Beñat Jusue –

Beñat Jusue Rosano (Tutera, 1998) Lan Harremanetako ikaslea da Nafarroako Unibertsitate Publikoan. Tuterako gazte mugimenduko kidea da, eta unibertsitatean, besteak beste, euskara taldean dihardu. Manifestazioa deitu dute apirilaren 2an, campus inguruan, “Euskaraz ikasi, irakatsi eta bizi nahi dugu” lelopean. 

NUPen euskaraz ikasteko ezintasuna ez da ezer berria, tamalez…

Pasa den urtean jaso genuen hitzaldi batean kontatu ziguten euskara taldea aspaldi jaio zela, unibertsitatea sortu eta berehala. Hastapen haietan lanean aritu zirenek aurrera eraman zituzten borroken berri eman ziguten. Garai haietan euskararen egoera egungoa baino kaskarragoa zen, baina zenbait faktore berdin-berdin mantentzen dira. Beraien borroka euskara plan bat sortzera zegoen bideratua, eta gurea euskara planean parte hartu eta seriotasunez landu dadin exijitzera. Euskarazko kredituak igo dira, hizkuntzarekiko desafekzioa murriztu da… hasierako ikasleak orain etorriko balira ikusiko lukete euskarak eman dituela aurrepauso batzuk, nahiz eta egoera oraindik ere oso larria den.

Zer dio NUPek, ofizialki, euskaraz ikasteko eskubideari dagokionez?

Gu egiten ari garen lana NUPek egin behar luke: ikertzen ari gara ze klase eman daitezkeen euskaraz ikasleak eta irakasleak euskaldunak direlako, euskarazko ze ikasgai kendu diren… Unibertsitateak bere estatutuetan esaten du (118. artikulua) euskara eta gaztelania Nafarroako hizkuntzak direla eta biak direla unibertsitatearen hizkuntza propioak. Baina agerikoa da ez daudela maila berdinean, eta euskara diskriminatua da forma ezberdinetan.

Oinarri gisa erabiltzen dugu unibertsitateak aitortzea gaztelania eta euskara maila berdinean daudela, baina gero praktikan hori horrela ez izatea.

Ze eremutan urratzen da euskaraz ikasteko eskubidea?

Adibide asko daude. Lehenik eta behin, kreditu kopuruan. Euskaraz ikas daiteke Ingeniaritzako lehen urtea, baina ondoren hiru ikasgai daude soilik ikasturtean zehar. Bi karrera daude soilik euskara hutsean (43 gradu eskaintzen dira webgunean, eta bertan euskara hautatu arren nabigazio hizkuntza gisa dena gazteleraz agertzen da), eta sartu diztuzten lau karrera berrietatik bakar bat ere ez dago euskaraz. Datorren urtean euskarazko ikasgai batzuk sartuko dituzte, Historian adibidez, baina… Argi agertzen da nola ematen dioten lehentasuna eskaintza handitzeari, eta eskaintza hori gaztelaniaz izatera. Berdin zaie euskara eta ez dute inbertitzen. NUPek eskaintza oso handia dauka ingeleraz, diotenez estatuko eskaintza handiena, eta arduradunek ona den zerbait bezala saltzen dute. Gure irakurketa justu kontrakoa da: nola da posible NUP hain unibertsitate txikia izanda hainbeste eskaintza izatea gazteleraz, eta euskaraz hain gutxi? Guk ez ditugu euskara eta ingelera alderatu nahi, euskara hemengo hizkuntza baita eta ingelera atzerrikoa; baina hor ikusi daiteke nola erabiltzen duten ingelesa euskararen aurka, PAIrekin egiten duten bezala.

Irakasle eremuan ere diskriminazio handiak ematen dira. Irakasle euskaldun batek ezin badu klase eman, beste irakasle euskaldun bati eskatzen zaio bere eremutik kanpo dagoen ikasgai bat prestatzeko. Irakasleek kontzientziagatik ere egiten dute, badakitelako bestela ezingo dela klase hori euskaraz eman. Zer ondorio dauzka politika honek? Batetik irakasleek dohain ari dira lanean euskaraz irakatsi ahal izateko, eta bestetik, klasearen maila jaitsi egiten da (irakasle horrek ez baitu egun horretan ematen ari den jakintza esparrua sakon kontrolatzen). Irakasle euskaldunak gutxiago direnez, egoera honek gehiago eragiten die.

