Aditza
Aditza –
Euscal aditzen demboretan hirur dembora ditugu. Bon, eguiazco bi dembora eta aleguiazco ez-dembora bat.
EGUIAZCOAC
1. Orainaldia: dathor = viene
2. Iraganaldia: cethorren = venía
ALEGUIAZCOA
3. Atemporala: lethor = viniese
Eguiazcoac eguianceco bilhacatzen dira QUE particularequin:
EGUIANCECOAC
1. dathorque = probablemente viene
2. cethorqueen = probablemente venía
Eta aleguiazcoa aleguianceco:
ALEGUIANCECOA
3. lethorque = vendría
dathor iraganaldian cethorren da
dathorque iraganaldian cethorqueen da
lethor eta lethorque atemporalac dira, berdin aguer daitezque orainaldico nahiz iraganaldico discursoetan:
Erran deraut gaur ecen bera balethor, emaztea ere lethorqueela
Erran cerautan atzo ecen bera balethor, emaztea ere lethorqueela
Aditza
Aupa Josu, date, dükezü… eta horrelako aditzak zubereraz ez dituk alegiazkoak, egiazkoak baizik, hau duk, geroaldi trinkoa.
Ad.- nuen LA / dut / OA / duket (GA)
zen (LA) / DA (OA) / date (GA)
zetorren (LA) / dator (OA) / datorke (GA)
Honi batzuek geroaldi arkaikoa deitzen ziotek, nahiz eta zuberotarrentzat, egungo kontua izan, bizi-bizia den geroaldi trinko egiazkoa.
Ene galdera hauxe duk: Horrelakoa Euskal Herri osoan izan da?
Egiazkoa zena alegiazko bilakatu zaiguk, edo alderantziz?
Arratsalde on, Joseba.
Ez, date(que) eta dükezü ez dituc aleguiazcoac. Neuc ez diat seculan honelacoric erran ez eta erranen.
Neuc eguiancecoac deitzen diraueat.
eguiazco + que = eguianceco
da + que = date / dateque
du + que = duque
Çuberotarrec egun:
date = içanen da
duque = ukanen du
Neuc naffarrerazco ikuspegui orocorretic minçatuco nauc.
Orainaldian DATHOR ikussi dugu eguiazcoetan, baina hau ez da ETHORRI aditzaren orainaldi bakarra. Baditugu berce laur (burutugabea, burutua, burutzekoa eta aoristoa):
EGUIAZCOAC
Orainaldia: DATHOR viene
Orainaldi burutugabea: ETHORCEN DA viene
Orainaldi burutua: ETHORRI DA ha venido
Orainaldi burutzecoa: ETHORRICO DA va a venir
eta
Orainaldi aoristoa: ETHOR DADI venga
Hauec combinatzen ahal dira QUE particularequin, eguiazcotic eguiancecora passatzecotz:
DATHORQUE probablemente viene
ETHORCEN DATEQUE probablemente viene
ETHORRI DATEQUE probablemente ha venido
ETHORRICO DATEQUE probablemente va a venir
eta
ETHOR DAITEQUE es posible que venga
QUE honec adiarazten du ez dela eguiazcoa erraiten dena, baina eguiancecoa, hau da, beharbada eguia dela.
Paralleloqui orainaldiari, ceren orainaldico adizqui bakoitzari bethi baitagoquio berce adizqui bat iraganaldian, ecen horrela memorizatzen baitugu orainaldia iraganaldia deitzen dugun forma modura.
Iraganaldian CETHORREN ikussi dugu eguiazcoetan, baina hau ez da ETHORRI aditzaren iraganaldi bakarra. Baditugu berce laur (burutugabea, burutua, burutzecoa eta aoristoa):
EGUIAZCOAC
Iraganaldia: CETHORREN venía
Iraganaldi burutugabea: ETHORCEN CEN venía
Iraganaldi burutua: ETHORRI CEN vino
Iraganaldi burutzecoa: ETHORRICO CEN iba a venir
eta
Iraganaldi aoristoa: ETHOR CEDIN viniera
Hauec combinatzen ahal dira QUE particularequin, eguiazcotic eguiancecora passatzecotz:
EGUIANCECOAC
CETHORQUEEN probablemente venía
ETHORCEN ÇATEQUEEN probablemente venía
ETHORRI ÇATEQUEEN probablemente vino
ETHORRICO ÇATEQUEEN probablemente iba a venir
eta
ETHOR CITEQUEEN era posible que viniera
QUE honec adiarazten du ez cela eguiazcoa erraiten dena, baina eguiancecoa, hau da, beharbada eguia cela.
