Rapace maskaratuak, Tras-os-Montes (Portugal). Argazkia: Museo Iberico Braganza
“Neguko maskaradez” hitz egiten dugunean, mendebaldeko Europako zati handi batean dauden eta urtearen hasieratik inauteri garai amaierara arte antolatzen diren jai-errituetako ospakizun batzuez ari gara. Bertan, erkidegoaren lurraldetasuna edo gizarte-kohesioa, auzotasun ona edo erosotasuna, erritu ilunak (naturaren emankortasuna edo berpizkundea) eta gazteria antolatua uztartu ohi dira. Musika edo zarata soinuduna, dantza eta teatralizazioa ezaugarri dituzten konpartsa nabar edo sinpleak antolatu ohi dira. Haietan, maskara zaratatsuak, larderiatsuak edo fustigatzaileak, piztia basatiak, irudi groteskoak, bizitza kolektiboaren egunerokotasuna antzezten duten pertsonaia kritikoak, hautsontziak eta/edo bide garbitzaileak ikus daitezke.
Unanuko mamuxarroak.
Horrela, Bulgarian “Kukeri” zirraragarriak ditugu, zintzarri handiekin eta ezkontza, haurdunaldi basati eta erditze eszenekin batera. Valaisko kantonamendu frankofonoan (Suitza), neguko elurrarekin bat egiten dute “Tschäggättar” en irudi beldurgarri edo munstroek, armekin eta zintzarri zaparradak joaraziz. Umeen atzetik ibiltzen dira hala moduz, arpillera zakuez eginiko jantziekin (“les empaillés” de Evoléne). Italiako Alpeetan, aldiz, sudurluze kareta maltzurrak nabarmentzen dira, beren satira edo eztarriko oihu sakonekin.
Izurrietako maskara s. XVII, Venezia.
Bestalde, Kantauri isurialdetik Portugaleraino, mota eta osaera guztietako “maskaradak” ospaltzen dira. Kantabrian, Silioko “Vijaneran” mota guztietako pertsonaiak aurki ditzakegu (“Zamarracos” soinudunak, “Galanes” saltarinak eta “madamas”, “La pepona” eta abar). “Sidros o guirrios”, bere makilekin ezker-eskuin saltoka, “Les comedies” antzerkiaz osatuta, funtsezkoak dira Asturiasko “Antroxu”-n eta “Antruejo”-n lehoiak edo zamoranoak. Laza, Veyrin eta Xinzo de Limiaren Orenseko triangeluaren Galiziako “Entroido” a, “pelikeiro”, “zigarron” eta “pantaila”ren maskara zaratatsu eta zakarretik bereizten da. Portugalgo iparraldeak antzeko maskara zaratatsu eta “Entrudo” ren forma bitxien aukera zabala eskaintzen digu. Zer esan? Ez-inauterietarako garaia da.
