Aralar: ofizio bide
Aralar: ofizio bide
Baso zabal, ustiatutako pinudi, harkaitz eta larre emankorreko eremu. Mendi deitzen diogu altu ikusten dugun edozerri. Euskaltzaindiaren hiztegiak hala biltzen du: “Inguruko eremutik nabarmen goratzen den lur zatia”. Azken aldian mendiz haraindiko lurretan aldapak ugariak direla, mendi mazelak bidea zailtzen dutela. Igarobide luzea dela mendiko-bidearena. Menditik ibarrera jaisteak kilometro luzeak suposatzen dituela. Ahoz-aho ibili da mendi- bide eta mendiko artzainen gaia gurean. Amonari ere entzun diot, egun 400 metroko mendia bidez betea dagoena dela eta larreko bizimodutik baino gehiago bizi dela hirikotik.
Altueratik baino naturaltasunetik gehiago du mendiak. Egun ormigoipean jarriak daude, zanpatu gabeko mendiek osatzen zituzten lur emankorrak.
Artzainek herriko bizimodu horretatik at, noizbait mendiko bidea hartu bazuten izan zen, hain justu ere, horrek eskaintzen dien bizi kalitateagatik. Kalitatea bertako larreen emankortasunarena eta ardiek bertan lortzen duten osasunarena, dio Maider Murua artzain orendaindarrak. Mendiak eskaintzen dionaz galdegitean kosta egiten zaio deskribapen zehatz bat ematea. Gertutik ezagutu beharreko ofizio bat dela dio. Artzain izatearen inguruan pentsakor ageri da. Buruan ideia asko darabiltza, horietako bat jarri du mahai gainean: “Ni artzaina naiz mendiak ematen didan bizipoz horrengatik, mendirik gabe, herrian gelditu beharko banu, ez nuke ardirik izango”.
…
Aralarko Bilakaera
Argian argitaratutako Pistak Al Da Bidea? artikuluan, Aralar Izadi Taldeak emandako datuetatik abiatuta, Aralarren bilakaera nabarmentzen da, “1784an Aralar ia osoa basoa zela, %91 pagoa eta %9 haritza, eta bi mende beranduago, 1982an, bere bihotzaren (Enirio-Aralar) lur-zoruaren %30 harkaitz bizia edo lurrik gabekoa, %26 larre egokiak, %20 basoak eta %24 arazo arin edo larriak izan zitzaketen larreek osatzen zutela. Hau da, antzinako basoaren bostena gordetzen da, herena harriak betetzen du, eta gainontzekoa larreek”. Aralar artzaintzari lotua ezagutzen badugu ere azken urteetan, azienda nagusia behiena zen, gero txerriena eta azkenik ardiena. Basoek osatzen zuten zati handi bat, gerora ikazkintzak erdira murriztu zuena. Bilakaera luzea du Aralarrek, baina artzainak bertako jarduera utziko balu ez lituzke Europak babesten dituen balioak izango. Belardien garbitasunari eta orekari eusteko bide baita ganadugintza.
Gai honen inguruan Interneten aurkitu daitekeena benetan da korapilatsua. “Nora garamatzate Aralarko pistek?” dio esaldi batek. “Aralarko sabotajea”, besteak. “Aralar berdea” terminoa eta “Aralar babestu dezagun” ere irakurri ditut. Aralarren pistak eraikitzeko egitasmoak hautsa harrotu duela agerikoa da. Aralarko Parke Naturalaren “esplotazioa” salatzeko idatzi eta natur zaleen agerraldiak areagotu egin dira azken hilabeteotan.
Ezagutzen den Aralar berdea, artzainak bertan egindako eraginagatik sortua da. Honen inguruan Adur Gorostidi abeltzainak azaldu du Aralar Parke Naturala dela dituen eremuengatik, eta eremu horiek urteetan artzaintza eta abeltzaintzaren bilakaeraz sortuak direla. Ondorioz, Aralar den bezalakoa da, bertan egindako jardueragatik.
…
Lehen Sektorea
Artzainena beharbada ofizio bihurtutako afizioa da. Lan karga eta ordu infinitu dituen jarduna ordea, dudarik gabe. Bizimodu bezala urtean 365 eguneko lan bat dela ulertu behar da, eta askotan bukatzen ez dena. Jon Zubizarreta, Abaltzisketako alkateak, dio gizarte honen gehiengo batek ez lukeela balioko bizimodu hori eramateko.
Gaur egun 43 txabola daude Aralarren eta 35 artzain bizi dira lan horretatik ia %100ean. Maiatzean irekitzen dira bertako larreak eta uda partean modu estensibo batean egiten dute bertan aberezaleek euren jarduna. Nomadak badira ere, Maider Murua artzainak azaldu du lehen artzaina zela mendian barrena mugitzen zena eta orain abereak direla belazeetan barrena euren bidea markatzen dutenak.
Artzainen lana naturari lotua doan horretan, zail egiten da beharbada mendirik gabeko artzaina imaginatzea. Edota artzainik gabeko mendia. Haurrek egiten dituzten marrazkiez gogoratu naiz, mendia altu irudikatzen dute, eta behi eta ardiez betea. Iragan labur batean ezagutu dutena hori izan delako. Baina artzaintzaren iraganean, mende atzera egin ezkero, mendia bizibide izan da. Artzain eta abeltzainena ofizio “gogorra” dela dio Gorostidi abaltzisketarrak: “Errentagarri izan beharko du, eutsiko bazaio bizimodu horri”. Iritzi horrekin bat ageri da Murua eta beharrezko ikusten du lehen sektorearen mantenurako “errekonozimendua” zein lanaren “ordain egokia” lortzea.
