Iruñeko finala eta borroka ederren ordua
Iruñeko finala eta borroka ederren ordua –
Aitzol Barandiaran Bertsolari aldizkarian.
22:00 PM
Txapeldunaren azken agurra bularrean kolpeka, bertsozalea bakarrik doa kotxera bidean. Sentsazio arraroak, berriak ditu eztarrian korapilatuta. Atea ixtearekin bat, orain bai, orain lasai askatuko du negarra.
5 ordu lehenago Nafarroa Arenan, 13.000 lagunen artean, bat.
16:00 PM
Ainhoa Urienen artikulua irakurriz bazkaldu du bertsozaleak. Ez da ohikoa beregan, baina gosetuta altxa da mahaitik. Gustatu zaio eskaini diotena; osagai guztiak bazituen; gazitik eta gozotik, neurrian; mimoz aurkeztu zaizkiola zalantzarik ez du, baina, egiari zor, ez du erabat ase. Zerbait berriaren gose eta egarri zen. Gaiez aldatuta, ondo bazkaldu du.
16:45 PM
Kafearekin, iritziak trukatzeko beharra sentitu du. Bere txanda iritsitakoan, lehia parekatua ikusten duela esan du, txirrindulariekin konparaketa xixtrin bat eginez: zortziak tropelean irudikatu ditu, Lujanbio buruan, tiraka; atzetik Sustrai, Alaia, Beñat, Amets eta Aitor, haize-babesean; Nerea, gomarena eginda, faboritoen taldera batuta; eta Joanes aise, pasatako lekuan irribarrez zaleak agurtuz. Estua izango da etapa amaiera.
16:59 PM
Enbata dator. Olatuak iritsi dira Nafarroa Arenara. Txalo-aparren artean igo dira oholtzara 8 protagonistak, arratsaldeko saioari hasiera ematera. Hamarreko txikian Maialen, Beñat eta, batez ere, Amets nabarmendu dira. Lehertuko ote da ekaitza?
17:45 PM
Zirto eta kolpeen faltan, bertsozaleak puntukako-saioak baliatu ditu, diskrezio osoz, Munduko Kopako finalean Frantzia eta Argentina berdinduta doazela jakiteko. Iruñean ere bakarkako bertso-jaurtiketek erabakiko dute sailkapena.
18:25 PM
Bera altxa denean, bertsozaleak zuzen eseri eta arreta zorroztu du. Maialen Lujanbioren txanda da. Ezagutzen du betarte hori. Egun osoa besteen etxeak garbitzen aritzen den langilearen larrutik kantatu dituen hiru harribitxietatik bigarrenak, bereziki, buruz ikasi beharreko bertsoaldien zerrendan beste sorta bat gehitu dio: “Errekaduak eginda gero/nire etxea zeratzen eskubideak borrokatzeko/astirik ez zait geratzen.” Orotariko gai sozialak gailentzen ari diren final honetan, buruz-burukorako bi txarteletatik lehenak jabea baduela uste du bertsozaleak. Besteak… ai! Besteak ez.
18:58 PM
Bertsozaleak diskrezioz jakin du Argentinak irabazi duela finala penalti-jaurtiketen txandan. Bitartean, bertsozaleak ez du argi nork jokatuko duen buruz-burukoa Hitzen Munduko Txapelketan. Ipurdi adina iritzi daude bere inguruan.
19:12 PM
“Hauek dira buruz-burukoan kantatuko duten bi bertsolariak: Amets Arzallus Antia eta Maialen Lujanbio Zugasti!”. Ipurdi guztiek zuloa eta bertsozaleak buruari hazka egin dio, 5 minutu lehenago egin duen kiniela gogoan. Zer arraio? pentsatu du, gozatzera etorri gara. Hasi bedi finala.
19:29 PM
Bertsozalearen espektatibak luzaz gainditu ditu azken ordu-laurdenak, hala seiko motzean, nola zortziko txikian, bapateko bertsolaritzak zenbat gozarazi dezakeen gogorarazi baitiote bi bertsolari kuttunek. Bi lotsati kronikoren gaiarekin abestutakoak nekez gaindi zitezkeela uste bazuen ere, erratu da: zortziko txikian lehertu da erabat plaza.
Gaiak hala aginduta, Amets Arzallus aktoreari Maialen Lujanbiorena egitea egokitu zaio hernaniarrari buruzko film biografikoan. Antologikoa izan da bien arteko tiki-taka: “Kortxo puntakin eman/metxeroakin su/betartea pixka bat/belztu beharko duzu” bota dio lehena Maialenek; “R- ea egiteko, zure antzekoa/nahita hautatu naute/iparraldekoa” erantzun Ametsek, bere bertsio onenean; eta Lujanbioren azken ideiak (“ilea dugu juxtu/kontrako tokian”) erabat lehertu du plaza igande honetan estreinako aldiz.
19:48 PM
Dotore amaitu ditu buruz-buruko lanak Arzallusek, eta oholtzara dator erreplika ematera, Lujanbio. Ondobidean berea behar luke txapelak, eta bertsozaleak, hernaniarraren azken proposamenean, azken 3 bertso puntuagarrietan jarri du arreta.
“Ez dago B planik”.
19:58 PM
(…) Bertsozalea ez da ezer idazteko gai.
19:59 PM
Entzun dituen 3 bakarkako bertsoei buelta eman ezinik jarraitzen du bertsozaleak. Ez dira bertsoak soilik. Soiltasunetik eta epikaren gabeziatik eraikitako ideiek iradoki diote hau izan litekeela susmatzen zuen ziklo berri baten, bertsokera berri baten, mundu-ikuskera, gutasun berri eta berritu baten jaiotza. Hausnarrean harrapatu du…
20:08 PM
… “Txapelduna, Maialen Lujanbio Zugasti!”…
Txaloka eta zutik, adimenak lainotuta, lehengo pentsamenduetara erori da. Lujanbioren puntu bakoitzean eskema zaharren krak hotsa entzutea iruditu zaio bertsozaleari, egurrezko galeoi baten norabide aldaketa krinki-krankatsua, galtzada-harrien azpitik datorren ahots gordin eta totemikoa, oraindik erabat ulertzeko gai ez den, baina bide berriak irekiko dituen estilo baten lehen pausoak direla erabat sinetsita.
Zortzikoaren eskerron bertsoek atera dute bertsozalea trantze-egoeratik. Eta zer arraio?, esan du, bigarrenez… Euforiaren korronteak eraman dezan utzi aurretik.
20:19 PM
Euforia minutuak.
20:30 PM
Euforia minutu gehiago.
20:37 PM
Iñaki Murua txapeldunari txapela jartzera doa. Bertsozaleak, bertso-familia osoaren gisan, maitea du gabiriarra, oso maitea, eta egun osoko unerik hunkigarriena begitandu zaio Maialeni eman dion besarkadarena. Muruak isildu duen bertsoak baino gehiago esan du aurreko 13.000 eta bi aldamenetako 8 bertsolarien miresmen begiradak.
20:41 PM
Maialen azken agurra kantatzera doa.
21:17 PM
Itzali dituzte argi gehienak, eta inurri-gorriak atzera-aurrera dabiltza. Bertso-zalea aulkitik altxatu eta badoa.
Iruñeko finala eta borroka ederren ordua Iruñeko finala eta borroka ederren ordua Iruñeko finala eta borroka ederren ordua