Azquenic, aleguiazco formac ikussico ditugu, ceinac ez baitagozquio realitateari, baina mundu imaginario edo ficticio bati, içan dadin hau irreala edo içan dadin possiblea.
Erran deçadan, ecen adizqui guehienac combinatzen ahal direla aurrizqui eta atzizqui hauequin:
ba-
bait-
ait-
albait-
-en
-ela
…
Atemporalean LETHOR ikussi dugu aleguiazcoan, baina hau ez da ETHORRI aditzaren atemporal bakarra. Baditugu berce laur (burutugabea, burutua, bururatzekoa eta aoristoa):
ALEGUIAZCOAC
Atemporala: LETHOR viniese
Atemporal burutugabea: ETHORCEN LIZ viniese
Atemporal burutua: ETHORRI LIZ hubiese venido
Atemporal burutzecoa: ETHORRICO LIZ viniese luego
eta
Atemporal aoristoa: ETHOR LEDI viniera en algún momento
Goico LIZ eta LEDI hauec berac bakarric ez dira erabilcen, aurrizqui edo atzizqui batequin baicic:
baliz, bailiz, ailiz, albailiz, licen, licela…
baledi, bailedi, ailedi, albailedi, ledin, ledila
Hauec combinatzen ahal dira QUE particularequin, aleguiazcotic aleguiancecora passatzecotz:
ALEGUIANCECOAC:
LETHORQUE vendría
ETHORCEN LIÇATEQUE vendría
ETHORRI LIÇATEQUE habría venido
ETHORRICO LIÇATEQUE vendría luego
eta
ETHOR LITEQUE podría venir en algún momento
QUE honen bidez affirmatzen dugu cerbait aleguiancecoa baliz beçala.
bethor eta ethor bedi
forma berheciac dira.
Hauec dirade imperativocoac:
IMPERATIVOA
Orainaldia: bethor
Orainaldi aoristoa: ethor bedi
Berce hirur modu ditugu: Indicativoa, subjunctivoa eta optativoa.
Atemporal guztiac Optativocoac dira.
Orainaldi eta iraganaldi guztiac indicativocoac edo subjunctivocoac içan daitezque.
Mila esker, Josu, hire iritzia emateagatik.
Esquerrac hiri, eracutsi duan interessagatic.
DATHOR ethorri aditzaren orainaldia da, baina cein modutacoa? Indicativocoa ala subjunctivocoa?
Normalean indicativocoa içaiten da. Baina berce batzutan ETHOR DADI (venga) errannahia daduca. Casu honetan subjunctivocoa da. Adibidez:
Dathorrenean ( = ethor dadinean) emanen deraucot.
Dathorrela ( = ethor dadila) berehala!
Bihar badathor ( = ethor badadi), viciqui phoztuco gara.
ETHORCEN DA orainaldi burutugabeac eta ETHORRICO DA orainaldi burutzecoac ere ETHOR DADI orainaldi aoristoaren errannahia harcen dute. Adibidez:
Ethorcen/ethorrico denean (= ethor dadinean) emanen deraucot.
Bihar ethorcen/ethorrico bada ( = ethor badadi) viciqui phoztuco gara.
Berdin guerthatzen da iraganaldian ere, ceinetan
CETHORREN
ETHORCEN CEN
eta
ETHORRICO CEN
indicativoco formec harcen ahal baitute ETHOR CEDIN (viniera) errannahi subjunctivocoa. Adibidez:
Cethorrenean / ethorcen cenean /ethorrico cenean (= ethor cedinean) emanen neraucon
Atzo gauean bacethorren / ethorcen bacen / ethorrico bacen (= ethor bacedin) phoztuco guinen
ETHORRI LIÇATEQUE (habría venido)
erraitecotz ascoc
ETHORRI ÇATEQUEEN (probablemente vino)
erabili dute.
Eta orocorqui
ETHORRICO CEN (iba a venir).
