Lehen euskara, neandertal gizakiena
Lehen euskara, neandertal gizakiena –
Jose M. Bermudez de Castro madriltarra, Atapuerca aztarnategiko zuzendari-kidea, RAE Erret Adademia Espainiako kide izendatu berri dute, eta EL PAIS egunkariak elkarrizketatu du (2022/1/16) “Niretzat argi dago Neardentalek hitz egiten zutela… Zein hizkuntza izango zen, ez dakit. Baina bai fono-aparatua geure bertsua zutela. Guk bezalako ahots-frekuentziak eta intentsitate berekoak aditzen zituztela, eta kontsonanteak ere bereizten (ez soilik bokalak, txinpantzeak-eta bezala). Noiztik? Pentsetan den baino askoz antzinagotik?”
Bada, halako berria argitara emana izan dela baliatuz, ez dut aukera hau albora utzi nahi nire ekarpena egiteko euskerari buruz. Duela urtebete-edo, National Geographic Science aldizkari ospetsura bidali nuen honako hau:
“PRESENCIA DEL HABLA Y DE LA COSMOVISIÓN DEL NEANDERTAL EN LA MEMORIA DE LA LENGUA VASCA ACTUAL:
Las voces-onomatopeya del euskera primigenio guardan la memoria sobre el H. Neanderthal.
En este informe analizaremos aspectos importantes de la vida cuotidiana del neandertal europeo occidental:
- su tecnología musteriense, su técnica de caza, su lenguaje y su cosmovisión.
- asimismo, cómo el proceso evolutivo interno del euskera nos muestra con rotundidad que el humano moderno del paleolítico superior de Europa occidental (-18.000~) se basó en la lengua monosilábica neandertal para crear las palabras fundamentales (bisílabos) de la lengua vasca actual.
Txosten honen emaitza nik esperotakoa izan da gutxi gorabehera. Jaso badute ere ez. Nahiz eta zientzia alorreko nobedadea zen, berez. Izan ere, neandertal-gizakiaz askoz gehiago dakigun arren “Sapien-Sapiens Kromañoinari” buruz baino, gure lehengusuaren hizkuntzaz inork ez du aipatu ezertxo ere orain arte. Horregatik, hara bidalitako txosten horretan zehazki azaltzen nituen arren Neardertalak zerabiltzan hots-hitzak zeintzuk ziren, erraz irudi dezaket Science-zuzendaritza Bulegoko barre-purrustadak, hura gainera euskera zela aditzean (basque lenguage), eta ez lengoaia greko edo anglosaxoniar boteretsuak!
Baina, bai, nik badakit honez gero, zein-nolatakoa zen Neandertalaren hizkera, eta zein CVC-ereduko Kromañoinaren eztarrizko hura ere, eskerrak azken hogei urte luze hauetako ikerketa pogresiboari. Lehen euskerazko erro horien zerrenda (aitzineuskera) eseki berri dut dagoeneko Academia.edu Kaliforniako digital ezagunean (ikus Academia.edu/Naberan), edozein zientzialariaren eskura.
Zeren eta ez baitut uste ezen hemengo neardertal euskalduna hitz egin gabe egongo zenik, munduko beste nandertal guztiak beren hots-hitzez solasten ziren bitartean. Hori bai litzatekeela benetan ere miragarria! Badakidan arren, Basque Country Oasi honetan, den-dena dela posible!
Neandertalaren euskerazko erroak (orain arte 26 isolatu ditut) sistema binarioz egituratuta zeuden. Har dezagun adibidetzat SHU/SU (isiotu/sua): lehen osagaiak subjektu-eginkizuna betetzen zuen, eta bigarrenak (su) osagai-eginkizuna. Beraz, hizkera primario honek, bere barne-egitura gramatikala zeukan, jada. Miragarria.
