Gaiaren Gaia

Hondarrean ez nion Olentzerori eskatu, baina eskatzekotan egon nintzen; nolanahi ere, aitortu behar dut ez dudala behar bezain sakon aztertu. Egia erran, pare bat aldiz orri-pasa aritu naiz liburu denda batean. Ivan Regueraren liburu honetaz ari naiz: Zinemaren antigida; eta, azpititulu gisa, Historiako 100 film gainbaloratuenak. Ideia ongi dago, baiki, eta egilearen tonu ironikoa egokia da, eta irri-emangarria, eta are zorrotza batzuetan, baina liburua pare bat aldiz presaka gainetik irakurtzea aski da gauza arraroak ikusten hasteko. Pelikula ustez gainbaloratuen artean, hor dago, adibidez, Pretty Woman –baina nork gainbaloratzen du Pretty Woman?; are gehiago, nork baloratzen du Pretty Woman?–; hor dago Nosferatu –alta bada, Reguerak nonbait ez dakien arren, ez da posible ez Nosferatu, ez, hedaduraz, espresionismo alemana gainbaloratzea: gorazarre guziak eginda ere, beti merezi duenaren azpian ibiliko gara–; eta hor dago –eta orain bai, zuzen-zuzenean blasfemiaren eremuan ari gara sartzen– Coen anaien Lebowski Handia.

Komedia izanik, Lebowski Handia, izatekotan, azpibaloratua dago, eta Joel eta Ethan Coenen zinema gustuko duten anitzek segur aski bertze film batzuk aipatuko dizkizute –Fargo, Miller’s Crossing–, Lebowski baino aise lehenago. Nik, ordea, maite dut film hori, eta, batez ere, Jeff Bridgesen pertsonaia maite dut, zentrorik gabeko pertsonaia delako: maiz, bertze nonbait aditutako esaldiak errepikatzen ditu –this aggression will not stand, man; young trophy wife, in the parlance of our times–, berezko adierazpiderik ez balu bezala, bere nortasuna –nortasuna izan, baduelako– han-hemenka bilduriko piezekin egina balitz bezala. Izan ere, soberan da mundu honetan, errepikatua dago, bertze Jeffrey Lebowski bat baitago –aberatsagoa, potoloagoa, inportanteagoa–, eta gure Lebowski, the Dude, bertze Lebowski horren kopia akastuna bertzerik ez da. Alde horretatik, ez da harritzekoa ni Jeff Bridgesen pertsonaiarekin identifikatua sentitu izana, ni ere kasik errepikatua bainago, edo, bertzela erranda, bertze baten kopia akastuna bainago: egozentrikoa banintz eta Googlen nire izena paratuko banu –baina, jakina, nik ez dut hori egiten–, nire erreferentziak bertze bi S. Leonerekin konpartitu beharko nituzke, hain zuzen ere Sergio Leone zinema zuzendariarekin eta Sunny Leone aktore pornoarekin.

Lebowskik bezala, bertzeen esaldiak errepikatzea gustuko dut, eta horregatik, alegia adierazpide propioen falta larria dudalako, bi idazleren adierazpenak ekarriko ditut hona. Duela aste batzuk, Juanjo Olasagarrek idatzi zuen, Deian egiten duen zutabean, bizitzan gehienez ere bi edo hiru gai lantzeko astia izaten dugula –harenak literatura, gaytasuna eta euskal gauza dira, ongi oroitzen banaiz–. Orain dela guti Iñigo Astizek Berrian egin dion elkarrizketa batean, Harkaitz Canok erran du bere betiko obsesioak ageri direla bere azken liburuko narrazioetan –eta hark ere hiru aipatzen ditu: musika, idazleen bizitza, arte garaikidea–. Eta, halako batean, nire buruari galdegin diot zein ote diren nire bi edo hiru gaiak, nire bi edo hiru obsesioak. Ez dut erantzunik harrapatu. Gaia bera izan liteke nire gaia –El tema del tema, gaiaren gaia alegia, du izena Quim Monzóren liburu batek–, baina errazegia litzateke.

