al du beste ezaugarri batekin, hain zuzen, izen euskaldunak premuei hiru belaunaldiz jartzeko jarrerarekin?
Ziurtasunik ez da egongo baina argi dago giristino sutsurik ez ziren izango holako jarrerekin ibiltzen zirenak. Edo agian oraindik substratu “paganoa” indartsu zelakoenak ematen digu erakusbide bat jakiteko ezkontza arrakasta hori ulertzeko.Norekin ezkondu nahi zuen goi-mailako musulman batek? Giristino sutsu ala erdi giristin-pagan batekin?
Erdal testutik azpimarratu nukena:
“Jada erakutsi dut nola izango litzatekeen ere Ebroko haranaren familia hauen «arabización-a» oso gainazalekoa, eta erromantzea, eta beharbada euskara etxeko hizkuntza izango litzateke hasiera batean, dakigu eta bere ezkontzetako bezala aukeratzeko nahiago izandako emakumeak euskal jatorria zirela, eta Casius kondearen konbertsioaren ondoren, Banu Qasi-en familiarentzako jatorria emango lukeenaren, lehen semeek hirugarren belaunaldira arte euskal onomastika mantendu zutela”
Atzoko mezuan, Peru, bi lerdokeria baino ez nizun aipatu juduez. Debozioko santua ez baduzu ere, Joxe Azurmendiren “Juduaren ispiluan euskaldun bat ikusten da” idatzia, seguru nago arretaz eta plazer intelektualez irakurriko duzula. Pedro de Ollogoyen izen-abizeneko frantziskotar fanatiko batek Lizarran, 1328ko martxoaren 6an, xaxaturiko pogromaz, argibideak emateaz gain -Nafarroako zenbait herritan 6.000 judu erail zituzten gure arbasoek; pogrom haietatik kristau baten errukiz salbaturiko Menahem Ben Zerah-ek (1308-1385) kontatu zuenez-, Hanna Arendt eta Isaiah Berlin-i jarraiki, honela dio paragrafo esanguratsu baten:
“Autoreok judutasunari uko eginez asimilatu den juduaren bi tipo bereizten dute: a) judutasunari uko egin, baina jatorriaren harrotasunez asimilatua (Disraeli), eta b) judutasunaren erdeinuz edo gorrotoz asimilatua (Marx). [Badago hirugarren tipo bat, Moses Mendelssohn, Berlingo Ilustrazioko maisu gailena, Lessingen eta Kanten laguna (eta Kantek Arrazoimen hutsaren kritika-n dagien Ilustrazioaren kritikan kritikatua), kultura alemanean aktiboki integratua eta kultura hebrearrean orobat egile eta eragile bizkorra. Baina XVIII. mendeko figura maitagarri hau Auschwitz ondoren bakarrik ezagutuko da ereduzkotzat). a) Iraultzako ideiek eraginda, Europako Estatuak juduen emantzipazioa dekretatzen hasi direnean, judu askok bere judutasunari ihes egin nahi izan dio korrika. “Besteak bezalakoxea” izan gura du desesperatuki…”. (Azurmendi, Joxe: Beltzak, juduak eta beste euskaldun batzuk. Elkar. 2018. 51 or.)
Kaixo Patxi, irakurri dut J. Azurmendiren artikulu hau eta:
– Oso irudipen ona hartu dut, ezin ukatu. Euskal sintaxiarekin egiten dituen bihurrikeria batzuk gorabehera, ideia argi eta dizdiratsuak aurkitu ditut (hori baita garrantzitsuena, mamia)
Zenbait gauzari ñabardura batzuk erants dakizkioke, baina funtsean, eztabaida posible bat abiatzeko marko egokia eskaintzen du, ez baita gutxi.
Nazio jakin bateko kide izateak gizabanakoaren bilakaera pertsonalean alde edo kontra joka dezake, aldiaren arabera. Argi dago gizabanako horrek “plus” horrekin bizi beharko duela bizitza guztian etengabeko kinkan edo tentsioan. Markatua gelditzen da, zentzu batean edo bestean.
Nola kudeatu daiteke hori? Hemen Unamuno, Ramiro de Maeztu, Zacarías de Vizcarra… aipatzen ditu, baina denok ezagutzen ditugu adibide gehiago…
Eta niri ezinbestean datorkidan galdera zera da: “aztertuko bagenitu historian zehar izan ditugun euskaldun ospetsu handiak… nola bizi izan ote dute beren “euskaldun izaera” hori?
Adibide bat jartzearren: Lizarra aldeko Ollogoyen baino zertxobat lehenagokoa dugu Ramón Llull mallorkarra, frantziskotarra bera ere, latinarekin batera katalanieraz obra bikain askoak idatzitakoa.
Zer? alde ederra, ezta?
Artiku luze honetan, hala ere, ez dut aurkitu baserria-hiria tentsioari buruzko aipamenik. Gure historian, besteenean bezala, ikaragarri garrantsua izan da bien arteko lehia. Pentsa, esaten dutenez, guda karlisten oinarrian tentsio edo desoreka hori (izkutaturik) omen dago. Pentsatzen dut Azurmendik beste libururen batean lantzen duen afera dela. Oso garrantzitsua da. euskaldun guztiok daramagu gure baitan “trauma edo tentsio horren ondorio psikologikoren bat. Arrastoa handiak utzi ditu gugan
Bestalde, amaieran dioena ere ez da gezurra: gure egungo euskalzaletasuna posmodernidadearen ikuspegitik aldarrikatzen gabiltza. Norantza garamatza horrek? Azurmendik ez du ezer esaten, galdera zabalik uzten du guztiontzat.
Mitxelgo Urangaren ikuspegiak ere (“Espektroak gara”) emango luke eztabaida luze baterako.
Oso ondo dago artikulua, eta mila esker.
Asko pozten naiz Peru. Baserria-hiria Zer dugu Orixeren alde eta Zer dugu Orixeren kontra liburuetan. Izan ondo. Eskerrik asko