Ez naiz inoiz nire errepublikaren zaletasunean hain bakarrik sentitu –

Egungo sistema onartuz gero, desberdintasuna babesteko konpromisoa hartuko du, erregetza ‘leuna’ izan edo ez.

Beti izan dut «errealista leuna» izan nintekeenaren beldur sekretua. Osagai guztiak hor zeuden: garai bateko errege britainiarrak inguratzen dituzten makinazio eta esames lizunekin liluratuta dagoen historiaren zalea naiz; nostalgiarekiko ahulezia dut; Diana, Galesko printzesaren 2007ko Tina Brownen lan biografikoaren bertsio eguneratuaren jabea naiz. Ez dut, gizabanako gisa, erregetzarekiko gorroto pertsonalik, eta benetan ulerkor sentitu nintzen, Isabel II.a erreginak 73 urteko senarra galdu zuenean. Baina azken 12 egunek erakutsi dute zein irmoak diren nire printzipio errepublikarrak; sendotu egin dituzte, egiatan. Begi-bistakoa dirudi: zetroa pasatu baino, aukera hau aprobetxatu beharko genuke historiaren zaborrontzira botatzeko. Gobernatzeko eskubide jainkotiar baten fikzioa ez da inoiz hain gastatua sentitu.

Baliteke milaka hitz esan eta abestu izana Isabel II.a erreginaren hiletan, baina une adierazgarriena isiltasuna izan zen. Azken mezu goibela entzun ondoren iritsi zen, eta dianaren nota alaien aurretik, God Save the King atzetik zuela. Hori funtsezko aldaketa bat da. Isiltasun horretan zegoen orkestratzen ari denaren eskala, baita horren betiereko hauskortasuna ere. Isuritako malko guztiengatik, aurkeztutako begirune pertsonal hunkigarri guztiengatik, Londreserako erromesaldi guztiengatik, ilaran kexatu gabe igarotako ordu guztiengatik, lerrokatutako kale guztiengatik, errespetuz kokatutako lore guztiengatik. Gauza hauek ez dira zilegi, ezin dira onartu, esentziala goratzeko. Erregetzaren premisa: kluba baino handiagoa den inor ez dagoenaren ideia.

Hildako monarka omentzen duen erabateko estalduraren edo Galesko Printzesak Westminsterko Abadian jantzi zuen perlazko lepokoaren esanahia disekzionatzen duten zuzeneko blogen artean tartekatuta, historia anitzek erakusten dute erregetzaren existentzia mantentzeko beharrezkoa den sen onaren etendura, zitazio medikoak bertan behera uztea justifikatuz, NHSren izugarrizko atzeratzearen erdian; edo errege berriak bere amarengandik jasotako ehunka milioiren gaineko oinordetza-zerga ez ordaintzeko eskubidea defendatuz.

Hala ere, Erreginaren heriotzarekiko erreakzioak nire errepublikazaletasuna sendotu duen arren, badirudi kontrakoa egin duela herrialdearen zati handi batean. Tradizioaren botere izugarriak bere magia hegemonikoa landu du, eta erregetzarako babesa bildu du, baita nire pareen artean ere: ustez «monarkiari bizkarra eman zioten britainiar gazte» oso promozionatu horien artean, hain zuzen ere.

Irailaren 11ko YouGov inkestaren arabera, 18 eta 25 urte bitarteko gazteak monarkiaren inguruan kohorte nagusiak baino seguruago ez bazeuden ere, % 40k oraindik babesten zuten monarkia horren existentzia; zifra hori % 53ra iristen da 25-49 urtekoen artean. Karlos erregeak ospea nabarmen handitu du III. atzizkia bere izenari gehitu dionetik: inkesta berak adierazi zuen «errege ona» izango zela esateko prest zeuden pertsonen ehunekoa % 32tik % 63ra igo zela iaz. Inkestatu gazteenek ez diote halako babes berorik ematen, baina oraindik hor dago.

