Madrilgo taberna bateko terrazan gertatu zitzaigun
Madrilgo taberna bateko terrazan gertatu zitzaigun –
Madril. Duela pare bat urte, hiru agian. Taberna bateko terraza batean bi lagun berriketan ari gara. Euskaraz. Emakume bat, 55-60 urte ingurukoa, ondoko mahaian daukagu, guri begira, guk esaten duguna entzuten. Eta, halako batean, galdetu digu: “¿Estáis hablando en vasco?”. Gero gertatu zena ez dut inoiz ahaztuko…
Konturatuta nengoen emakumea gure berriketa entzuten ari zela, eta begira geneukala. Kontuan hartuta Madrilen geundela (euskaldunen aurkako hooligan asko omen daude bertan), ez nion susmo onik hartu. “¿Estáis hablando en vasco?” galdera egin zigunean, urduri jarri nintzen. Istilu usaina hartu nion.
“Sí, en vasco” erantzun genion, lehor, bakean uztea nahi genuela ulertarazi nahian. Kale! Aulkitik altxa, eta gure mahaira etorri zen. Konturatzerako ondo-ondoan geneukan. Orduan, ez zegoen distantzia sozialik…
Zerbait esan nahi zigun, eta gu biok ez genuen hari entzuteko gogo handirik. Baina ez genuen beste erremediorik izan…
Gaztelaniaz hitz egin zigun, eta gutxi-asko hau kontatu zigun: Ama Elorriokoa zuela, euskalduna, “txikitan euskara baino ez zekien horietakoa”. Gazte zelarik (ez genion galdetu ze adinekin, gu isilik baikeunden, hilak bezala) mutil bat ezagutu zuela, valentziarra, eta euskararik ez zekiela. Emakumea harekin maitemindu zela, eta gerora ezkondu. Valentziara joan zirela bizitzera, mutilaren bizitokira. Mutil hura, jakina, aita zuela.
Eta gu entzuten. Urduritasunak eta istilu usainak uxatuta, galdera hau generabilen buruan: Baina emakume hau zer ari zaigu kontatzen? Nora doa pasadizo hau?
Jarraipena zuen istorioak, jakina: Elorrioko emakume euskaldunak eta Valentziako mutilak lau seme-alaba izan zituztela, haietako bat guri istorioa kontatzen ari zitzaigun emakumea. Senar-emazteen artean elkar ezagutu zutenetik gaztelania erabiltzen zutela, eta seme-alabei ere gaztelaniaz egin zietela. “Amak ez zigun inoiz euskaraz hitz egin. Zertarako hitz egin euskaraz Valentzian? Ez zeukan inolako zentzurik”.
Jakin-mina piztu zitzaigun, eta ez genuen irudikatzen bukaera. Inondik ere ez.
“Amak, orain, 83 urte ditu, eta alzheimerra du. Horren ondorioz, besteak beste, modu bitxi batean hitz egiten hasi zen. Ez genekien zer gertatzen zitzaion, beste hizkuntza batean ariko balitz bezala zen. Kostatu zitzaigun ulertzea zer gertatzen zen: Euskaraz ari zen. Haurtzarotik aurrera ikasitako guztia ahaztu eta txikitako hizkuntzan ari zen”.
Euskararen transmisioaren garrantziaz hitz egiten dutenean, ni Valentzian bizi den emakumearekin akordatzen naiz.
Euskarak zertarako balio duen galdetzen dutenean, ni Valentzian bizi den emakumearekin akordatzen naiz.
Euskaldun elebakarrez hitz egiten entzuten dudanean, ni Valentzian bizi den emakumearekin akordatzen naiz.
Euskara jakitearen premia gutxien espero duzun unean eta tokian egon daiteke.
Madrilgo taberna bateko terrazan gertatu zitzaigun
Horrelako istorioak entzuk edo irakurtzerakoan zirraraz gain beldurra ere sartzen zait, azken hori askorentzat oso ulergarria ez bada ere. Beste askok bezala, nik ere euskara eskolan ikasi nuen hiru urte nituenetik aurrera. Hortaz, noizbait zahartzarora helduz gero eta horretara ailegatzea espero dut, beti izango nuke euskara ahazteko eta, ondorioz, galtzeko aukera hori. Egunero euskaraz bizitzen saiatzen naiz eta nire bizitzako esparru askotan lortu dudala esan dezaket, hortaz, hainbeste maite dudan gure hizkuntza galtzeko ideia zinez beldurgarria begitantzen zait. Agian horretan pentsatu duen bakarra naiz, baina ondo legoke besteon iritziak jasotzea, beldur horren beraren inguruan eta, nola ez, hiru urte izanda ikasitako hizkuntza ahazteko aukera benetan gertatzeko aukeren inguruan.
Mila esker guztioi eta izan ontsa,
Beste kasu baten berri ere izan dut. Iktus baten ondorioz, frantses-gaztelania elebidun zen emakumeak gaztelania “ahaztu” eta frantsesez baino ez zen mintzo (lehen hizkuntza). Gerora, lan handiz eta pixkanaka, gaztelani “berreskuratu” zuen.
Gai honekin lotuta, oso gomendagarria “Waterloon galdutakoak”, Xabier Etxaniz Rojorena. Zure etsipen eta kezka sentsaziotik ateratzeko aproposa, Urtzi.