Hau caltegarria da schema verbala hancaz goratzen baitu.
Nola expressa leçaque ETHORRICO batec ekinça burutu edo amaitua (habría venido).
ETHORRI IÇANGO CEN cehatzagoa liçateque hori adiaraztecotz.
Nire schemaren arauera aditz dembora bakoitzac errannahi bakarra daduca.
ETHORRI LIÇATEQUE niretzat perfectoa da HABRÍA VENIDO erraitecotz:
Gaur ethorri liçateque
Atzo ethorri liçateque
eta are
Bihar ethorri liçateque
CEIN + BAIT + OPTATIVOA
muthila cein bailethor
= lethorren muthila
: el chico que viniese
muthila cein ethorri bailiz
= ethorri licen muthila
: el chico que hubiese venido
muthila cein ethorcen bailiz
= ethorcen licen muthila
: el chico que viniese
muthila cein ethorrico bailiz
= ethorrico licen muthila
: el chico que viniese (luego)
muthila cein ethor bailedi
= ethor ledin muthila
: el chico que viniera
Aurrecoetaric “muthil” kenduta
-a cein = > ceina
CEINA + BAIT + OPTATIVOA
ceina bailethor
= lethorrena
: el que viniese
ceina ethorri bailiz
= ethorri licena
: el que hubiese venido
ceina ethorcen bailiz
= ethorcen licena
: el que viniese
ceina ethorrico bailiz
= ethorrico licena
: el que viniese (luego)
ceina ethor bailedi
= ethor ledina
: el que viniera
ceina horren ordez nor icenorde relativoa valiatzen ahal dugu:
NOR + BAIT + OPTATIVOA
nor bailethor
= lethorrena
: quien viniese
nor ethorri bailiz
= ethorri licena
: quien hubiese venido
nor ethorcen bailiz
= ethorcen licena
: quien viniese
nor ethorrico bailiz
= ethorrico licena
: quien viniese (luego)
nor ethor bailedi
= ethor ledina
: quien viniera
nor horren ordez cein relativoa erabilcen ahal da articuluric gabe:
CEIN + BAIT + OPTATIVOA
cein bailethor
= lethorrena
: quien viniese
cein ethorri bailiz
= ethorri licena
: quien hubiese venido
cein ethorcen bailiz
= ethorcen licena
: quien viniese
cein ethorrico bailiz
= ethorrico licena
: quien viniese (luego)
cein ethor bailedi
= ethor ledina
: quien viniera
Icenorde relativoen ancera adverbio relativoac ere erabili ahal ditugu. Adibidez NOIZ:
NOIZ + BAIT + OPTATIVOA
noiz bailethor
= lethorrenean
: cuando viniese
noiz ethorri bailiz
= ethorri licenean
: cuando hubiese venido
noiz ethorcen bailiz
= ethorcen licenean
: cuando viniese
noiz ethorrico bailiz
= ethorrico licenean
: cuando viniese (luego)
noiz ethor bailedi
= ethor ledinean
: cuando viniera
Edo adibidez NONDIC:
NONDIC + BAIT + OPTATIVOA
nondic bailethor
= lethorren lekutic
: desde donde viniese
nondic ethorri bailiz
= ethorri licen lekutic
: desde donde hubiese venido
nondic ethorcen bailiz
= ethorcen licen lekutic
: desde donde viniese
nondic ethorrico bailiz
= ethorrico licen lekutic
: desde donde viniese (luego)
nondic ethor bailedi
= ethor ledin lekutic
: desde donde viniera
Atemporalequin combinaturic ikussi ditugun icenordain eta adverbio relativo hauec berdin functionatzen dute orainaldi eta iraganaldiarequin:
guiçona cein baitathor
= dathorren guiçona
: el hombre que viene
ceina baitathor
= dathorrena
: el que viene
nor baitathor
= dathorrena
: quien viene
cein baitathor
= dathorrena
: quien viene
nondic baitathor
= dathorren lekutic
: de donde viene
noiz baitathor
= dathorrenean
: cuando viene
ceina baitathor
eredutzat harturic ikussi dugu nola
nor baitathor
eta
cein baitathor
formen bidez ere adiarazten ahal baitugu.