Adibidez, ish/iz; shi/zi; ush/us; shu/su… eta denek halaxe. Neandertalaren -edo bere arbaso izan zen Heidelbergensis gizakiaren (-150.000~)- hizkera hau zeinuez, keinuez, eskuez eta mila intonazio-tonuez ahoskatua izango zen; imajinatzen ere zail egiten zaigun erara… Baina zeharo pragmatikoa eta eraginkorra zen. Hortaz, eta gure euskera zaharrak bere hitzen memoria gorde duelako, zorionez, jakin dezakegu Neandertalak zeintzuk ohitura zituen eta, adibidez, zein teknikaz egiten zuen animalia nagusien ehiza: shu-ush-us (sua isiotu-izutu-troka (husgunea).
Jose M. Bermudez de Castro madriltarrak luze jarraitzen du EL PAISeko kazetariaren galderei erantzuten. Gainerako hautua hizkuntzari buruzkoa da, gazteleraren egoerari eta etorkizunari buruzkoa, normala denez. Zein garrantzitsua den hizkuntzak garatzea, eta munduko hizkuntza bat ere ez desagertzea…
Eta pentsakor utzi nau haien arteko hautuak: pentsakor geure hizkuntzaren egoeraz eta etorkizunaz, pentsakor euskeraren transmisioaz eta erabilpenaz, pentsakor euskaldunok hain altxor miragarriaren jabe izanik, zein gutxi balioesten dugun geura,… pentsakor.
Lehen euskara, neandertal gizakiena Lehen euskara, neandertal gizakiena
Animo, josu! Ez etsi!
Jo ta ke, australopitecusen euskalkia identifikatu arte!!
Baina hori ezinezkoa dok, Ba Ote!
Austrolopithecosak EZIN zitean hitz egin-eta!
Oraindik HOMO ERECTUS txinatarra aipatu bazenu ere… Hark beharbada hitz egiten zuela planteatzen zitek antropologo batzuek!
BA OTE! Ez egin desafiorik zientziari.
Eta nirea zientzia dok, hiri popatik ematen badik ere!
Aupa Josu, ez nuen espero zure okurrentzia lisergikoen txosten bat Science aldizkarira bidaltzeko muturreraino iritsiko zinenik. Azala edo lotsa falta behar da gero!
Euskahaldun hori,
Nire lisergia hik pentsetan duan baino handiago duk.
Academia.edu kaliforniarrean ere eseki diat!
Izan ere, AHAL DUENAK egin dezake halakorik, Euskahaldun
Nire zorionik beroenak Josu!! Bihotzez?
Nik ere hala sentitzen dot, zuk diñozun bezela edo oso antzeratsu hitz egingo genuela.
Eskerrikasko!
Biziki interesgarria eta arras logikoa diozuna, Josu. Segi ezazu euskarari buruzko gogoetak eta iradokizunak plazaratzen, atsegin handiz irakurtzen baititugu.
Naberanec aurrenic XX. eta XXI. mendeco euscara batua ikassi behar luque.
Guero traditioneco naffarrera edota euscara classicoa.
Eta guero aguian cerbait intelligent adiaraz leçaque neanderthaleraz edo nahi ukan deçanaz.
Neanderthalec ez çuten euscaraz eguiten. Aguian guerorat euscara bilhacatuco cen hizcunça bai, baina ez euscara.
Munduco hizcunça guztiec daducate adin berbera.
Tokaio, beharbada hik baino hobeto ezagutzen diat XXI MENDEKO euskera, eta hik baino hobeto, seguru, euskera bizilabazkoa (-18.000), euskera/iberieraz, Azken hau interpretatu ahal dudalako.
Beraz, tokaio, hik uste duk hemengo neandertalak ez zuela egiten berbarik. Benetan fenómeno bitxia, beste neandertal guztiak bai, hemengoek izan ezik.
Básque Countryko mirariak!
Hori, bada, ikas eçaçu XXI. mendeco euscara. Hica, batez ere.
Neuc ez dut erran neanderthalec ez cequitenic verba eguiten. Baina eguiten çuqueten hura ez cela euscara, edo ez cela euscara oraino.
Çuc eracusten duçun euscara mailarequin ez çara egoquiena neanderthalen hizquera cein içan othe cen erraitecotz. Ez çara fidatzecoa. Batere ez.
