Teoria hau aspaldian defendatu nuen Argia aldizkarian, bai eta, geroago, Iruñeko Euskalerria Irratian ere, baina orain artio –nik dakidala– batere arrakastarik izan ez duenez, berriz azalduko dut hemen, ea norbaitek kasu egiten didan. Nire ustez, San Frantzisko Xabier gay zela defendatzeko adina froga badira historian. Hona bat bertzerik ez dut ekarriko, ez bainuke inor aspertu nahi: Venezian zelarik, ordurako jesuita bihurtua, maiz oihu izugarriak egiten zituen Xabierrek lo egin bitartean, eta gelakideak, erdi ikaratua erdi kezkatua, galdegiten zion: “San Frantzisko, San Frantzisko” (tira, artean ez zen ofizialki saindua, baina sainduen bizitzek fantasia eta anakronismo dosi txiki bat onartu ez ezik, eskertu ere egiten dute), “zer duzu, espantuka eta garrasika?”. Eta hona nafarraren arrapostua: “Ametsetan, gizon beltz erraldoia neraman bizkar gainean”. Hor utziko dut. Nire ustez, gizon beltz erraldoi bat bizkarrean eramatearena sinbolo ezin argiagoa da, eta, beraz, hasmentan proposatu dudan hipotesia defendatzeko ez da oinarririk falta: falta dena da ikuspuntua, eta ikuspuntu hori bulkatuko duen erakunde zientifikoa; alegia, gay studies departamentu bat gure unibertsitate batean –nik Nafarroako Unibertsitatean ikusten dut egokien–.
Halere, ez da hori orain gehien interesatzen zaidana, sainduaren gelakideak egindako interpretazioa baizik. San Frantziskoren gaueko ezinegonaren arrazoia adituta, zera erran zion haren lagunak: “Horrek erran nahi du Jainkoak nahi duela zu Indiara joatea predikatzera”. Baliteke lagun hura maisua izatea elipsiaren erabileran, edo baliteke nik fedea –edo, bertzerik gabe, adimena– eskas izatea, baina “gizon beltz bat daramat bizkar gainean” esalditik “Indiara joan behar duzu predikatzera” ondoriora doan bidean galdu egin naiz, amildegiaren gaineko salto horretan erroiztu naiz, pentsamenduaren kate logikoa hautsi egin da nonbait. Ihardespen hori ulertzeko, sinestuna izan behar da nahitaez.
Nolanahi ere, erlijioa badaezpadako interpretazioz betea dago. Hor dugu, adibidez, Abraham eta Isaac-en historia. Ezaguna den bezala, Jainkoak Abrahami bere semea sakrifikatzeko, hiltzeko alegia, eskatu zion, erakusteko Jainkoa maite zuela –edo, ez naiz ongi oroitzen, Jainkoaren beldur zela, baina bi kontzeptu horiek gehienetan sinonimoak izaten dira Biblian–. Sinesten zaila bada ere, Abraham prest azaldu zen Jainkoaren borondatea betetzeko. Eta, gizon-gizonen garai hartako aitatasuna diferentea zela jakin arren, eta narratzaileak –Jainkoaren aldera aski lerratua baita– horretaz deus ere ez aipatuagatik, nik sinetsi nahi dut, bezperan, uneren batean Abraham semeari begira gelditu eta pentsatuko zuela hura zela harekin pasatuko zuen hondar arratsaldea. Baina desbideratzen ari naiz: biharamunean, Isaac hartu eta mendira abiatu zen Abraham, Jainkoaren agindua betetzeko asmoz. Eta mendi-tontorrean, aldare gainean jarria zuen haurra nabalarekin akabatzeko zorian dagoelarik, aingeru batek kontu egin dio eskuari eta erran dio aski dela, erakutsia duela Jainkoaren beldur dela eta ez dela beharrezkoa umea hiltzea.
Erlijioa eskoletan –bai, orain bueltan diren horietan–, irakasten ziguten Jainkoak maite gaituztela, baina Biblian maiz gizakia izaten da frogatu behar izaten duena Jainkoa maite duela –edo, erran bezala, Jainkoaren beldur dela–, eta ia-ia inoiz ez alderantziz. Jainkoaren maitasuna jakintzat ematen da, ziurtzat, ezin da zalantzan jarri, hain zuzen hura autoritatea delako. Baliteke nik fedea edo, bertzerik gabe, adimena falta izatea, baina Abrahamen istorioan ez dut maitasun arrastorik ikusten Jainkoaren partetik. Nik, batez ere, telebistaren aurrekari bat ikusten dut, bromak egiten dituzten saio horien –Inocente, Inocente izan zen aitzindaria– aurrekaria. Horrelako programetan, norbaiti broma bat egiten zaio –gustu txar samarreko broma bat, normalean–, eta biktima ezin haserreago dagoelarik, edo ezin desesperaturik, orduan azaltzen zaio dena telebistarako txantxa bat izan zela. Bitxia da, baina bere sufrikarioaren gibelean telebista zegoela ikasten duelarik, jende gehienak gogo onez onartzen du egin dioten guzia, eta irribarre eta guzti egiten du. Egia da, halere, zenbaitetan broma horiek jende famatuari egiten zaizkiola, eta pertsonaia ospetsu horiek erakutsia digute –sainduen telebistako bertsio laikoa baitira– nola jokatu beharko genukeen, biktima gu izanez gero.
Biak –Abraham eta Isaacen istorioa, batetik, eta, bertzetik, telebistako bromak–, paratzen den aitzakia paratzen dela ere –maitasuna, lehenbizikoaren kasuan; umorea, bigarrenean–, autoritate ariketak dira: bietan otzan-otzan onartu behar dugu bertzelako egoera batean, bertze batek manatua edo egina balitz inolaz ere onartuko ez genukeen zerbait, eta, horren ondorioz, nahiko agerian gelditzen nor den nagusia eta nor morroia, nori dagokion arauak ezartzea, eta nori arau horiek betetzea. Ikuspuntu berezia behar da, eta ikuspuntu hori bulkatuko duen autoritatea, umiliazio espektakulu horietan maitasuna edo umorea ikusteko.
Berriki, PPko politikari bat hil dute Leonen, Espainia aldean. Eta, antza, autoritaterik ez duten batzuek gustu txarreko iruzkinak egin dituzte sare sozialetan. Irainak, komentario desatsegin eta desegokiak nahiko ohikoak dira sare sozialetan, edo Twitterren bederen ez dira arraroak. Orain, Espainiako ministroak Twitterreko komentario iraingarri horiek –eta autoritatea beharko da iraingarria zer den definitzeko– delitutzat jo nahi ditu, eta telebista batzuetan –Telemadriden, adibidez– zuzeneko lotura ikusi nahi izan dute txiolarien jardueraren eta Leongo hilketaren artean. Baina hori, hein handi batean, gizon beltz erraldoi bat bizkarrean daramazula amets egin ondoan, norbaitek Indiara joan behar duzula erranen balizu bezala da: ez da frogarik behar, behar dena da ikuspuntua –ikuspuntu autoritarioa, hain zuzen ere–, ikuspuntu hori bulkatuko duten erakundeak –polizia eta epaileak– eta fedea, fedea boteredunak ukiezinak direla sinesteko. Hil dena ez baita edonor, politikari bat da, eta horrekin ez da bromarik egiten ahal.

[Euskadi Irratiko gaurko solasaldia testu honetan zegoen oinarritua]