Gorka Egia Orendaingo alkateak gai honen harira plazaratu zuen bertako baserritarrak produzitzen egotea ezinbesteko emergentzia dela garai hauetan. “Euskal Herrian kontsumitzen dugun produktuen %5a bakarrik produzitzen dugu bertan, eta kanpoko elikagaiengan erabat dependenteak gara”. Euskal Herrian oraintxe dagoen gairik urgenteenetakoa da elikagai soberania lortzeko bide hori urratzen hastea.
Nahiko haserre ageri da Murua azken aldian entzun behar izan dituen “irainekin”. Artzainak administrazioaren eskutik jaten dutela edota noiz arte subentzionatu behar den artzaintza irakurri orduko, bere aldartea aldatu egin da. Eta hala sentitzen da, irainduta. Izan ere, argi du berak bere poltsikotik ordaintzen dituela gastuak. Administrazioaren laguntzaz aldentzeko prest dago aktibitate hori baloratuko badu gizarteak. Diru laguntza horiek, artzainek eginiko lanagatik “ordainetan” emandako diru partida bezala islatzen ditu Zubizarretak. Bertako paisaiaren mantenuan burututako jarduerarengatik jasotako “errekonozimendua” dela iritzi du Enirio-Aralarko Mankomunitateko kide abaltzisketarrak. Are gehiago, ohartarazi nahi izan du ez dela ahaztu behar artzainak mendian betetzen duen papera.
Gorostidik aintzat hartu beharreko jarduera eta “elikadura burujabetza” lortzeko jarraitu beharreko ibilbidea sinesten du artzaintza-abeltzaintza: “Ekoizpena bertan hasi eta bertan bukatzeak emango digu lehen sektorearen mantenua”. Kontsumo ohiturez hausnartuta “eko” etiketadun produktuak sustatzeak ez duela bat ekologikoago egiten seinalatu du. Ez nongoa den ere ez badakizu. “Nire ustez kanpotik datorrenak ekologiko zantzua bera ere bidean galtzen du”, hala arrazoitu du. Zubizarretak iritzi bera partekatzen du: “Teorian denak politikoki oso zuzenak gara, bertako produktuen aldeko politika dugu, baina praktikan merkeena kontsumitzen dugu”.
…
Pisten Auzia
Aralarko eremua admimistratiboki Nafarroa eta Gipuzkoaren artean dago banatua. Bere inguruaren bi heren Nafarroarenak dira eta heren bat Gipuzkoarena. Enirio-Aralarko Mankomunitateak kudeatzen du azken zati horren erabilera neurri handi batean.
Bideari dagokionez Aralarren kasu diferenteak daude. Badira bidedun txabolak. Eta beste txabola batzuk berriz, juxtu-juxtu oinezko sarbidea dutenak. Enirio inguruko txabola horiek mendiko pistak dituzte eta Txindoki atzekaldean, oinezkoentzat. Aipatzekoa da, Nafarroakoa den Aralarren zati handienean pista ugari direla. Enirio-Aralarren ere badira bertara gerturatzen duten bideak.
Legealdi honetan, 2002an onartutako proiektua aurrera eraman da eta Goroskitxuko bidea eraikitzen hasi. Pisten proiektua funtsean urte horretakooa da, zatika egitera aldatu da, ordea. Honek sortu du gizartean oihartzun handiena. Gorostidi abaltzisketarrak proiektuaren eraikuntzari begira nabarmendu nahi izan du ez dela bapateko erabaki bat izan, urte luzez landu eta pentsatutakoa baizik.
Pistek sortu dezaketen arazoa “inpaktu bisualean” eragitea dela uste du Zubizarretak: “Lehen ezer ez zegoen tokian ebaki bat ikusten dugu”. Pistak bai, pistak ez auziaren inguruan, berak mendizale bezala ingurua ahalik eta eragin gutxienarekin ikusi nahi du, ahalik eta “birgenena”. Baina mendi bat kudeatzeko, eta ez arratsalde pasa joateko, gestio bat eramateko, “derrigor” azpiegiturak behar direla iritzi du: “Bertako artzainek lanean erraztasunak izatea nahiz erreskateak egitea ahalbidetuko lukete bideek”.
Osinberde eta Zazpitturrin ateratzen da Aralarko uren %70. Iturburu horiek dira Aralarko Parke Naturalaren indikatzaile nagusi Jon Zubizarreta abaltzisketarraren baitan. “Erosio bat badago uran antzematen da. Bide bat egin da eta lehengo egoera berdinetan gaude baina artzainei zerbitzu bat eskainiz”, hala argudiatu du Aralarko natur egoeraren inguruan.
Mendiaren kudeaketa bezain garrantzitsu ikusten du Maider Murua artzainak bide horiei ematen zaien gestioa. Erabilpenari begira, hori mugatzeko erantzukizun zuzena basozainena da. Gestio horrekin ez da oso gustura ageri ordea, inoren lana zalantzan jartzen ez badu ere, 4×4 autoan mendira goiz pasa doazenak gero eta gehiago direla iritzi du. Mendiko erabilpenerako paper guztiak zuzen izatea beharrezko dela azaldu du eta paper horien kontrola ez dela modu berdinean erabiltzaile guztientzat aplikatzen. Zerbait nabarmentzekotan “erabilpen neurtua” aplikatzea nahiko luke.