Dathorrena guiçaqui bat bada, erran behar dugu orain, ceren gauça bat baliz NOR erabili beharrean CER erabili beharco baiquenuque:
cer baitathor
ceina baitathor
: lo que viene
cer baitzethorren
= ceina baitzethorren
: lo que venía
cer bailethor
= ceina bailethor
: lo que viniese
cer erran baitut: lo que he dicho
cer eta erran baitut: precisamente lo que he dicho
cer ere erran baitut: todo lo que he dicho
ETA eta ERE edocein icenorde edo adverbio relativorequin erabilcen ahal dira.
Aztertu behar liçateque hobequi ea possibleac diraden honelacoac:
Hau da raçoina cergatic erossi baitugu
por la que
Hau da motivoa cergatic erossi baitugu
por el que
Baiezcoan nago, baina bethi articuluarequin (lo, el, la) itzulpenean.
Orain bada, ene haourtoác, çaudete hartan: aguer dadinean assegurança dugunçát, eta haren aitzinean confus ezgarençát haren aduenimenduan.
çaudete EGON aditzaren orainaldia. Casu honetan subjunctivocoa da.
aguer dadinean:
aguer dadi AGUERTU aditzaren orainaldi aoristoa. Subjunctivoa.
dugunçát
dugu UKAN aditzaren orainaldia. Casu honetan subjunctivocoa.
ezgarençát
gara IÇAN aditzaren orainaldia. Casu honetan subjunctivocoa.
-(E)NÇAT para que
1 JOAN 2:28 BHNT
https://bible.com/bible/25/1jn.2.28.BHNT
Nola ikassi-ere baituçue Epaphras gure lagun maite eta cerbitzari-quideaganic, cein baita Christen ministre fidel çuendaco:
Berce adverbio relativo bat:
nola ikassi baituçue
= ikassi duçuen beçala
cein baita = nor baita
COLOSSARREI 1:7 BHNT
https://bible.com/bible/25/col.1.7.BHNT
Bada baldin hil baçarete Christequin munduco rudimentez den becembatean, cergatic nehorc ordenançaz cargatzen çaituzte, munduan vici bacinete beçala?
vici bacinete beçala
VICI ICAN aditzaren aleguiazco atemporal imperfectoa, hau da, optativo imperfectoa.
Imperfectoa = burutugabea
vici bacinete beçala
: como si vivieseis
Perfectoa = burutua
vici içan bacinete beçala
: como si hubieseis vivido
Futuroa = burutzecoa
vicico bacinete beçala
= vici içanen bacinete beçala
: como si vivieseis luego
Aoristoa = aspecturic gabea
vici içan bacintezte beçala
: como si vivierais en algún momento
COLOSSARREI 2:20 BHNT
https://bible.com/bible/25/col.2.20.BHNT
Eta cerere eguin baiteçaçue hitzez edo obraz, Iesus Iaunaren icenean eguiçue, esquerrac emaiten drautzaçuela gure Iainco eta Aitari harçaz. Emazteác, çareten suiet çuen senharretara, bide den beçala gure Iaunean.
cerere = cer ere : todo lo que
eguin deçaçue : hagáis
drautzaçue = drauzquioçue
çareten
Orainaldia + -(e)n. Subjunctivocoa.
= içan çaitezte
COLOSSARREI 3:17?-?18 BHNT
https://bible.com/bible/25/col.3.17-18.BHNT
Eta haren Seme Iesusen beguira cinaudetençát ceruètaric, cein resuscitatu vkan baitu hiletaric, cein baita, gu ethorteco den hiratic deliuratzen gaituena.
cinaudetençat
= ceundetençat
: para que estuvieseis
Honen atzean egon liteque edo
ceundeten + ençat Subjunctivocoa, casu honetan
edo
ceundete + ençat Optativoa (= Aleguiazco atemporala)
Orainaldia: çaudete
Iraganaldia: ceundeten
Atemporala: ceundete
1 TESSALONICARREI 1:10 BHNT
https://bible.com/bible/25/1th.1.10.BHNT
Halacotz nic-ere guehiagoric ecin pairatuz, hura igorri vkan dut çuen fedea eçagut neçançát, tentaçaleac nolazpeit tentatu centuquezten beldurrez, eta ezdeustu ezlicén gure trabaillua.
