[Euskaldunberria] Merce Cuchi, Kataluniatik oporretan

2017-03-21 17:38
Anartz Bilbao, Beñat Hach Embarek Irizar
- ZuZeu.tv

[Euskaldunberria] Merce Cuchi, kataluniatik oporretan >

Patxi Ibarguren argentinarrarekin abiatu genuen Euskaldunberria sailean, Mercè Cuchi katalandarra ezagutuko dugu gaur.

Mercè Cuchik, senarrarekin batera Euskal Herrira oporretara etorri zenean entzun zuen lehen aldiz euskara, orain hamabost urte inguru. Ordurako aspaldi zuen atzean utzia hizkuntzak ikasteko aproposa bide dugun adin tartea, baina euskara ikasiko zuela erabaki zuen; esan eta egin.

“Euskara zaila da” entzun eta erronka bezala hartu zuen Cuchik hizkuntza bereganatzea, bideoko aurkezpenean aditu ahal izan duzuenez. Katalandarrak Vic-en bizi den tolosar bat izan zuen aurreneko irakaslea, eta berak gomendatutako Maizpide euskaltegira heldu zen, Lazkaora (bertan burutu genuen elkarrizketa), “udako ikastaro bat” egin nahi zuela-eta.

“Orduan Maizpidera etortzen hasi nintzen, urte bat, urte bi… lehen aldiz ikastaro trinko bat egitera. Gero on-line ikasten hasi nintzen bertako irakasle batzuekin, B2 lortu nuen arte. Orain maila mantentzeko asmoz etortzen naiz bakarrik, urtean behin hiru astez, eta aparte on-line jarraitzen dut ikasten -astean behin elkarrizketa egiten dut Maizpideko irakasleekin-; zeren nire herrian ez da posible euskara mantentzea”.

Centelles da herri hori, 7.000 biztanle ingurukoa, Bartzelonako Osona eskualdean dagoena eta Vic hiriburu duena. “Ez dago Euskal Etxerik ez euskaldun komunitaterik bertan. Batzuetan Vic-en bizi den neska tolosarrarekin elkartzen naiz, baina oso gutxitan. Musika irakaslea da bera eta nagusiak ditu gurasoak; ez du denborarik elkartzeko”.

«Ez dut inor derrigorrez gaztelaniaz hitz egitera behartu nahi izan»

Mercè Cuchi katalan hiztuna da “txiki txikitatik, eta katalanez hitz egin dut beti beti”. Akaso horrexek eman dio euskarara gerturatzeko bidea (ikus azpiko bideoa).

Bartzelonan jaioa, bertan bizi izan da 28 urte bete zituen arte. “24 urterekin ezkondu nintzen, eta gure bi seme-alabak txikiak zirela senarrak lana galdu zuen, eta beste bat aurkitu hiritik urrun. Bizitzera herri batera aldatzea pentsatu genuen”; geroztik Centellesen bizi dira.

Oporretan Zerainera etorri arte, Cuchik ez zuen euskaldunekin inolako harremanik, ez euskararen ezagutzarik. “Gero etortzen hasi eta poliki-poliki harremanak egiten hasi ginen, Euskadiri buruzko gauzak irakurtzen…”. Bere aburuz, ondo konpondu izan dira beti Euskal Herria eta Katalunia, “bai hizkuntza arloan bai beste arlo batzuetan. Nire iritziz harremanak nahiko onak izan dira beti. Batzuetan guk, katalanok, begiratu izan dugu honantz, eta beste batzuetan alderantziz”.

“Euskara ez da erraza, baina gainditu ahal da”, adierazi digu irakasle ohiak. “Orain horrela deitzen diote, irakaslea, baina 6 urtetik 12 urteko umeen andereñoak ginen orduan, egungo lehen hezkuntzakoak”. Jada erretreta hartua dago Cuchi, eta ikastea asko gustatzen zaiola dio, “nire benetako zaletasuna dut”.

