Philippe Lartigue, bidelaria: “Historia aztertuz, konturatu naiz gaskoiek eta euskaldunok arbaso berberak ditugula, ahaideak garela”
Philippe Lartigue (Halip Lartiga gaskoieraz) Bordelen jaio bazen ere, Landetako ipar-mendebaldean dagoen Bizkarrotze herrian bizi da familiarekin. Historia eta Geografia irakaslea da, eta pasioz bizi du irakaskuntza.
Bere inguruan euskaraz hitz egiteko aukera handirik ez duela aitortu digu, baina hizkuntza praktikatu nahian dabilela. Hain zuzen ere, hizkuntza praktikatzeko aukera ezberdinen bila hasi, eta lagun baten bidez ezagutu zuen Mintzanet egitasmoa.
Irakurri Philippe Lartigue idatziz partekatu digun esperientzia MINTZANET.NET atarian…
Ez nauk Historian aditua, baina bai hizkuntzalaritzan.
Gascogne inguruak euskeldun izan zitean oraitso arte, harik eta Galoen eta Erromaterren inbasoak gertatu arte (-2.300-2.000).
Lehenago, Nelitikoan, Europako Europako nekazal kulturak bizi zitean (Chassey, Hallíade…), eta aurretiko Akitania Paleolitiko euskaldunaren eremuan bizi ziren. (-25.000-12.000)
Lehen-lehenik Tokiko Neandertalaren lehen hots-hizkera euskalduna erabili zuten.
Horren ebidentzia linguistikoaren lekuko dira gaur arte bizirik mantendu diren egungo euskeraren sustraiak
zitean bitan? Zitean ala zituan?
Neanderthalac euscaraz?
Asco daquiçu çuc, guero, hizkuntzalari jaunorrec!
kaixo tokayo aspaldiko,
ZITUAN, bai. Hiketa ez dudanez inoiz egin, L autoan nabilek…
Ostera, euskal hizkuntzaz 20 urteko “rodajea” zeukeak.
Saka eta tira, euskerazko bisilabazkoak isolatu dizkiat (-18.000~), euskerak eta iberierak partekatzen dituztenak, 475 berba, oraingoz (work in progress); horregatik izan diat posible IBERIERA dezifratzea (Academia.Edu digitalean eskegi diat duela urte t´erdi argitaratu nuen liburutxoa: EUSKERA DANTZARA! el IBÉRICO según el EUSKERA)
Eta hortik errazago izan dok MONOSILABAZKOAK isolatzea.
Horiek 42 dituk hain zuzen (besterik ez badago)
Hori da LEHEN EUSKERA deritzana (-120.000-20.000~ gutxienik),
HOTS-HITZ hizkera modua dok, inguruan sumatzen zutenaren onomatopeiak gehienbat, zeinu eta keinu ugariz egingo zutena. Adibidez, ISH/IZ (distira, argia, energia); ZHI/ZI (ibaia, erreka, zitua), eta horrela denak.
Eta hortik zetozek bisilabazkoak (IZ–>IZAR; ZI–>BIZI… eta euskal lexiko osoa
Eskandalugarriegia baduk hizkera SILABA-BAKAR hori “neandertalarena” izan dela esatea, horren arbaso zen Heidelberg Gizakiarena dela esango diat (-200.000-150.000~). Berdin dok “izena”, baina hizketan hasi zen lehen gizakiarena dok, hori ziur, ez baita beste inolako hizketa arrastorik geratzen gure eremu biologiko-kulturalean..
Monosilabazko eta bililabazkoen zerrendak ACADEMIA.EDU digitalean eseki zizkiak, planeta inteligente osoaren konozimendurako.
Gaur berton izan gaituk Bizkargi inguruan, eta toponimo honetatik atera daiteke BIZKAIA beraren interpretazioa (nire interpr., jakina):
BIZKARGI/BIZKERGI *biz-gara-an-en-hegi
“bizkarrarekiko (BIZ-GARA-an-en) hegi”
“ladera (HEGI) de entrambas BIZ-GARA-an-en) vertientes”
BIZKAIA *biz-gara-an-en-aia
“bizkarrarekiko (BIZ-GARA-an-en) laugunea (AIA)
Beraz, “-A” hori itsatsia dok (organikoa), AIA izen banaezinetik baitator.
Orduan, BIZKAIA esan behar da: BIZKAIARA, BIZKAIATIK, BIZKAIARANTZ…
Baina… BIZKAIA toponimoa beste izen edo izenlagun batekin batzen danean, ostera, BIZKAI- esaten da: Bizkai kalea, Bizkai aldera, Bizkai maitea…
DONOSTIA eta BILBAO toponimoekin ere gauza berbera.
Nire deziframenduetan letra minuskulaz agertzen diren -an,/ -en- horiek ZIRKUNSTAZIALAK dituk: euskeraz., “ñabardurak”
-AN-, jardun-ñabardura
-EN-, nondik/nondiko ñabardura
-ON-, lekuzko ñabardura
Euli-kaka emoten dabe, baina euskal lexikoa mugitzen duten motore ezkutuak ditut.
Berandu samar jabetu ahal izan nok horietaz, baina boteretsuak dira, eta beharrezkoak berba-izenak dezifratu ahal izateko.
Gorde sekretua EHUko medailadunen aurrean.
“Neardenthalac eusceraz?” galdera airean geratu dok.
Gure jaun goren unibertsatekoek bi eskuak burura eramanen dituzte, seguru, halako gauza PENTSAEZINA entzutean. Eta agian Peziatrikorako agindua eman ere bai Sanitarioei.
Baina bestelakoa are PENTSAEZINEZKOAGO da. Hots, munduko neanderthal guztiak berba egitea, hemengoak izan ezik. Hori bai dela benetan PENTSAEZINA.
Baina bazekiagu hemen, Basque Country miragarri honetan. DEN-DENA posible dela!