eçagut neçançat = para que conociera
nolazpeit = nolazpait
centuquezte = cintuzquete
ezdeustu = deuseztatu
ezdeustu liz = Aleguiazco atemporal burutua = Optativo perfectoa
ezdeustu da = alferric galdu da
ezdeustu cen = alferric galdu cen
ezdeustu liz = alferric galdu liz
: se hubiese perdido en vano
ezdeustu ez licen beldurrez = con miedo de que se hubiese perdido en vano
tentatu cintuzqueten beldurrez = con miedo de que os habría tentado
1 TESSALONICARREI 3:5 BHNT
https://bible.com/bible/25/1th.3.5.BHNT
Ikussi berri dugu:
tentatu cintuzqueten beldurrez
: con miedo de que os habría tentado
cintuzquete + -en
harc çuec
Optativoa + que da, hau da, aleguianceco atemporala
Optativo perfectoa + que:
tentatu cintuzquete
: os habría tentado
Optativo imperfectoa + que:
tentatzen cintuzquete
: os tentaría
Optativo futuroa + que
tentatuco cintuzquete
: os tentaría luego
Optativo aoristoa + que:
tenta cintzaquete
: os podría tentar
Baina QUE gabe aguian hobequi legoque:
Optativo perfectoa:
tentatu cintuzte
: os hubiese tentado
Optativo imperfectoa + que:
tentatzen cintuzte
: os tentase
Optativo futuroa + que
tentatuco cintuzte
: os tentase luego
Optativo aoristoa + que:
tenta cintzate
: os tentara
Ezgaunçala bada lo berceac beçala, baina gauden iratzarri eta garén sobre.
gaunça, gaude eta gara hemen subjunctivocoac dirade.
ez gaunçala
gauden
garen
Berau guerthatzen da orainaldi eta iraganaldi guztiequin, ceinac bai indicativocoac, bai subjunctivocoac içan baitaitezque.
Atemporalac, ordea, bethi dirade optativocoac.
Imperativoa subjunctivoco presentearen equivalenta da.
1 TESSALONICARREI 5:6 BHNT
https://bible.com/bible/25/1th.5.6.BHNT
Eta eztugu nehoren oguia dohainic ian: baina trabaillurequin eta nequerequin gau eta egun languiten ari guinadela, çuetaric nehoren phorogu ez guinadençát.
2 TESSALONICARREI 3:8 BHNT
https://bible.com/bible/25/2th.3.8.BHNT
Gorputzaren arguia da beguia, beraz baldin hire beguia simple bada, hire gorputz gucia argui datec:
da Toca: duc
dateque = date Toca: duquec
datec hori duquec da. Eguianceco orainaldia. Hemen orainaldi burutzeco baten valioa duque:
datec = duquec = içanen duc
MATTHAIO 6:22 BHNT
https://bible.com/bible/25/mat.6.22.BHNT
Nehorc bi nabussi ecin cerbitza ditzaque: ecen edo batari gaitz eritziren drauca, eta berceari on: edo batarequin eduquiren du eta bercea menospreciaturen. Ecin cerbitza ditzaqueçue Iainçoa eta abrastassunac.
cerbitza ditzaque: puede servirlos
cerbitza ditzaqueçue: podéis servirlos
Aleguianceco orainaldi aoristoac direnarren, hemen errannahia eguiazco orainaldi burutugabeena da.
cerbitza ditzaque, berez, “possiblea da cerbitzan ditzan” da: es posible que los sirva
Bide beretic:
ETHOR DAITEQUE
1. = posiblea da ethor dadin
2. = ethorcen ahal da
ETHOR CITEQUEEN
1. = possiblea cen ethor cedin
2. = ethorcen ahal cen
Gueuc lehenengo adierac adiaraztecotz erabilcen ditugu, oinharrian hori adiarazten dutelacotz.
