Iazko saria, ia inongo kinieletan azaltzen ez zen J.M.G Le Clézio idazle frantziarrak eskuratu zuen. Diotenez, horrek aurtengo saria Europa kanpoko idazle batek jasotzearen aukerak areagotzen ditu (badakizue, sarao hauetako balizko kontinente-txandakatzearen legea).

Asiako idazleen artean, Hwang Sok-yong hego-korearra, Duong Thu Huong vietnamdarra, Can Xue txinatarra eta Haruki Murakami japoniarra aipatzen dira. Murakamiren aukerak nahiko eskasak dira adina (gazteegitzat jotzen da) eta bere literaturaren pop ukituaren kariaz, eta Sok-yong kokatzen da laukote honetako buru. Asiatik bertatik alde egin gabe, Ekialde Hurbileko idazleak daude, besteak beste, Amin Maalouf libanoarra eta Amos Oz eta David Grossman israeldarrak. Horietako bat da –Amos Oz-, hain zuzen ere, saria jasotzeko faborito nagusietako bat.

Kontinentez aldatuz, Afrikan, Nugi wa Thiong’o kenyarra, Chinua Achebe nigeriarra eta Assia Djebar aljeriarra dira autore aipatuenak. Agidanez, hiruretan Achebe da aukera gehien dituena. Euskaraz obra oso bat itzulia duen –Gainbehera dator dena– bakarra bera da halaber (Acheberen eta Ngugi wa Thiong’orren ipuin bana dago euskaratua Susak 1989an ateratako Bake Zibila liburuan).

Ameriketan, nola ez, Estatu Batuak gailentzen dira gainontzeko herrialdeetatik. Iaz Suediako Akademiako idazkariak Estatu Batuak, Europaren aldean, txokokerian eta ezjakintasunean erortzen direla esan zuenetik, ordea, bertako idazleen balioa nabarmen jaitsi da. Haatik, hamabost urte pasa dira dagoeneko saria estatubatuar batek –Toni Morrison- jaso zuenetik, eta gainera, aurten idazkaria aldatu dute (ez gutxietsi idazkarien boterea), eta aurtengoak Nobela eurozentristegia dela salatu du. Idazle estatubatuarren zerrenda luze samarra da: Thomas Pynchon, Philip Roth (euskaraz Suminez irakurri daiteke), Don Delillo, Joyce Carol Oates, Cormac McCarthy, Ray Bradbury… Eta azken urteetan gertatu legez, Bob Dylan ere hor egongo da seguruenik saria jasotzeko nominatuen artean (Nobela jaso ahal izateko lehenik erakunde “homologatu” batek nominatu behar zaitu).

Baina bada Europaren aukerak ez gutxiesteko gaztigatzen duenik ere. Horietatik espainolez idazten duten idazleek (hemen hegoamerikarrak ere sartzen ditugu) dezente aukera omen dute, hemezortzi urte pasa baitira dagoeneko hizkuntza horretan idazten duen idazle batek -Octavio Paz- Nobela jaso zuenetik. SGAE-k nominatu dituen idazleak zeintzuk izan diren publiko egin da: Francisco Ayala, Miguel Delibes eta Ernesto Sábato. Hala, garbi geratu da beste behin ere hobe lukeela SGAEk benetan ongi dakiena egitera mugatuko balitz, kultura eta artearen bizkar negozioa egitera, alegia. Mario Vargas Llosa, Carlos Fuentes, Javier Marías, eta Goytisolo anaiak dira espainolez idazten duten idazleen artean aukera gehien dituztenak. Eta oroz gain, badirudi Vargas Llosa dela saria jasotzeko gertuen dagoena. Europarren artean, herbehereetako idazleen aukerak azpimarratu ohi dira orobat, hango inork ez baitu inoiz saria eskuratu. Hor leudeke Cees Nooteboom, Harry Mulisch eta Hella S. Haasse. Nolanahi den, seguruenik, aukera gehien dituen idazle europarra iaz Sautrelan elkarrizketatua izan zen Ismael Kadaré albaniarra da. Kinieletan azaltzen diren beste europar batzuk dira: Umberto Eco, Antonio Tabucchi (bere hiru nobela ditugu euskaraz, Pereirak dioenez, Oker ttiki garrantzigabeak eta Porto Pimeko dama), Claudio Magris eta Herta Müller.

Baina herritartasuna kontuan izan beharrean literatur-generoa aintzat hartuz gero, izen berriak ateratzen zaizkigu. Esan gabe doa Nobela jaso duten gehienak nobelagintzan nabarmendu direnak izan direla, eta aurtengo irabazlea nobelagilea baldin bada ere ez du inor harrituko. Haatik, urtetik urtera poeta batek jasotzeko aukerak igo egiten dira, Nobela jaso zuen azken poeta Wis?awa Szymborska izan baitzen, 1996an. Bizi diren poeten artean, bada, Bei Dao, John Ashbery, Paul Muldoon, Adonis, Adam Zagajewski, Ko Un, Tomas Tranströmer eta Imants Ziedonis dira hautagai nagusiak. Adi egon bereziki Adonis eta Tranströmerrekin. Azken hau, gainera, suediarra da. Upuingileen artean Alice Munro nabarmentzen da, Man Booker International Prize sari sonatuaren aurtengo irabazlea, hain zuzen ere (aurreko irabazleak Kadaré eta Achebe izan ziren). Bestalde, ia inork ez du espero antzerkigile batek jasotzea Nobela, Harold Pinterren saria gertuegi dagoelakoan.

Eta gurera begiratuz gero zer? galdetu genezake. Atxaga hor dugu, nola ez, eta nonbait aipatua ikusi dudan arren, badirudi idazleak berak elkarrizketa batean esandako sukalde-lan faltarekin jarraitzen dugula (edo dutela), eta beraz, aurtengoa ere ez dela izango euskal idazle batek Nobela jasoko duen urtea. Utikan manifestuaren sinatzaileetakoren batek Nobela jasoz gero zer egingo lukeen galdetu dezake maltzurren batek, baina gogora dezagun ukatzekotan ez litzatekeela sariari uko egindako lehenengoa, horren “ohorea” Jean Paul Sartre-k izan baitzuen 1964an.

Ladbrokes izeneko apustu etxeak sariaren inguruko apustu bat ireki du. Momentu honetan, hiru faborito nagusiak Amos Oz (3/1), Joyce Carol Oates (5/1) eta Philip Roth (5/1) dira. Badirudi, beraz, idazkari aldaketak uste baino eragin gehiago izan dezakeela. Bihar izango dugu zalantza hauen guztientzako erantzuna; bitartean, egin apustu.