Berriki lagun batek galdegin zidan ea zinemazalea ote naizen; bera, bai, zinemazalea da, eta astero behin edo bitan edo are hirutan joaten da film bat ikustera, eta harritua dago, ez baikara behin ere elkarrekin suertatzen zinema aretoetan. Berriz ere, zinemazale etiketa hori onartzeko azalpen anitz eman beharko nituzke: zinemara gutitan joaten den zinemazalea naiz –“gutitan” nire jarrerak sorrarazten didan lotsa altxatzeko eufemismo bat da; “ia-ia inoiz ez” errealitatetik hurbilago egonen litzateke–; edo balizko zinemazalea; edo parentesi arteko zinemazalea –iraganean maiz zapaltzen nituen zinema aretoak, etorkizunean berriz hartuko dut ohitura gustagarri hori; bitartean, lanak, familiak eta bertze hainbat kontuk eragindako parentesi batean bizi naiz–.

Marrazki bizidunak alde batera utzita –The Lego Movie, Mr. Peabody & Sherman–, uste dut Alex de la Iglesiaren Las brujas de Zugarramurdi izan dela zinema areto batean ikusi dudan hondarreko pelikula. De la Iglesiaren zalea naiz, baina batez ere hasierako De la Iglesiaren zalea: Acción Mutante, El día de la bestia. Azken filmek, arrakasta handia izan arren, freskotasuna galdu dute, nire ustez. Neurri batean, Bilboko zuzendariari Clint Eastwoodi gertatu zitzaiona gertatu zaio: Eastwoodek ere film ederrak eginak ditu, baina denboraldi batean, Sondra Locke-rekin ibili zen denboraldian hain zuzen, film arraroak egin zituen: ez dakit txarrak ziren, edo aspergarriak, baina ulergaitzak bai bederen, eta aise igartzen zitzaien Locke bikotekidearen omenez eginak zirela, haren ustezko edertasuna edo xarma nabarmentzeko asmo argiarekin: harekin maitemindua egonez gero, ulergarriagoak eta gozagarriagoak dira. Problema bakarra zen ikusle gehienek gorroto genuela ilehori ergel hura (baten batek pentsatzen ahal du nire sentimenduak oinarririk gabe orokortzen ari naizela, baina badut froga bat: haren kontrako herra Espainiako bikoizketa aktoreenganaino ailegatu zen, hauek, mendeku gisa-edo, munduko bozik itsusiena paratzen baitzioten film guzietan). Alex de la Iglesiaren azken filmetako pasarte batzuk ere hobeki ulertzen dira enamoratua Carolina Bang-ekin baldin badago; zinemazaleek (parentesi arteko zinemazaleek barne) nahiago genuke elkar inoiz ezagutu izan ez balute.

Harira: Zugarramurdiko sorginak ikusi ahala, tarteka auzo lotsa sentitu nuen, batez ere akelarre eszenetan; inon musika aparaturik ageri ez den arren (musika –hona gaurko gure hitz pedantea– intradiegetikoa baita), Mikel Laboaren musikak laguntzen dituen eszenetan hain juxtu. Soinu bandaren hautua ere esanguratsua da: Piztiaren eguneko hardcore-a alde batera utzi eta klasikoetara jo du Alex de la Iglesiak: Mikel Laboa, baina orkestrarekin. Horretaz, orkestra batekin jo artio benetako arrakastarik erdietsi ez izanaren sentsazioaz, eta, ondorioz, orkestrari esker kanta ederrak hondatzeko eta kitsch bihurtzeko joeraz, bertze egun batean mintzatuko gara.

Halere, bada bertuteak ikusten dizkionik De la Iglesiaren film horri: ezagun batek erran dit orain, filmak bulkatuta, jendea Zugarramurdira joaten dela leizeak ikustera. Ona omen da hori, hau da, ona da jendea euskaldunen gaineko irudi topiko nahasgarri batek erakarrita etortzea. Dolores Redondoren Zaindari ikusezina nobela goraipatzeko edo –irakurlearen arabera– justifikatzeko, gauza bera aipatzen da, Baztango turismoa berpiztu duela alegia. Eta, egia erran, nahiko ados nago, segur aski hori baita kalitate eskaseko literatura edo zinema kolonialaren funtzio nagusia: kolonoak metropolitik urruneko probintzia hiperborearrak ezagutzera animatzea.

Ni, kontra egiteko, Saran izan nintzen berriki kobazuloak ikusten (Saran, erran nahi baita, Frantzian; beharbada ez hain interesgarria Zugarramurdiko sorginak-eko ikuslearendako edo Zaindari ikusezina-ko irakurlearendako), eta, bitartean, parentesi arteko nire bizimoduan, segitu dut nire burua DVDekin elikatzen –ez, halere, nahiko nukeen maiztasunarekin–. Baina, ez dakit, beharbada bueltatu beharko dut zinema-aretoetara. Herenegun, ikastolako gurasokide batek jazarpen intelektuala egin zidan –deseroso sentiarazi ninduten proposamen intelektualki lizunak egin zizkidan, eta ez nintzen ausartu argi eta garbi ezetz erratera–: bueno, bota zidan, ikusi beharko dugu Zortzi abizen euskaldun –plural maiestatikoa zen, ez zen elkarrekin joatea proposatzen ari–. Filma, azaldu zidan, topiko anitz hausten ari da, eta hari esker hemendik kanpo ikasten ari dira ez garela irudikatzen gintuzten bezalakoak. Naski nire irribarre lotsatiak animatuta, zera gaineratu zuen ikastolako patioko nire solaskide hark: aitortu behar da, halere, zakar samarrak garela (que somos bastante bruticos, jatorrizko bertsioan). Hiru aldiz erran behar izan zuen nire onespena erdietsi baino lehen: tarte horretan, “zeu izanen zakarra, izatekotan; ni ez” esaldia trabaturik gelditua zen nire burmuineko galbahean; eta, hain zuzen ere zakarra ez naizelako, esaldi zintzo baina gordin horren ordez, arrazoia eman nion burua goiti eta beheiti mugituz.

Baina, nolanahi ere, segur aski bertzek egiten dutena –edo digutena– kritikatu beharrean, nahi duguna sortuz eta aldarrikatuz erantzun beharko genuke. Eta orduan, ikastolako patio ilun hartan, arrunt nahigabetua nintzelarik, begiak beheititu eta nire kamiseta berriko letrak ikusi nituen: Ataun of the dead, Xabier Padin eta Beñat Iturriozen filmaren titulua: zonbiak, karlistak eta, akaberan, Laboaren Haika mutil kantaren spaghetti western estiloko bertsioa. Filmeko zonbiek bezala, odol berria sentitu zuen zainetan parentesi arteko zinemazalea naizen honek.