Artzain- abaltzainen etorkizun laburraren mamuaren aurrean, Murua orendaindarra itsaropentsu ageri da. Ofizioa edo afizioa izan abereekin mendiko jarduna, ez du bereizketarik egiten. Profesional zein afizionatu bizimodu honen sostengu sinisten ditu bata zein bestea.
Iritzi kontrajarrietatik haratago, denek egiten dute bat historiak mendian izan duen aldaketa edota jitean. Oraingo erabakiek markatuko dute geroa. Baina orain dagoen egoera lehen hartutako deliberamenduen ondorio da. Gizarteak markatu du oraina eta markatuko du geroa. Artzain “burujabe” bat eskatzen du, elikadura soberania ez duen lurralde batek. Abaltzisketarrak “duintasunezko” lan baldintza batzuk behar dituztela artzainek salatu du: “Lehen sektorea orain dela ehun urte bezalako lan baldintzetan daukagu. Etorkizuna izango badu azpiegiturak berritu beharra daude”. Gizartearen parte sentitu eta izatearen beharra nabarmendu du orendaindarrak: “Umeen hezkuntza mugatu egiten du mendiak”. Esparru honetan oso serioski jarduten du, izan ere hiru seme-alaben amak ez du logiko ikusten zirkulazio biderik ez izateak sortzen duen baldintzapenean bizitzea.
…
“Artzainak behar al diren galdetu beharko luke gizarteak”
…
Adur Gorostidi – Abeltzain abaltzisketarra
Lehenengo ofizioa abeltzaintza ez badu ere, bere gurasoek abiatutako bideari jarraitu dio “afizioz” hogeitahamar urteko abaltzisketarrak. “Urepeleko artzaina egun zenbat maite degun eta Aralarkoa ze gutxi”, dio Aralarko artzainen inguruan Atarian egindako bertsoetan.
Pisten inguruan zer iritzi duzu?
Aralar ezagutzen dugun bezain berde mantendu nahi dugu, eta uste dut artzainek ez dutela kontrakorik nahi. Hainbat aukera eskaini dira, horietako bat txabolak bera jaistearena, baina horrek Aralarko izadian aldaketa sortuko luke.
Zati handi bat zikintzen hasia dago, artzainak bertan eraginik ez dutena. Bera jaitsi ezkero artzainak, eremu handiago bat izango litzateke landu gabekoa eta horrek bilakaera batetan bukatuko luke. Nahia eta beharra ez lirateke nahastu beharko, zentzuzko erabilpen bat eman baizik. Inork ez dut uste Aralar pistez bete nahi duenekin, baina den bezalakoa mantentzen jarraitzeko bizi baldintza duinak behar dira.
Zergatik uste duzu sortu dela orain proiektu hau sortzeko beharra?
Artzainek daukaten perfila aldatu egin da. Lehen baserri mundua familia handia zen, mendira joaten zena mutil zaharra izaten zen, eta mendian pasatzen zuen uda garaia. Artzaia orain familia, lurrak dituena da eta horrek lan karga handiagoa suposatzen du. Umeen hezkuntzak adibidez mugatu egiten du mendian egote hori. Izan ere, behera jaitsi behar duzu, transitoa, joan- etorria handiagoa da. Ez da lehen bezala, maiatzean igo eta udazken arte bertan egoten zen artzaina. Oraingo artzainek bizimodua egungo gizartera egokitu behar dute. Orain bizia mendian egiteak esfortzu handi bat eskatzen du baliabide eta denbora aldetik. Gizartearen parte izango bada artzaina jaitsi egin behar da menditik.
Irisgarritasunari begira zein alternatiba ikusten duzu?
Alternatibak planteatu ziren helikopteroa, pertsonak jartzea artzainen laguntzeko. Dena den, euren lana baldintzatuko lukete alternatiba horiek, helikopteroaren kasuan eguraldiaren baldintzapean egongo litzateke euren lana. Ez dut uste hori bidea denik. Administrazio kostu handia du horrek. Artzain batek bere seme-alabak eskolara edo futbol partida batera eman behar dituenean menpekotasun hori izango luke. Ez dira oso aukera posibleak. Jendea jartzea artzainak laguntzen agian eskutik jaten izatea litzateke. Artzainak bere errentagarritasun maila horretan ezin ditu horrelako kostuak onartu. Jendea bere poltsikutik lanean eduki. Azpiegitura txukun, al den eragin gutxien duena eta horien erabilpen neurtu edo mugatu bat izatea da egokiena, behar den erabilera soilik emateko.
Pistek zein aldaketa ekarriko dituzte?
Pistek ez dakit soluzio bat ekarriko duten. Badakit pistak hor egiteagatik artzainen egoera ez dela erabat aldatuko, baina bai lan baldintzak. Aldeko planak diren bitartean ordea, lehen sektorearen mantenua ekarriko du. Bidea erraztuko zaie diru laguntzen aldetik. Pistak egitea gero izango diren artzainen duintasun pixka bat emateko bide izango dira. Kapitalismoaren muinean gaude sartuta eta ematen duenez gizarteak hor jarraitu nahi du. Alternatiba bat da artzaintza baina munduaren parte izan nahi baduzu eta baztertua ez sentitu, artzain horiek ere euren produktuekin konpetitu beharko dute. Markatutako bidean jarraitu beharko dugu, eta alternatibak sortuz.
Bide-sare bat eginda ekoizpen helburuz ez duzu uste “esplotazioa” sortu daitekeenik?