Beharrezkoa da gai bat edo gai batzuk izatea? Billy Wilder zinemagileak kontatzen zuen film guzietan gauza diferenteak egiten saiatzen zela; “Hitchcocken pelikula bat ikustera joaten den aldioro”, erran zuen Wilderrek, “jendeak badaki zer ikusi behar duen, badaki nolakoa izanen den, guti goiti-beheiti, film hori. Ni, berriz, film bakoitzean estilo eta gai diferenteak lantzen saiatzen naiz” –kakotxen artean jarri arren, ez litzateke arraroa esaldia nik asmatua izatea–. Obsesioekin obsesionatzeak aspergarriak izatera eramaten ahal gaitu akaso –bidenabarkoan erranda, Hitchcocken Vertigo ere, obsesioen gaineko film obsesibo hura, gainbaloratutzat jotzen du Ivan Reguerak bere Antigidan; erran dezagun deblauki: mutiko hori ezjakin hutsa da–.

Atzo, honetaz eta hartaz ari ginela, lagun batek proposatu zidan identitatea izan litekeela nire gaia, identitatearen eraikitzea. Naski arrazoi du; nire identitateak, behinik behin, definizio ezaren linboan segitzen baitu: testu bat idatzi ondotik, nire izenaren azpian zer domina –historialaria? Idazlea? Zinemazalea?– paratuko didaten galdegiten didaten bakoitzean, lanak izaten ditut erantzuten, eta akaso definizio erreferentzialak aukeratu beharko nituzke, hau da, ni neroni bigarren planoan utzita, bertze batekin dudan harremanaren arabera sailkatzen nauten definizioak: Patxi Huarteren kolaboratzaile izandakoa, Gorka Bereziartuaren jarraitzailea Twitterren, Eider Rodriguezen mireslea…

Gai bat edo gai batzuk izatea inportantea da, dudarik gabe, baina hori baino inportanteagoa da gai horri edo horiei buruz zer edo zer idaztea. Erdi akitua dudan ipuin batean, idazle gazte bati, haren lanaren kalitatea gauza ederren promesa delakoan, idazle berrien antologia batean parte hartzea proposatu diote. Hasmentan, baietz erantzun du, baina, eskatutako lana entregatzeko epea baino hiru egun lehenago, ordura artioko bere lan guziak zakarrontzira bota ditu –paperekoak urratu eta kiskali; ordenagailukoak, ezabatu– autoestimu krisi latz baten ondorioz. Bere onera itzulita, egindakoaz ohartu, antologia apailatu behar duenari –idazle famatua bera– idatzi, zer gertatu den azaldu eta zera eskatu dio: ea antologiako ipuina berak –idazle famatuak, alegia– idazten ahalko zuen, idazle gaztearen estiloa imitatuz, honen izenean argitaratzeko, zeren antologia horretan sartzea arrunt inportantea baita, baina orain ez du deus sortzeko indarrik, ezta astirik ere; azken batean, hautaketa horretan egotea da kontua. Idazle famatuak, harrigarriki, onartu eginen du gaztearen eskaera. Baina sekulako ipuina idatziko du –idazle gaztearen izenean argitaratuko dena, jakina–, eta hura hartuko dute kritikari guziek liburuko ipuin hoberentzat. Izan ere, antologia argitaratu zenez geroztik, idazle gazteak obra oparoa sortuko du, baina, eginahal guziak eginda ere, ez du sekula antologiako ipuin zinez antologiko hura gaindituko. Hain zen ona testu hura, ezen kritikari batzuek alferrikakotzat joko baitute ondotik etorritako obra guzia.

Tesia egiten ari nintzelarik, Donejakue bideko gida bat enkargatu zioten nire lagun bati. Handik hilabete batzuetara, argitaletxean pentsatu zuten hobe litzatekeela gida hura talde lana balitz, eta ez egile bakarrarena; ordurako, baina, nire lagunak liburua egina zuen. Argitaletxeak eskatutakoa bete nahian, egileak baimena eskatu zigun zenbait laguni, atal bakoitzean gutariko baten izena paratzeko. Nik baietz erran nion –gazte eta berde bainintzen–. Beraz, hor munduan barna ba omen dabil Donejakueko gida bat, idatzi ez dudan baina nire sinadura daraman kapitulu bat duena. Nik oraindik ez dakit zein diren nire gaiak, baina, egunen batean aurkitu banitu ere, seguru naiz idatziko nituzkeen testu guziak testu horren kopia akastunak bertzerik ez liratekeela izanen. Nire testurik hoberena aspalditik dago egina. Eta ni itzala naiz.

[Euskadi Irratiko gaurko solasaldia testu honetan zegoen oinarritua]