Maizpide euskaltegira urtero etortzen den arren, “inoiz ez naiz egon barnetegian -dio Cuchik-. Hasieran Zerainera etortzen ginen senarra eta biok, Oiharte nekazalturismora, eta jada bakarrik etortzen hasi nintzenean, familia batekin izaten naiz Lazkaon”.

Beraz, gosari eta afariak familiarekin egiten ditu, eta bazkaria, eskolak bezala, barnetegi giroan. “Oso harreman ona dugu ikasle gazte zein helduekin, baita irakasleekin ere”. Eta Lazkaoko familiarekin? “Badira ikasleak jasotzen dituzten familia batzuk, eta suposatzen dut denak izango direla oso… [elkarrizketaren egunean bertan ikasi duen berba bat akordatu ezinik dabil] atseginak. Gure kasuan alargun baten etxean gaude bi ikasle. Nahiz eta ia ia adin bera dugun, seme-alabak bezala hartzen gaitu, eta oso ondo zaindu; oso esperientzia ona bizi dugu”.

Euskara ikasi aurretik, irakasle ohiak frantses eskolak jaso zituen txikitan eskolan, eta italiera ikasten ere ibili zen bizpahiru urtez, guzti honi garrantzia handiegirik eman nahi ez dion arren. Ingelesari dagokionez, Hizkuntza Eskolako agiria omen du, “baina guztiz ahaztua dut, inoiz ez baitut mintza praktikarik egiten, eta hizkuntza egiten ez bada galdu egiten da; edozein dela ere”.

Bere kasuan, Cuchik onartzen du Maizpiden lau urte eman zituela euskaraz tutik ere esan gabe. “Bakarrik entzun eta entzun, ez nintzen ausartzen hitz egitera, `ez da posible´ esan nuen arte, `hasi behar dut hitz egiten, bestela ez dut inoiz lortuko´. Lau urte isil-isilik!”.

«Bertso afarian txantxa guztiak galtzen nituen»

Zerainera bueltatuta, sagardotegi giroaz galdetu diogu Mercè Cuchiri, nekazalturismoa ez ezik Oiharte upelategi ere bada-eta. “Giro zaratatsua da sagardotegikoa, baina ona. Eta menua oso berezia… ezin guztia jan!”.

Menu gastronomikotik haratago, bukatu baino lehen Cuchik euskal kultura kontsumitzen ote duen ere jakin gura izan dugu. Lazkaoko Gerriko kultur etxeko hitzaldietara joaten saiatzen dela esan digu emakumeak, baita beste ekitaldiren batera ere. “Joan den asteburuan ikaskide baten herrian izan nintzen, Nafarroan, bertso afari batean. Bertsoak ulertzen nituen, baina txantxa guztiak galdu; zaila egiten zait baina poliki poliki ulertuko ditut gero eta gehiago”.

Irakurri, “por militancia” egiten du -etxean euskarazko liburu nahikotxo omen dauzka-, eta zail samarra egiten zaion arren, Andu Lertxundi du gustuko. Musikari dagokionez, “talde modernoak oso zaratatsuak iruditzen zaizkit -aitortu digu-, musika lasaiagoa gustatzen zait”, eta kostata bada ere izendatu dizkigu batzuk (Benito Lertxundi, Ken7, Fermin Muguruza…). Lehena, Su Ta Gar.

“Noizean behin ETB1 ikusten dut Internet bidez, berriak batez ere. Herri kirol asko ematen dute, pilota partidak adibidez, baina nik ez dut ezer ulertzen pilotaz”. Eta hedabiderik, irakurtzen duzu? “Berria sarean bai, paperean ez. Eta batzuetan baita zuen egunkari elektronikoa ere… [izena ezin asmatuta], Zuzeu!”.

Agurtu aurretik, euskarak ekarri dizkion onurak kontatu dizkigu Mercè Cuchik: “Euskal Herriko jendea ezagutzea. Ez da gauza bera urrutitik ikustea edo hemen bertan ezagutzea jendea eta bertako ohiturak. Niri lagun asko ekarri dizkit euskarak, hizkuntza ezagutzeak gertuko sentiarazi nau“.