Mendiko artzaintza esaten dugunean hautu bat egin dutelako da. Nolako artzaintza nahi dugu, estensiboan lana egiten dena edo intensiboan? Uda partean estensiboan egiten da, mendiko emankortasuna aprobetxatuz ardiak ematen duen produktua lantzea. Mendiaren baliabideetatik abiatuta era estensiboan lan egiteko apustua egina dute hemen artzainek. Alde horretatik, beraz, momentu honetan Aralarren diren artzainek iruditzen zait ez dutela pentsu toldoak edo pabiloiak bertan egiteko asmorik. Dauden artzain familiek bukatuko balute bizimodu horrekin, eta Aralarri eutsi beharko bagenio orain dagoen bezela, Aralar berde hori, esplotazio enpresa bat beharko litzateke, inguru guztia esplotatzeko. Eta pisten proposamena esplotazio horren aurkakoa da, berriro ere familiak egon daitezen bilatzen du planak, izan dadin ekonomia bide.
Aralar: ofizio bide
Aralar: ofizio bide
Oso erreportaje ona benetan zorionak egindako lanagatik. Gai hau infrentzua eta aurkia baino haratago doa. Irakurri ditut artikulu ugari, denek gai bera ordea. Pistak bai pistak ezera mugatzen dira. Erakutsi duzuna Maialen arazoa lehen pertsonan bizi dutenen ahotsa da. Tematuegi gaude arazo guztien erantzulea bilatzen. Ohartu gabe norbere burutik hasita egoera aldatzeko urratsak eman daitezela. Zer pentsatua ematen du ” Artzain burujabe bat eskatzen du elikadura soberania ez duen lurralde batek”. Ta nire galdera: Artzainek subentzioetan jasotzen duten dirua X dela ere, nor legoke prest ordu horiek, kondizio berberetan lan egiteko?
Artzainek duten ekoizpen eredua bera ere zalantzan jarri da. “Eta zergatik ez egin pentsu siloa?” Hara, mendiko artzainek uda garaian Gorostidik esan bezala modu estensiboan egiten dute lan. Mendia eta bere emaria dute bizigai. Nik uste artzainak direla euren lanaren erantzule eta ez dutela inoren eredu ezarpenik behar. Demagun artzainak kostu guztiak beren gain artzen dituztela, nork egingo luke euren lanaren aldeko apostua? Nor legoke beren produktua prezio justu batean erosteko prest? Nork erabiliko lituzkete pistak gehiago artzainek edo kontra agertu diren horiek?
“Ta nire galdera: Artzainek subentzioetan jasotzen duten dirua X dela ere, nor legoke prest ordu horiek, kondizio berberetan lan egiteko?”
Eta nik ere bai baino logika guztiz beste erantzun bat dakarkit, horrelako kondizio txarretako lantegi batetara doanak, zer espero zuen?, nork derrigortu du horretara ?
Nere ustetan, Josebe Blanco artzainak, gaiari egokiago heldu zion.
Hemen azaltzen diren arrazoien gainetik egon behar lukete edozein alternatiben lanketa bateratuak, pistak egitea, azken azkeneko alternatiba izan behar luke.
Azken finean, artzairik gabeko Aralarrik, inork ez du nahi.
Hortxe dago koxka ordea, mendia bere egiten duen sektoreak mendi hori guztiona dela ahazten du eta beraien interesetarako, mendi izaera hori hankaz gora jartzea bost axola zaio.
Pena handia ematen du, inungo elkarrizketa edo hitzegiteko mahien inguruko hausnarketarik ez dut irakurri artikulu hau osatu dutenengan eta batez ere, Orendaingo alkatearengan.Bilduk batzarretan ezberdinen arteko mahai osaketa bultzatzen duen bitartean, hemen ezker abertzaleko alkate batek ez du elkarrizketaren aipurik egiten.Bere maila eskasaren seinale.
Kazetari lana uste dut ez dela inor inoren gainetik jartzea. Informazioa kontrastatzea bilatu dut eta ikuspuntu desberdin batetik lantzea gaia. Izenburuak uste dut nahiko argi uzten dituela nondik norakoak “Aralar: ofizio bide”. Eta hori bilatu dut, bizimodu duten artzain horien iritzia plazaratzea. Nik ez dut inongo momentutan esan Orendaingo alkatea pisten alde dagoenik. Alde horretatik beraz, argitu bere adierazpena Euskal Herriak duen beharrizan bati lotua doala: lehen sektorearen mantenua eta bertako kontsumoa bultzatzea. Kontestu horretan erabili dut bere aipua. Mendia artzainek bere egitea edo beraiek mendi hori egitea. Hori ikusten dut nik abiapuntu. Mendi hori eurek eginiko lanaren emaitza da. Eta noski gaia hausnartu eta landu beharko litzatekeela, inongo zalantzik gabe. Baina esan bezala ikuspuntu desberdinak daude. Eta ikuspuntu horietan artzainak gutxiengo bat dira. Beste iritzi bat partekatu dut, eta horretan datza informazioaren muina, batzuek diotena besteekin partekatzean.
Ez dut zure lana juzgatzeko intentziorik izan.
Bai ordea, Orendaingo alkatearena. Artikuluan aipatzen duen elikadura-subirotasunean noski ados nago. Ez ordea, horretarako pistak nahitaezkoak izango liratekeela esatean, hori inolaz ere ez !
Ezin ahaztu Bilduren gaian hitz egiteko proposamenaren aurrean,Orendaingo alkateak eta Bilduko beste bi herrik, horri bizkar eman eta autu partikular interesatua eion zutela.