Josu Lavinek:
“–Munduco hizcunça guztiec daducate adin berbera.”
eta ondoren:
“Neanderthalec ez çuten euscaraz eguiten. Aguian guerorat euscara bilhacatuco cen hizcunça bai, baina ez euscara.”
Badirudi esan nahi duzuna zera dela: Bat bestearen jarraipen eta garapenak direla hizkuntzak…Baina “munduko hizkuntza guztiak adin berbera dutenik”…esplikaguzu nola den hori.
Josuk esan nahi duena da erromantzeak latin vulgarraren alabak diren era berean, euskara akitaniarraren alaba dela, eta beraz ez dela zaharra. Ideia hau hizkuntzalaritzan irakasten da.
Zergatik da euskara ingelera baino zaharragoa? Ingelera hizkuntza germaniar bat da, eta hizkuntza germaniarrak indoeuroparrak. Euskara protoeuskara/akitaniera edo dena delakotik dator, eta hau hinkuntza aurreindoeuroparra da. Hau da, alde batetik, ingelera berria bada, euskara ere bai. Bestetik, euskara azken hizkuntza aurreindoeuroparra izateak ez du esan nahi indoeuroparrak baino zaharragoa denik. Izatekotan, toki berean denbora gehiago daramala (oinordeko fidel bezala) esan genezake, baina ez zaharragoa dela. Nork daki hizkuntza indoeuroparrak zeinen zaharrak diren. Agian aurreindoeuroparrak baino zaharragoak dira, nahiz eta denbora gutxiago daramaten hemen. Beranduago iritsi ziren, besterik ez. Zaharrena bietako zein den ez dago jakiterik.
Uste dut hori dela Josu Lavinek esan nahi duena.
Bai, Julen, bat nathor çure açalpenarequin.
Idatzizco hizcuncen gaia bercelacoa da. Euscararen lehen standardizationea 1571coa da, Leiçarragac eta lagunçaileec eguina.
Anhitz esquer!
H. Neanderthal edo H. Heidelbergensis europar mendebaldarren hizkuntza e zitean izango mongoliera edo hunagariera. Hango neanderthalek eurena egino zitean,… eta hemengoek euskeraz, LEHEN EUSKERAZ. Gero, Paleolitikoan (-18.000) euskera bisilabazkoa eraiki zitean (euskal/iberiera), eta gero (Neolitoan) hiru silabakoa…etabar.
AH, Tokaio, “Neandertalaren hizkuntzari buruz elukubratzeko ez dok behAR APARTEKO euskera-maila mintzaturik. Bakoitzak bere ahultasunak ditugu (nik, kasu hitanoa ez menderatzea, nire bailaran ez dela egin, edota Leizarragaren naffarrera ez menderatzea… hik ere heureak izango dituala uste diat… baina aski diagu daukagun mintza-abildadearekin.
Euskeraren EZAGUTZA bai, ordea, euskal erroen (eta iberierazkoen) ezagutza jasoa behar dok izan (hik daukaan baino hobea, esaterako).
Baina hizkera bisilabazkoa isolatu duenak, bidea libre zeukak hemengo Neandertalaren euskera monosilabazkoa isolatu ahal izateko. Horren froga, nik hala egin izan ahal dudala. Zer nahi duk, bada, erraitea, tokaio.
Beti geratzen dok buztanen bat.
Bai, agian hizkera ario oso zaharra dok, baina bere hitzen esanguraren memoria galdua dok… beraz zaila da noizkoa den jakitea. Aitzitik, euskerak memoria hori kontserbatu egiten dik, eta argi dago LEHEN EUSKERARAINO (“aITZINEUSKERARA”) iristen dela, hots, gizaespeziea berbetan hasi zenekoa dok) Eta hori ez dok nire meritua ez hirea. Hala dozak gauzak eta ez zegok besterik.
Ah, eta bigarren buztana, Julenek dioenarena dok.