Zeintzuk dira hizkutza politika honen arduradunak?

Unibertsitatean ardura eremu ezberdinak daude: departamenduak, fakultateak, errektoretza, eta azkenik, Nafar Gobernua. Interpelatu ditugunean pilota elkarri pasatzen aritu dira. Departamenduetara jo eta hauek fakultatearen kontua zela adierazten ziguten; fakultateak alderantziz jokatzen zuen. Konturatu zirenean elkarri ardurak egozten ari zirela, errektoretzara bideratu gintuzten. Errektoretzak dio kontratazioetan ezin duela ezer handirik egin eta hori departamentuen erantzunkizuna dela. Jakin dugu departamentuek egiten dituztela kontratazioak, eta ondoren errektoretzak ematen duela baiezkoa edo ezezkoa. Kasu batzuetan klasea euskaraz eman zezaketen kontratazioak proposatu dira, eta errektoretzak alboratu egin ditu aitzakia merkeekin.

Gure asmoa da errektoretzak bere buru estututa ikusi eta Nafar Gobernuari euskarari bideratzeko diru sarrera bat eskatzea. Unibertsitateak bere autonomia dauka, baina gobernuak egin dezakeena da diru kantitate bat eman esparru zehatz batean gastatzeko (“eta bestela ez dizugu emango” esateko). Oraindik ez dugu lortu egoera hau sortzea, baina horretara goaz.

Ze ibilbide izan du NUPeko Euskara Taldeak azkenaldian?

Aipatu bezala, lehengo taldeak euskara plana sustatu zuen, NUP bere legearen aurka zihoala ikusita. Zuk onartzen baduzu bi hizkuntzak maila bera dutela, eta hizkuntzetako bat gutxitua bada, bai ala bai hizkuntza plan bat sortu behar duzu berdintasuna sortzeko. Alde horretatik, esan dezakegu NUPek legea betetzen duela nahiz eta berdintasuna ez eman.

Gaur egungo Euskara Taldea duela zortzi urte sortu zen. Hasiera batean euskaraz ikasteko eskubidea defendatzeko sortu zen, eta egun ere gure jardunaren ardatza hori da. Horretaz gain, duela hiru urte, ikasleei begira ere jarri ginen. Jabetu ginen ikasle euskaldun dezente geundela, baina hala ere ez zegoela giro euskaldunik. Euskaldunok elkarrekin euskaraz egiteko espazioak sortzeari ekin genion, unibertsitatean komunitate euskalduna sortzeko.  Antolatu genuen azken Euskara Astean ere eremu hori landu genuen, eta aurten piztu dugun dinamika honen lehen harria ezartzeko ere baliatu genuen.

Ze baldintza sortu dira dinamika abiatu eta apirilaren 2an manifestazioa deitzeko?

Ohartu ginen Euskara Plana amaitzear zela. Lehenik eta behin zalantzak dauzkagu ea plana bera bete den, eta jarraitzeko planteatzen dituen puntuak minimoak dira. Eragile bezala berriaren prestaketan parte hartu dezakegu, eta borroka hau abiatzea erabaki genuen.

Leloak “euskaraz ikasi, irakatsi eta bizi” dio, dinamikak hiru karril dituelako: ikasleak, irakasleak eta euskalgintza.

Irakasleek unibertsitatearen inguruko lehen eskuko informazioa daukate, eta dinamika honen bidez ikasle eta irakasleen arteko komunikazioa sortu da. Irakasleek euskararen aurkako hainbat erasoren berri ematen digute, eta noski, irakasle euskaldunek ere euskaraz irakatsi nahi dute. Ikasleei dagokigunez, helburu nagusia arazoaren sozializazioa da, jabetu daitezen eskubide bat urratzen ari dela, bai euskaldunona eta bai guztiona. Euskalgintza ere sartu dugu, euskaraz ikasi ezin badugu lan mundua ere nekez euskaldundu delako, eta beraz, euskaraz bizi ahal izateko euskaraz ikasi behar ere egin behar delako.

Zer moduzko erantzuna ari zarete jasotzen esparru horietatik?