Beharbada gaizki azaldu naiz edo ez duzu ondo interpretatu. Orendaingo alkatearen iritzia nik ez dakit. Ez dakit alderdiko buru bezala alde edo kontra dagoen. Bere aipua soilik elikadura burujabetzaren ingurukoa da, lehen sektoreari begira emana. “Gai honen harira” diodanean beraz, “lanaren ordain egokia” eta “errekonozimendua” lortzeaz ari naiz. Lehen sektoreari subentzioetaz bizitzea leporatu izan zaiolako zenbaitetan. Eta bertako kontsumo ohiturak aldatzeko beharra badelako. Eta ez pisten proiektuari begira. Ez dakit nondik atera duzun “Horretarako pistak nahitaezkoak izango liratekeela esatea”. Alde horretatik, argi geratu dadila berak ez duela gaiarekiko inongo iritzirik partekatu.
Ez da nire asmoa, diru-laguntzen sestran sartzea.Lehen sektoreaz gain, beste sektore asko bait dira bizirik jarrai ahal izateko laguntzak jasotzen dituztenak.
Ezta ofizioa gutxiesteko ere.
Baina, Aralarko auzia tartean dela eta bertan, artikuluko parte hartzaile batzuk izan duten papera kontutan hartuta ezinbestekoa da aipu hoiek egitea.
“…Mendia artzainek bere egitea edo beraiek mendi hori egitea. Hori ikusten dut nik abiapuntu…”
Eta niretzat horixe da hanka sartze handiena: gizakia eta bere EKONOMIA, NATURAREN GAINETIK jartzea. Donald Trumpek ere politika berdina erabiltzen du.
Norberak egin dezala bere interpretazioa baina iruditzen zait, eta nire iritzi soila da, berriro ere pistak bai pistak ez auzira mugatu duzula zure iritzia. Erreportaje hau nahiko sakona iruditzen zait. Eta informazioa kontrastatua dagoela, iturri ofizialetatik abiatuta. Noski eta pentsa daiteke eta zergatik ez zuen hartu kontra dagoen artzain bat edota Aranzadi bera. Hori baino askoz harago doalako idatzi hau. Maialenek berak aipatu duen moduan Aralar ofiziorako bide bezala ikusarazi nahi izan du. Eta ohartarazi lehen sektoreak bizi duen egoera. Iñork artzainetan pentsatu ez eta orain mendia “babesteagatik” denak ekologista. Artzainak berak dira mendia ondoen ezagutzen dutenak. Bizitza eta bizibide, euren etorkizunaren sostengu sinesten dute. Pistek hainbesteko hondamendia sortuko badute, ez dut uste horrelako erabakirik hartuko dutenik artzainek.
Natur Parke batetaz ari gara,araudi jakin batzuen pean dagoen Natur Parke batetaz.
Beraz, artzaiez gain beste sensibilitateak ere mendi horren parte dira.
Guztiok kabida izan behar degun mendi orekatu baten alde indarrak batzeko garaia da, horretarako mahai baten bueltan esertzea derrigorezkoa da.Aldiz, pausu hauek osatu gabe trintxera joko maltzurretan kokatzen gara eta hortik ez dago etorkizunik.
Nor da ordea, elkarrizketa bideak albo batean utzita dabilena ?
Oreka bada bilatzen dena, naturak berak markatuko du bidea. Eta zinez esaten dut oso utopikoa iruditzen zaidala artzainen bizimodua inoiz ezagutu ez eta ezjakintasunetik alternatibak badirela esaten duten horien iritzia. Egon egongo dira, baina zein da bidea? Aranzadik esan zuen bordak behera jaixtearena. Aztertu al da horrek ekarriko lituzken ondorioak? Artaldeak euren bidea markatzen dutela dakit Maider Muruaren eskutik. Eta eremu txikiago batean batu ezkero hainbat artalde, naturan egingo luketeen “txikizio” handia litzatekeela.
” artzainen bizimodua inoiz ezagutu ez eta ezjakintasunetik ”
Ta zu nor zara, zer jakintasun duzu, zuk zer dakizu gure jakintasinetaz. Nahi duzunean zure eta nere kurrikiluma aurrez aurre aztertuko ditugu.
Lotsa pixka bat izan bazenu, zeurea defendatuko zenuke eta ez besteak ezagutu gabe mespretxatu.
Eta “trintxera joko maltzur horretan” behatxuloan Bildu eta Orendaingo alkatea dituzu jarrita ezta? Zein da besteren teilatuan harria bota duen lehena? Erreportajea irakurri eta pentsatu dut: tira beingoz zerbait desberdina. Baina zure komentarioarekin lehengo ideiara murriztu da guztia… Bejondeizula Maialen. Aupa Orendain!!!
Ez dakit ze ulertu duzun.
Nik dakidala, Bilduk
gatazka sozialaren aurrean elkarrizketa ta herritarren parte-hartzea eta akordio zabalak behar direla sarri esan du.
Guztion Natur Parke batetarako hartu diren erabakien aurrean testigu izan gara ordea, Bildutar guztiek ez dutela hori praktikan jarri eta nik uste hori dela bidea.
“…Artzainak berak dira mendia ondoen ezagutzen dutenak. Bizitza eta bizibide, euren etorkizunaren sostengu sinesten dute. Pistek hainbesteko hondamendia sortuko badute, ez dut uste horrelako erabakirik hartuko dutenik artzainek….”