“Erromantzeak” okerki deituak (gaztelania mintzatua eta gainerakoak) ez zetozek latinetik, baizik eta iberieratik. IBERIERAREN DIALEKTOAK dituk.
Carme G, Huertas mallorkarraren liburua irakurtzea besterik ez zegok: Nu venim dins latinà”
Haren arrazonamendua “irrebatiblea” dok.
Irakurria dut liburu hori, eta ez du hori esaten. Huertas andereak dio erromantzeen ama ez dela latina, beste “proto” bat baizik, berak ezagutzen ez duena. Eta hala dio, ez dakiela zein den hizkuntza hori. Bakarrik dio latina hila zela kristo aurretik, eta erromatar inperioan “protoerromantzea” hitz egiten zela. Beste hitz batzuetan, latin vulgar deitzen duten hori. Latina ez, beste zerbait. Hizkuntzalariek latin vulgar deitzen diote, jakin baitakite populuak ez zuela latinez egiten. Hizkuntzalariek badakite erromatar inperioan ez zela latin klasikoan hitz egiten. Alde horretatik, Huertas andereak ez du deskubrimenturik egiten. Berak egiten duena latin vulgar eta latina zuzeneko ahaide ez direla esatea da. Hori da bere tesia, eta hau bai, berrikuntza da.
Lortzen du sinesgarri izatea? Nik uste dut ezetz. Esaterako, badio inork ez dituela kasuak ahazten. Kuriosoa da, euskaran bertan euskalki batzuek kasu batzuk ahaztuak dituzte eta. Eta horrela, gauza asko. Sustantzia asko falta zaio.
Edozein kasutan, liburua interesgarria da saiakera bezala. Motzegia ezer demostratzeko, eta beraz ziurrenik erabat okerra. Baina beno, entretenigarria da.
Galdera bat egingo dizut Josu. Egia esan ez du merezi zurekin ur arre hauetan murgiltzea, baina gaur gogotsu naukazu. Atenzio pixka bat eskertuko du zure egotzarrak gainera, eta zergatik ez zu zoriontsu egin, hain gutxi kostata, ez? Bihozberak gara Euskal Herrian, Josu.
Beraz, goazen ba.
Diozu orain dela 18 mila urte euskara bisilabazkoa zela. Zergatik ez orain dela 30 mila? Edo 7 mila? Zuk hizkuntzaren eboluzioa klimaren eboluzioarekin lotzen duzulako agian? Hala bada, zergatik? Kausalitate efektu hori nondik atera duzu? Fisika kuantikotik agian? Bibliografiarik bai? Agian zerorrek atera dituzu ekuazioak? Misterioa. Axiomak. Zure axiomak, zure irudikerian oinarrituak. Hizkuntzaren eboluzioaren nolakotasuna eta ustezko eboluzio horren tenporalitatea zuk asmatu eta zuk zerbitzatzen dituzu zure platerera. Ondo. Zientzia. Bai.
Ondoren. Bisilabazko hori lehenago monosilabazkoa zela diozu, eta monosilabazko hori neanderthalena zela. Hara! Eta zergatik ez garai hartako Homo Sapiensena? Garai hartan sapiensak ere baziren, Josu. Logikoena litzateke pentsatzea euskararen aurrekaria sapiensek asmatua zela, ez? Nolatan egiten duzu “jauzi” hori, zubi hori, espezie batetik bestera? Ipuin polita delako? Zure nahia eta errealitatea konfunditzen dituzulako? Edo frogarik duzulako agian? Hala bada, non daude frogak?
Itxoiten gauzkazu, Josu. Zuri begira, lerdea darigula.
LATINA EZ DEN “protohizkuntza” edo hizkuntza-ama hura (“latin vulgar” deitua, baina latina EZ zen hura), Carmek ez du identifikatzen.
“DIALEKTO IBERIKOAK” direla neuk eransten diat, ezen ez Carme Huertas andereak.
Eta latina EZ zen “ama-hizkuntza” hura IBERIERA zela esateko zergatia ere argi daukat: latina kaletik Administraziora eta Eleizetara erretiratu zenean, haren ordezko hizkuntza atera zen anonimatotik: eta ez zegoen besterik IBERIERA baizik.