MATTHAIO 6:24 BHNT
https://bible.com/bible/25/mat.6.24.BHNT
Arbore onac fructu gaichtoric ecin daidi, eta arbore gaichtoac fructu onic ecin daidi.
daidi ikussia dugu:
dagui + que = daguique, daidi edo daidique
daidi = eguin deçaque
Errannahia indicativoco presentea dela emaiten du oraingoan: puede hacer,
edo subjunctivoco aoristoa: es posible que haga:
ecin daidi = es imposible que haga
MATTHAIO 7:18 BHNT
https://bible.com/bible/25/mat.7.18.BHNT
Barkatu nire galdera. “Daidi” horrek ahoskera eta entzukera goxoa ditu, izugarri. Emango al zenizkiguke aditza horren “orainaldia” – presentea / iraganaldia / eta batez ere subjuntiboa eta agindua-inperatiboa? Barkatu “dena egina” eskatzeagatik.
Lesacarra,
Placer handiz igorcen derauzquiçut EGUIN aditzaren forma berheci hauec (naffarrera unificatuan):
ORAINALDIA
daidit
daidic / daidin
daidi
daidigu
daidiçu
daidiçue
daidite
IRAGANALDIA
neidien
heidien
ceidien
gueneidien
ceneidien
ceneiditen
ceiditen
ATEMPORALA
neidi
heidi
leidi
gueneidi
ceneidi
ceneidite
leidite
EGUIN aditzaren -GUI- horren ordez, -IDI- ipini behar da, edota -IDIQUE-:
daidit = daidiquet
…
neidien = neidiqueen
…
neidi = neidique
daidit eta neidien subjunctivocoac + que dira.
neidi = optativocoa + que da.
daidit = eguin deçaquet
neidien = eguin neçaqueen
neidi = eguin neçaque
Imperativoan EGUIQUEÇU = > EIDIÇU içanen liçateque.
Ez dut honelacoric ikussi liburuetan (eguiqueçu bai), baina existitzecotan;
eguiçu: hazlo
eguiqueçu = eidiçu; hazlo (si te resulta posible)
begui
beguique = beidi: que lo haga (si le resulta posible)
Lesacarra,
Ez dut aurquitu daidit moducoen pluralezco formaric.
daguit + que = daidit
daguitzat + que = ?
Ulercen?
Nor Nori Norc formac bai:
daidiat daidinat daidiot daidiçut daidiçuet daidiet
etc.
Eta ethorri cenean etchera, ethor citecen harengana itsuoc, eta dioste Iesusec, Sinhesten duçue hori ahal daididala? Diotsote, bay Iauna.
ethor citecen = ethorri ciren
dioste = diotse
hori hal daididala: que puedo hacer eso
MATTHAIO 9:28 BHNT
https://bible.com/bible/25/mat.9.28.BHNT
Eta norc-ere recebituren ezpaitzaituzte, eta ez çuen hitzey behaturen, etche edo hiri hartaric ilkitean iharros albeitzineçate çuen oinetaco errhautsa.
norc ere recebituren ez baitzaituzte
= norc ere recebi ez baitzaitzate
iharros albaitzeneçate
= iharros eçaçue
errhauts = hauts
MATTHAIO 10:14 BHNT
https://bible.com/bible/25/mat.10.14.BHNT
Baina norc-ere vkaturen bainau guiçonén aitzinean, vkaturen dut nic-ere hura ene Aita ceruètan denaren aitzinean.
vkaturen = ukaturen, ukatuco
norc ere ukaturen bainau
= norc ere uka bainaça
: quienquiera que me niegue
MATTHAIO 10:33 BHNT
https://bible.com/bible/25/mat.10.33.BHNT
Maledictione hiri Corazin, maledictione hiri Bethsaida: ecen baldin Tyren eta Sidonen eguin içan balirade çuec baithan eguin içan diraden verthuteac, aspaldi çacurequin eta hautsequin emendatu ciratequeen.
eguin içan balirade… emendatu ciratequeen.
Hemen lirateque ere ongui legoque: se habrían enmendado
emendatu ongui idatziric dago euscaraz, erdaraz enmendado bada ere.