Ze artzainetaz ari zara ? Aralarrekoetaz soil soilik, beste artzai “baserrikoek” zer esaten dute ? Ados daude ? subentzio guztik aralarrekoentzat bakarrik? Artzai hauek ze jakinduri ekonomiko, soziologiko, zientifiko, klimatiko, ekologiko, eta abar dituzte ? Zer dakite artzai hauek propektibataz ? Hemendik 50 urtetara ze Aralar izango den axola zaiee artzai hauei ?, nora doa elikadura eta elikaduren beharra ?
Artzaiak 35 eta gaineantzekoak 120 osatu arte zer dira ? profesionalak ez direla garbi dakigu, beraien lanbidea CAF, Indar, eta abaretik ateratzen dute, Non dira hauen ikerketa, entrebixtak, aurpegiak,… ?. Inoiz ez dira aipatzen eta geiengoa dira, ez dira profesionalak baizik eta afizionatuak eta subentzio, pista eta abar berdin berdin jasotzen dituzte, ARTZAI PROFESIONALEI BERE LARRE, SUBENTZIO ETA PISTAK KENDUZ.
Ez artzaiak ez dira derrigorrez bere sektorea hobekien ezagutzen dutenak, bere sektorea oso kondizionatua delako beste mila faktorekin: globalizazioa, ekonomi kapitalista-neoliberala, gazta eta esnearen komertzializazio internazionala, eta abar oso oso luze bat.
Artzaien etsai handienak, akaso, pentsatu horretan ere, alboan, Aralar bertan dituzte.
Ezagutzen ez nuen ikuspuntuaz jabetu naiz oraintxe, zuri esker Maialen. Artzainen egoera eta bizimodua pixkat ikusezina bihurtu da egun, eta horien benetako egoera argitaratzea ikaragarri laguntzen du.
Zorionak Maialen, erreportai txukuna in dezu ta!! Honekin, lehen sektoria hain gertutik ezagutzen ez dugunoi, beste errealitate gordin bat ikusi arazi diguzu!! Aupa zu!!
Artzainak tradizioz mendia izan du bizibide, guztiz ados. Naturari lotuak doazen jarduerak iruditzen zait gizarteak eskluitu egiten dituela. Eta gizarte kapitalista honetan konpetitzeko, eta benetan artzaintzatik bizitzeko, baldintza minimo batzuk behar dira. Ez dut esaten pistez bete behar denik Aralar, baina bai erraztazun minimo batzuk eman jarduera horri. Nere baitan gaia oso egoki landua dago. Gaur bertan heldu zait “Aralar salba dezagun” change.org bidezko eskaera. Aralar salbatzeko artzaintzagan sinestu beharko litzateke. Euren eskaerari erantzuten jakin. Eta pentsatu “Eder edo itsusi, zein begik ikusi”. Erraza da bi bandoen alde batean kokatzea, baina beste aldea ulertzeko saihakera egin beharko genuke. Gure lanpostuetan etengabe hobekuntzak eskatzen gabiltza, modu oso egoistan gainera. Eta orain artzainen eskakizunaren aurrean denek ezezko borobila. Eta auziaren erdian “pistak geratzeko” firma bilkera. Lehen sektorearen gainbehera azken hamarkadan nagusiki izan da etsai. Gutxibatzuk sinesten duten bizibidea da.
?Lantokiko ateraino kotxez joan ohi gara, horrek dakarren ingurumen kaltearekin.
?Eko etiketadun atzerriko produktuak kontsumitzen ditugu, berdin dio ordea, bidean zenbat zuhaitz eta animali hil diren. Eta noski honaino ekartzeko egindako kilometroak.
?Transgenikoz betetako elikagaiak ditugu nagusi.
?Urbasara goaz baina kotxez.
Hara artzainek bizimodua dute mendia, hortik jaten dute, ez dut uste nahi soil bat denik. Behar horri erantzuten jakin behar da. Eta firma batez erantzuten badiozu pisten auziari, gizarteak bizi duen gainbeheraren sinbolo izango da. Birtualki denak politikoki oso zuzenak, markatutako bideari jarraiki. Baina bihar arazoak hor jarraituko du, eta etxeko sukaldean jakintzazu nongo produktuak. Baina ekologikotzat denek burua tente, Aralarren salbatzaile.
“… Eta gizarte kapitalista honetan konpetitzeko, eta benetan artzaintzatik bizitzeko, baldintza minimo batzuk behar dira…”
Beraz zuk onartzen dezu gizarte kapitalista, eta gizarte kapitalista hau onartuz zeorrek idatzi dituzun kalte guztiak onartzen dituzu. Aupa hi, segi bide hortatik, total, 35 artzai kapitalista besterik ez dira izango eta total Aralar parke natural bat gutxiago. Iuuufiii !!
Argi dago auzia ezin dela mugatu pistak bai/pistak ez batera. Argi dago artzainek guztiok bezalaxe lanerako bizi-baldintza egokiak behar dituztela. Argi dago Aralar Natur Parkea dela eta ezin dela edozein aldaketa egin ikuspegi eta iritzi ezberdinak kontuan hartu gabe, bereziki itzulerarik gabeko erabakiak tartean daudenean.
Hemen asko hitz egiten da artzainez, eta miretsi eta aitortzen dut artzainen lana. Eta ganaduzaleak? Artzainen bizi-baldintzak estandarte bezala hartuta kalean lan egin eta afizioz, benefizioz edo nahi den zioz, baina ez ofizioz ganadua daukaten asko dira tartean. Ez zait garbia iruditzen guztiak zaku berean sartu eta “bizi bidea” aurrera ateratzeko ezinbesteko baldintza minimoen eske dabiltzala esatea.