Euskara Taldeak badu indarra dinamika bat abiatzeko, baina kosta egiten zaigu ikasleria mobilizatzea. Unibertsitate honetan hori aspalditik gertatzen da, eta esperientzia handia daukagu mobilizazio eskasetan, baina zorionez, Euskara Astearen baitan egin genuen mobilizazioa arrakastatsua izan zen. Horregatik ekintza xumeen bidez gaia sozializatzen ari gara, eta izaten ari garen elkarrizketetan oinarrituta sentitzen dugu apirilaren 2koa mobilizazio indartsua izateko aukera sendoak daudela.

Hainbat irakaslerekin ere bildu gara, eta prestutasun handiz egin dute bat dinamikarekin, eta haien ekarpenak izugarri aberasten du dinamika hau. Euskalgintzari dagokionez ere erantzuna ona izaten ari da, kontutan hartuta une honetan zenbait erasoren aurka jendea antolatzen ari dela: Mendigorriako gurasoak, Iruñeko haur-eskola… sare bat osatu da, eta 29ko mobilizazioan elkarrekin hartu genuen parte. Euskalgintzak islatzen du nola txiki-txikitatik urratzen diguten euskaraz ikasteko eskubidea.

Dinamika Iruñeko campusera mugatuko da?

Ez. Tuteran zenbait ikasle mugitzen hasi dira, eta igoko dira apirilaren 2ko mobilizaziora. Osasun Zientzietako fakultatean ere Euskara Taldea sortu da, eta ikasleen erdiek sinatu dute taldeak plazaratu duen manifestua. Horretaz gain DBHn, Batxillergoan eta Lanbide Heziketan ere landu dugu gaia, guztiok  problematika bera baitugu; geldialdiak antolatu nahian dabiltza mobilizaziora gehitzeko. Gasteizen eta Ibaetan ere mobiliazioak egingo dituzte, eta Etxepare Lizeokoek ere beraien borroka propioarekin aterako direla kalera egun berean.

Errektoretzarekin bilerak egiten ari zarete. Ze balorazio egiten duzue?

Bilera gutxi batzuk egin ditugu. Eskatu diogu Euskara Plan berria egiteko mahaia ja sortzea, eta elkarrizketari orain ekitea hurrengo urtean plana aplikatu ahal izan dadin. Ikusten dugu errektoretzatik, eta unibertsitatetik orohar, hori atzera bota nahi dutela. Bileretara joan gara gure ahotsa entzunarazi eta jakin dezaten gainean gaudela, Euskara Planaren sorrera prozesuan pare hartu nahi dugula eta badugula eragiteko indarra. Bestalde, egin dugun ikerketaren kari, eskaera zehatz batzuk egin dizkiegu epe motzera begira. Hori bai, dinamika bera eta negoziazio mahai hori epe luzera begira kokatzen ditugu.

Nola erakarri daiteke euskaraz ez dakien ikaslea dinamika honetara? Eta orokorrean, non ikusten duzu giltza euskaraz ez dakiten nafarrek ez dezaten euskaraz bizitzeko eskubidea mehatxu gisa sentitu?

Jarrera hori dutenek gure euskararen aldeko borroka haien kontrako zerbait izango balitz bezala irudikatzen dute. Euskaraz bizi nahi dugunok ez diogu inori euskaraz bizitzera derrigortzen, eskubide berdintasuna eskatzen dugu. Eskubide berak izanda jarraituko dugu gizartea euskalduntzen, noski, egoera hobe batetik. Gakoa gure borroka ongi azaltzea da. Unibertsitatean ez gara eskatzen ari ingelerako kredituak jaistea, ez gaztelaniazkoak kentzea euskarazkoak jartzeko. Euskara eta gaztelania maila berean egotea da eskatzen duguna, ez gaztelania jaisten baizik eta euskara igotzen. Hori edozein lanketetara estrapolatu daiteke. Euskaraz ikasteko eskubidearen alde ari gara lanean, ez gaztelaniaren aurka. Eskubide kontua da. Egunen batean orain euskaraz ez dakien norbaitek euskaraz ikasi nahi badu, aukera izan dezala.

Beñat Jusue Beñat Jusue Beñat Jusue  Beñat Jusue   Beñat Jusue (NUP Euskara Taldea): “Euskaraz ikasteko eskubidearen alde ari gara lanean, ez gaztelaniaren aurka”