MATTHAIO 11:21 BHNT
https://bible.com/bible/25/mat.11.21.BHNT
Nola elegitu vkan baiquaitu hartan mundua funda cedin baino lehen, saindu guinençat eta irreprehensible haren aitzinean charitatez:
funda cedin baino lehen: antes de que se fundara
funda dadin baino lehen: antes de que se funde
funda ledin baino lehen: antes de que se fundara (atemporala)
guinençat. Hemen guinen iraganaldia subjunctivocoa da:
guinen + ençat (para que fuéramos)
EPHESOARREI 1:4 BHNT
https://bible.com/bible/25/eph.1.4.BHNT
Haren gloriaren laudoriotaco garençát, lehenetaric Christ baithan sperança vkan dugunoc.
garençát. Hemen gara orainaldia subjunctivocoa da:
gara + ençat (para que seamos)
EPHESOARREI 1:12 BHNT
https://bible.com/bible/25/eph.1.12.BHNT
Lesacarra,
Leiçarraga baino lehenagoco Laçarragaco Joan Perezec ere -idi- typoco eguin aditza erabili ukan çuen.
Hona hemen bi adibide:
1. ce daidiçu pensadu
2. ecin contadu al leidi
Lehenac imperativo baten valioa daduca.
ce daidiçu pensadu
= ez daidiçu pensatu
Bigarrena, guztiz normala da:
ecin contadu al leidi
= ecin contatu ahal leidi
daidi = dagui + que
ceidien = ceguien + que
leidi = legui + que
josulavin@gmail.com
Guero eta arguiago daducat ecen Leiçarragac naffarrera’ euscaldun guztionçat unificatu çuela.
Bihar da Naffarreraren Egun Internationala!
Adeitassunez
Daquiçuelaric haur, ecen batbederac cerere vngui eguin baituque, hura recebituren duqueela, ala den sclaboc ala librec.
sclabo = > sclavo
ala den sclavoc ala librec
= ala içan dadin… ala…
recebituren duque: Eguianceco orainaldi burutzecoa = (Eguiazco) orainaldi burutzecoa + que
= beharbada recebituren/recebituco du
Verset honetan importantena hauxe da:
cer ere… eguin baituque
= todo lo que probablemente HA HECHO
hau da errannahi basicoa edo oinharrizcoa, baina casu honetan emaiten du dela subjunctivocoa:
cer ere… eguin baituque
= todo lo que probablemente HAYA HECHO.
EPHESOARREI 6:8 BHNT
https://bible.com/bible/25/eph.6.8.BHNT
Bada, perfect garen gucióc dugun sendimendu haour: eta baldin cerbait bercela senditzen baduçue, hura-ere Iaincoac reuelaturen drauçue.
dugun = ukan deçagun. Orainaldi hau ez da indicativocoa, subjunctivocoa baicic.
senditzen baduçue: si sentís
Hemen valioquidea liçateque hauxe:
sendituco baduçue: si llegáis a sentir
eta hobequi:
sendi badeçaçue: en caso de que sintáis
Serie honi amaiera emaiten deraucot.
On deguiola nori ere iracurri baitu.
PHILIPPOARREI 3:15 BHNT
https://bible.com/bible/25/php.3.15.BHNT
“”Eta Aingueruäc hura baithara sarthuric, erran ceçan, Salutatzen aut gratia eguin çainaná: Iauna dun hirequin””…
“(Lucas I, 28)
“”Eta erran ceçan Mariac, Huná Iaunaren nescatoa: eguin bequit hire hitzaren araura…””
(Lucas, I, 38).
(Hizki beltzez harridura sortzen didaten erranerak).
Egun on, lesacarra!
Placera da enetacotz çuri erançutea.
Galde eçaçu cer ere nahi ukan baiteçaçu.
gratia = gracia
gracia eguin çainaná = hi nori eguin baitzain gracia
Neutroan
gracia eguin çaiçuna (çaiçun hori)
egun bequit = eguin bedi + niri
: hágaseme, hágase a mí
Hitzaurrean bertan aurki dezakegu honako pasarte hau:
eta nic hala vorondate vkanagatic, beldurrez gauça ez ledin moldez burutan ilki: carguäré hartzera bathiric ecin naidiqueen…
eta zer esan nahi du”bathiric ecin naidiqueen”???
Egun on, Ane!
bathiric ecin naidiqueen
BATHI EGUIN: erabaquia hartu
naidiqueen = neidiqueen = neguien + que
bathiric ecin neidiqueen
= erabaquiric ecin har neçaqueen
= ecin nuen erabaqui bat (edo erabaquiric) hartu
Ikastolara joaterik ez nuen izan (goizegi jaio nintzen 🙂
eta ez nuen euskal gramatikarik ikasi. (Bai erderazkoa: yo cabo…tu sargento, el capitán, zasta, to).
