Euskal tipografia, nortasun ikurra –

Hilerri, taberna eta jatetxeko errotuluetan, oroigarrietan edo tradizioarekin lotutako hainbat jardueratan letra mota berezi bat ikus dezakegu. Beste inon ikusten ez den tipografia da. Word-eko edo Google-eko Drive-eko testuetan ezin da erabili, ez delako letra moten artean eskaintzen. Baina hainbat webgunetan deskargatu daiteke doan. Adibidez, hemen.

Nonbait ikusi duzu eta jakingo zenuen bereizten. Euskal tipografia, euskal hilobietako zeinu alfabetikoetan inspiratu zen grafia oso bereizgarria da, eta Euskal Herri ultrapirenaiko hilerrietatik hasi eta Bizkaiko beste muturrera arte topa dezakegu.

Lehen adibideak Erdi Aroan aurkitu ziren, baina gaur egun ere, askoz estandarizatuagoak eta eskualdeko ikur bihurtuta kale plaketarako edo taberna bateko errotuluetarako ere balio dute.

Gaur egun arte izan duen bilakaera herriko eta familiako transmisioaren emaitza da, euskal idiosinkrasiaren beste ikur batzuk bezala, hala sinboloak (eguzkilore, lauburua eta ikurriña) nola dantzak, euskal pilota edo harri-jasotzea. Hala ere, denbora eta arreta gutxi eskaintzen zaio hain “gurea” den honi. Hori dela eta, honen inguruan ikertu eta idaztea ideia interesgarria dela otu zait.

Euskal letra, jatorrian, idazkera erromanikoaren interpretazio bat da, eliza erromanikoen antz-antzekoa baitzen, eta inskripzioetan bakarrik erabiltzen zenez, hasieran letra larriz idatzitako karaktereak baino ez zeuden.

Gaur egun ezagutzen ditugunak jatorrizkoaren aldakuntzak eta interpretazioak dira, XX. mendearen hasieran Euskal Pizkundea (edo Euzko Pizkundea) izenekoarekin finkatu zirenak. Mugimendu horretan euskal kultura berreskuratzen eta kontserbatzen hasi zen. Garai hori izoztuta geratu zen diktadura frankistan, baina, amaitzean, bultzada hartu zuen berriro.

Euskal Herriak babesten eta orainaldira eramaten jakin duen ikur folkloriko bihurturik, tipografia hau erraz identifika daitekeen “marka” bihurtzea lortu du. Abertzaletasunarekin ere lotu izan da askotan, baina gaur egun euskaldun orok bere hartu dezake.

Hizkiak egiteko diseinu honek zailtasun batzuk baditu, ordea: letra xehea edo minuskula ez ohi da erabiltzen. Horregatik zaila da testu luzeak topatzea. Bestalde, soilik tradiziozko ekintza edo jarduerekin lotzen da. Agian, azken urteotan bultzada bat lortu du turismoaren gorakadarekin. Iparralden presenteago dago, turismo-folklorikoak babesten baitu. Hegoaldean, oroigarri denda eta produktuek erreklamo bezala erabiltzen dute batzuetan. “Sukaldaritza turismoak” edo “Turismo gastronomikoak” ere, nortasun berezia transmititzeko erabiltzen du, izan ere, beste inon topatuko ez duzun zerbait da. Eta gurera datozen turista horiek zerbait “propioa edo berezkoa” bilatzen dute, ez soilik hondartza, alkohol merkea eta eguzkia -Mediterraneo aldean ez bezala-. Hemen ditugun enpresa multinazional horiek euren herrietan ere egon daitezke, hortaz, hemengo pintxo tabernek esperientzia ezberdina eskaini dezakete. Errotuloen diseinua hasiera on bat da.

…

Gaiari buruz sakondu nahi baduzu, Argia aldizkarian artikulu interesgarri hau irakur zenezake.

Euskal tipografia, nortasun ikurra