Datuek iradokitzen dute, halaber, gaztaroan izandako sentimendu errepublikanoak ziurrenik adinarekin higatuko direla. 35 urtetik beherakoen % 14 soilik zeuden prest esateko monarkia «oso garrantzitsua» zela Britainia Handiarentzat, 2021ean, 55 urtetik gorakoen % 44ren aldean. John Curtice inkesta-adituaren arabera, eredu historikoa da: arrakala hori 1994koaren oso antzekoa da. Errepublikarrei, Erreginaren heriotzaren ondoren, epe laburrean erregetzaren aldeko bultzada itxaroteko ohartarazi dietenak atsekabetuta egon daitezke.

Errealismo horrekin armatuta ere, oraindik arraroa da hainbeste pertsona une egokian lerrokatzen ikustea. Azpiatal ezberdinak daude, jakina: R maiuskularekin konprometitutako errealista intransigenteetatik hasi, eta joera errepublikarrak dituztela baina makina estatalaren au-rrean kapitulatzen aurkitu direnetaraino, bere semearen bitartez monarkiaren jarraipenaren aurka aktiboki ez egitea Elisabethenganako errespetu-seinale bezala ikusiz.

Mini gerra kulturalak dolu publikoaren bidez garatzen dira. Lagun batek aste honen hasieran teorizatu bezala, batzuentzat (gehienak hedabide zentrista eta eskuinekoetan adituak, esan beharra dago) monarkia «ezkerra kolpatzeko» bide bihurtu da; ikus GB News-eko Dan Wootton, luzaroan, «esnatzearen aurkako gerra» aspergarria estaldura erreal lausengatzailearekin parekatu duena. Hain izan da lausengatzailea, ezen Windsortarrek ere desatsegina aurkitu dezaketela susma daitekeela. Zatiketa politikoa arakatzeko ariketa interesgarri bat Errepublika presio-taldearen jarraitzaileak 2012tik aurrera behatzea da; zaila da imajinatzea izen horiek gaur egun kausa komun batengatik elkartzen direla.

Gero, beste ikuspegi bat dago: «errealista edo ez, zaila da Erreginaren ospakizun honekin ez hunkitzea». Neurri batean fabrikatutako sentimendu kolektiboren batean parte hartu nahi duten pertsona gazteagoak barne hartzen ditu horrek. Sentsazio surrealista da, bat-batean, kontroletik kanpo egotea «beno, benetan, oso erraza da ez hunkitzea» pentsatzeagatik. Zirrara bereziren batek hunkitzen banau, haserrea da; izan ere, behartutako doluak dagoeneko borrokan ari direnei sufrimendu gehiago ekarriko die; ahots disidenteak erreprimitzen ari dira, eta «errespetuaren» kontzeptua askok aipatzen badute ere, oso gutxiri ematen zaie.

Larunbatean, Londreseko erdigunean, erreginarenganako minez beteriko jendetzaren artetik igaro nintzen, handik metro batzuetara, New Scotland Yardeko kanpoaldean antolatutako bilera txikiago baterako bidean. Chris Kaba 24 urteko gizon beltz armagabe baten tiroketa poliziala salatzeko egin zen erakustaldia. Kabaren familiaren eta lagun atsekabetuen zein, azken 32 urteetan, Ingalaterrako eta Galeseko poliziarekin harremanetan egon ondoren hil diren 1.833 pertsonetako batzuen senideen oinazea entzuten geundela, emakume bat igaro eta oihu egin zuen: «Norbaiten ama hil da».

Hain izan zen une surrealista, eta bortizkeria (eta ez dut hitz hori arinki erabiltzen) hain izan zen txundigarria, non zaila izan zen erabat ulertzea. Hain sarri isila den sentimendua ozen eta argia izan zen. Bizitza bat ez da beste baten berdina. Erregetzak gobernatutako herrialde batean bizitzeak ekintzazko zein pentsamenduzko leialtasuna esan nahi du. Askotan inkontzientea den desberdintasuna babesteko konpromisoa da, errealismo «leuna» izan edo ez. Agian, egunen batean, errepublikanismoak bere oinarri ez-alderdikoia berreskuratuko du. Baina ordura arte, badakit non nagoen, eta inoiz baino seguruago dakit ez nagoela onarpenik ez duen sinesmenarekin ezkonduta.

Moya Lothian

…

Galde 38 udazkena/2022

Ez naiz inoiz nire errepublikaren zaletasunean hain bakarrik sentitu

Ez naiz inoiz nire errepublikaren zaletasunean hain bakarrik sentitu