Horretaz, nahasia nabil, Josu, eta nire zalantzak eta balantzak azaltzen jarraituko:
EGIN BEDI (egin bedi zure borondatea, aita gurean, sea hecho, hágase).
= EGIN DEDIN (que sea hecho) > EGIN DEDILA ???
–EGIN BEQUIT (= egin bedi nigan – nitan Leizarragak, en mí). BEQUIT = BEKIT hori < BEDI+KE+T??? (dator < datorkit?)
JAKIN: nik DAKIT, hark DAKI…
EGIN : nik DAIDIT, hark DAIDI…Zergatik ez: nik DAGIT edo DAIGUIT/DAIGIT?
Zein kasutan eta zein arauen arauera:-) GI hori > DI?
Egüerdi on, Lesacarra!
Nire arreta eta patiencia infinitoac dirade. Anhitz esquer çuri eta çuei!
Resistencia, existencia eta essencia da euscaraz minçatzea, baiqui!
Niretzat içaite hutsa içan da, duela 45 urthe ikassi nuenetic. Orain 60 ditut. Çu baino gaztexeago nombait, bioc osso gazte garenarren.
Jubilatu gazteac gara gu,
ecin daidigu ukatu!
Ikastolarat joan bacina, gauça asco ikassi ahal ukan cenituzque, eta beharbada berce horremberce desikassi.
Gauden gaudenean!
EGUIN BEDI hágase
EGUIN DEDI = > EGUIN DADI hágase, se haga
DADI honetaric dathoz badadi, baitadi, dadila, dadin…
DADI + QUE = DAITEQUE
BEQUIT = BEDI + NIRI
Hau da, dathorkit beçala formatua, nahiz bediquit erran beharrean bequit erraiten dugun:
bedi + quit
EGUIN daguit, daguiçu, dagui, etc.
Nondic, bada, daidit, daidiçu, daudi, etc.?
daguit + que = daguiquet edota daidit edota daidiquet
GUI hori I bilhacatu da eta DI rarotcho hori aguertu magicoqui edo. Hau guerthatzen da euscalqui differentetaco textu çaharretan.
daguiquet erabili ordez daidit
: puedo hacer, es posible que haga, batzutan ere haré futuroaren errannahiaz.
DI hori bera DADI aditzean aguercen çaicu.
DAGUI bada haga,
DADI se haga, edo se convierta en da.
ethor bedi = ethor dadila
Aunitz estimatzen dizut (dizugu) zure arreta eta pazientzia.
Galdutako (edo erdi galdutako) aditz horiek berreskuratzea eta bizi-araztea izango litzateke euskararen egunik hoberena (gaur, abeduaren 3a).
Joan den astean edo, neska gazte-gazte rapera bati irakurri nion hausnarketa aski eder hau: “(rapeatzen) euskaraz egite hutsa (globalizaziori) erresistentzia egiteko modu bat da” edo halako zerbait.
(Bilatuko dut neska gazte arabar horren izena eta bere hausnarketa hitzez hitz).
Gero artio.
Uxue Iturrate, ‘Ningra’:
“”…iruditzen zait euskara erabiltze hutsa erresistentzia ekintza bat dela.
https://www.argia.eus/argia-astekaria/2710/uxue-iturrate-ningra
Nik ere elkarrizketa irakurri nuen, eta hitz berdinak geratu zitzaizkidan buruan zizelkaturik. Neska gazte horri arrazoirik ez zitzaion falta, zentzu horretan behintzat. Euskaraz abestea erabakitzea hautu politikoa da, edo izan beharko litzateke, zalantzarik ez da.
Bai, bada zalantzarik, Iruindar gaztea.
Aspalditik halako iritzien aurka jarria nago. Gure hizkuntzaren geroa klabe ideologikoetatik kanalizatzen bada (eta horretan dihardugu azken hamarkada hauetan), beldur naiz, prozesu hori azken muturrera eramanez, euskara besarkatzea, ildo ideologiko bat besarkatzea bilaka ote daitekeen denboraz, ez baita gauza bera, (nire ikuspegitik behintzat).