“Argi dago Aralar Natur Parkea dela eta ezin dela edozein aldaketa egin ikuspegi eta iritzi ezberdinak kontuan hartu gabe, bereziki itzulerarik gabeko erabakiak tartean daudenean.”
%100 ados, JJ.
Artzantzaren alde gaude eta bertako elikagaiak kontsumitzearen alde eta horretan saiatzen gara, baina ez bertakoaren izenez, edozein baldintzatan ekoiztutakoa. Aralar Natur Parkeko pista proiektua astakeria hutsa da, legeak urratzen dituena eta etorkizunerako ere artzantzaren etorkizuna arriskuan jarriko duena. Gainera, ez da soilik artzainentzat, ganaduzaleentzat baizik, ikusi besterik ez dago, Saltarrirako pista proiektua, Saltarrin txabolarik ba al dago? ez, ganadurako itxitura baizik. Horrez gain, Enirio-Aralar mankomunitateak daraman bidea kezkagarria da oso, ikusi besterik ez dago, larreen ordenantza proposamena, ganaduari mugarik ez, hori al da mendia kudeatzea, jakinda, Aralarren eremu ezberdinak daudela eta horren arabera, artzantza batzuetan ez dela bultzatu behar, higadura dela eta? Aralarko kudeaketaz kezkatuta gaude zeharo, naturgune babestua delako eta artzantza mantendu nahi bada, ekologikoa izan dadila eta mendira egokituta. Besteok ere kalean, muga asko ditugu, adibidez, kaleetan zehar ibilgailua erabiltzeko eta ados gaude, guztion onerako. Eta zer esan, Aranzadik emandako zientzia irizpideetaz? ez al zaio kasorik egin behar? hain jakintsuak al gara?
Artikulu landua eta beharrezkoa, nahiz eta ez nagoen ados hor esaten diren zenbait gauzekin. Ni ere artzai eta baserritarra izanik, hutsegite itzela iruditzen zait aliatuak beharko luketen naturzaleak eta artzaienak muturtuta egotea. Nere irudipena da konfrontazio hau “norbaitek” nahita sustatu duela interes politiko aitorezinak tarteko. Susmoa dut ez ote diren arerio politikoaren baitan kontraesanak bilatu nahi. Orain ere hegemonia politikoaren mesedetan.
Eta irudipena daukat baita ere , zenbait “abeltzain profesional” “kontu garbiketa”n ari direla Bildu-rekin aurreko legealdian ez zituelako beraien nahi guztiak asetu.
Eta salatu beharra dut argi horietako zenbaitzuren jarrera sektarioa: ez da onargarria beraien eritziarekin bat ez egon eta publikoki hala aditzera ematen duenari mehatxuak iradkoitzen jardutea.
Oso idatzi ona!??
Oso artikulo onaa benetan. Komentariok betiko martxan… penagarriek, sinetsi ezinek
Ahalik eta ondoen islatzen saiatu naiz egoera erreportajean. Noski ezin denen gustokoa izan…
Garoñako zentral nuklearra, ofizio bide.
Garoña inguruko biztanlei eta Garoñako langilei egindako elkarrizketetan, denoak Garoñaren alde.
Aralar ez da lantegi bat, Aralar ez da artzaiena, Aralar ez da belaze berde polit natural bat. NATURA EZ DA JABETZA PRIBATUA.
Aralar PARKE NATURALA DA, GIZADI OSOARENA, BALORE UNIBERTSALA. Amazona edo Borneoko zuhaitzen beharra nahi ta nahiezkoa da. Orain 10.000 urte soilik Sahara ere oso berdea zen, pixtiz josia; gaur egun badakigu deforestazioarekin hasi zela basamortu bihurtzen.
Itxu batek ikusi dezake Aralarren gero eta harri gehiago dagoela, gero eta lur gutxiago gagoela gero eta bazka, belar eta berde gutxiago dagoela.
Artzai berekoienak ere badaki abere gehiegi dagoela, bere etxeko terrenotan ez lukela hainbete buru sartuko belazek txikitzen direlako.
Ganadutaz, ustiaketaz eta KONTABILITATE MINIMOTAZ dakienak ondo daki Aralarreko 70 bat erabiltzailek abereak ez dituztela EZ OFIZIO ETA EZ ETEKINIK.
Ikerketa SOZIOEKONOMIKOA INOIZ EZ DA KALERATU, ¿zergaitik? Ez ofizio eta ez etekin ez dutenak geiengoak direlako Aralarko mendietan.
Elikadura burujabetza:
Aralarko muxalak 100% ean Euskal herritik kanpora saltzen dira. Zaldi harategirik ez daukagu, ez dugulako konsumitzen.
Pottokak ere haragitako bidaltzen dira. Kirolerako edo hipikarako ez dira ezitzen eta ez dira horretarako saltzen… ezitzen ez direlako…
Elikadura burujabetza:
Aralarren lortu behar dugu elikadura burujabetza???? baserriak ustutzen ari dira, sasiak jaten,baserrietara doazten PIXTAK eta bideak txikitzen doaz eta hoientzako peztarik ez dago.
Ekonomi neoliberala erabat bultzatu da euskal gobernu eta baita sindikatuen partetik (Enba eta EHNE). Dozena behiko baserrietatik, 50 burukoetara, gero 100 edo 200, gaur egun 400 bat behar dira,…. eta ekonomi neoliberal horretan andiak txikia jaten du… Sorian 20.000 buruko mega ikulua sortzen ari da eta… txikiak ruinara.
Benetan sinisten dezue abere, ganadu, ardi, artzai, baserri edo elikadura burujabetasuna hain era ximplean aztertzen dela. Bai sinetsi sinetsiko duzue baino JAKIN eta bideratu beste kontu oso desberdinak dira.
AFIZIOZ artzai doana, beharrez edo nahi ta nahi ez INOR EZ DOA ARTZAI., hauen jakinduria elikadurataz, abeltzaintzataz eta abar globalak, nondik nora doan etorkizuna eta nondik irten bide globalak ematea, hauen eskuetan jartzea GAROÑAKO herritar xumeen eskuetan energiaren burujabetza uztea bezelako astakeri monumentala da.
1. Nik ez dut inor mezpretxatu, nire inguruan aurkitu dudan errealitate baten isla besterik ez dut egin. Horren inguruan, azken asteetan entzun dudanaren harira “Artzainen bizimodua inoiz ezagutu ez eta ezjakintasunetik” esaldia. Kritikatzea erraza baita egoeraren inguruan hausnartu gabe. (NORBERAK JAKINGO DU GAIAREN INGURUAN DUEN EZAGUTZA ZEIN DEN)
2. Nire izen abizenez idatzia doa artikulua, hor nor naizen beraz. Jakintasuna lortzen ez den saiakera bat da. Saiakera horretan egoera baten ikuspuntua aurkeztu dut, ahalik eta ondoen.
3. Egin didazun iruzkinarekin beharbada jakintsutzat zuk duzu zure burua, kurrikulum batean laburbiltzen dela uste baduzu dena. Nik ez daukat ezer konparatu beharrik.
Zertarako izan behar dut lotsa? Kazetaritza ez al da akaso adierazpen eta informazio askatasunean oinarritzen?
Ezjakintasunarena, mespretxua da, bai ala bai.
Kurrikulunarekin, nere, zure eta edozeinen bizi, lanbide, ekintza eta jakintasun bilduma da. Eta abere ganadu Aralar, baserri, harategi,… munduan eta munduan zehar lanbide izan dugunak ez dugu batere gustoko ezjaninak geranik entzutea, gezur latza delako.
Eta kontuak kontu, arrazoi pila galanta idatzi ditut, nahiko zeatzak, eztabaidatzeko. Eta eztabaida ondoren ikusiko da ezjakintasuna norena den.
Emilio hirekin negok. Oso egoki kokatu duk gaia. Hortxe zegok koska, nekazaritza-ereduan. Bizitzaren oinarrizko printzipio bat urratzen ari gara eta eta hortik datozkigu arazoak: bizia, natura,landareak, animaliak,gizakiak MUGATUAK gara, eta logika kapitalistak ezin du hazkunde mugaturik onartu. Zoritxarrez naturarekin elkarlana ofizio duten batzuk iparra galdu eta logika kapitalistan sartu dira buru-belarri. Beraien etorkizuna eta gainontzeko laborariona kolokan jarriz. Eta erakundeetako ARDURADUN nagusiak, atzean, ezkutuan, koldar,jende xumea liskarrean nahastuz beraien epe motzeko interes politiko eta ekonomikoak lortzearren, enegarrenez.
Baserritarrei askotan entzuna eta egi galanta: baserria bizirik eta etekinak lortzeko “agraria”, diputazio eta abarretako despatxuetan behar da habilezia, subentzio eta laguntzak lortzeko. Hau da gaur egungo lehenengo ikasgaia baserritar edo artzaiarentzat. Ofizio honetan “kale” egin ezkero, akabo baserria, artzantza eta ganaduzaleak.
Eta subentzioak beharrezkoak dira baino, ondo banatuak daude ?
Orendain, 200 biztanle, 5,95 km2, 500 – 700 esne behi INTENSIBOAN = 50.000 – 70.000 litro pixa-kaka (purines) EGUNERO (2 edo 4 trairlerka), 18 – 25 miloi litro urtero. NON ZABALTZEN DIRA ?? Neurri batetik gora pixa hauen lurra eta bere mikroorganismo guztiak kixkali egiten ditu. Nork kontrolatzen ditu antibiotiko, analgesiko eta gaineantzeko kutxadura quimikoak dituzten ? Elikadura burujabetza bneharrezkotzat jotzen dut nik ere baino aurreagoko lanak ere badira Orendainen.
A ze arrazoi sorta, Emilio !
Gorka egia naiz orendaingo alkatea.
Hainbat puntu argitu nahiko nituzke:
A. Testuingurua
1. Maialenek ez nau inongo momentutan elkarrizketatu gai honen inguruan.
2. Momentu batean whatsappez galdegin zidan ia prest negoen galderak erantzuteko eta baiezkoa eman nion baina inoiz ez dit galderarik luzatu artikulu honetarako eta beraz nire komentarioa kontestuz kapo dago.
3 elikadura subirautZaren inguruko komentarioa transition towns mugimenduarekin izan genuen elkarlanari buruzko beste artikulu batetarako egin nuen eta elkarrizketa hartatik ateratako kopia y pega bat da
B. Iritziei erantzuna
Nirekin harremanetan jarri eta erantzungo dizuet puntuz puntu argitzea nahi dezuen guztia. Manttangorri, idatzi iezadazu.
Egiagorka@gmail.com