Iberiera IDATZIZKOA jada ez zen erabiltzen aspalditik (Botorritako Brontzeak, adibidez, K.o. 89ak dituk, orain itzuli berri ditudanak euskeraren bidez).
Baina herri xeheak, landa eremuko populuak, iberieraz mintzatzen jarraitzen zuen; Levante aldeko hiri kolonizatuek ez bezala.
Eta latinaren ordez atera zena IBERIERA MINTZATU hura izan zen, eta berbizkunde antzeko bat izan zuen. Lurralde bakoitzean bere ukitu berezia zeukan. Aragoe eta Nafarroan, euskeraren ukitua, Kataluniak ligur hizkerarena, Gaskoinian akitanierarena, Andaluzian berbereena, Lusitanian eta Galizan zelta-ukitua…
Ordukoak dira bizkaiera/iberieraren antzekotasunak (EBAN/EBEN aditza, etab.), iberieraren errenazimendu hark eragindakoak.
Baina Carmek ez du esaten soilik “erromatzearen” eta latinaren egitura gramatikalak “ezberdinak” zirela, baizik eta KONTRAJARRIAK direla. Eta horretan datza haren meritua, Puntuz puntu demostratzen duela!
Argumentazio kontestaezinez.
Julen, ez diat ulertzen zer esan nahi duan euskerazko dialektoek kasuak nahasten dituztela diñoanean. Argitu ahal baduk adibideren batekin, eskertuko diat
Beeeno, mezu-truke aberasgarria zeukeagu. Lerdea dariola… hau piropo ezustekoa.
Nik ez zeukeat AXIOMARIK. Beti abiatu izan nauk DAGOENETIK. Hasteko, Paleolito eremuko 25.000 toponimo ordenagailuan satzeti hasi ninduan… eta hortik (eta Hiztegietako lexikotik) bisilabazkoak isolatzera (450 inguru dituk: euskerak eta iberierak partekatzen dituztenak. Hotik iberierazko testuak euskeraren bidez dezifratu ahal izatea (Botorritako brontzea adibidez)
Noiz sortu zen hizkera bisilabazkoa? Solutre aldian, Würm Glaziazio Goreneko interglaziaren batean, Kobetan (batik bat Dordoinan eta Kantabria/Asturiasen, koba gehien zegoen guneetan)
Sapiens Sapiensak bere hizkuntza ekarri zuen, CVC eztarrizko fonetikaduna (monosilabikoa hark ere, bost-sei erro). Baina hizkera hura baztertuta geratu zuan, bost edo sei monosilabazkoen zenbait hitz-famia salbu.
Eta Neandertalaren edo dena-delakoaren aurretiazko hizkera monosilabioan eraiki zuten hizkera bililabaduna. Adibidez, IZ–>BIZI; ZI–>ZITU… eta horrela (26 erro isolatu ditut oraingoz).
Euskera bisilabazkoaren DATA nondik ateratzen dudan.
Hemengo euskaldunen lehenengo migrazioa Ipar Kanadara eta Ipar-Ekialde estatuabatuetara izan zen. Arkeologiaren arabera, han agertu direlako hemengo lantza-punta solutrenseak.
Eta jakina, beren euskera ere eraman zuten, orain orain hitz egiten dire lau hizkuntza Kanada aldekoak (DENE), gehi Navajo/Apatxeen arbasoen hizkuntza (NA). Hori ez doñot nik, baizik eta munduko hizkuntzalari ospetsuenek (Ginsberg, Rühlen,… (NA-DENE-KAUKASIKOAREN hipotesia)
Frank Grimes Homer Simpsonekin arrazoitzen saiatzea bezalakoa da hau.
Ez diozu ezerri erantzun. Ez duzu ezertxo ere esaten. Zure irudimena (irudimena baduzu, hori onartzen dizut) axioma bihurtu besterik ez duzu egiten. “Noiz sortu zen hizkera bisilabazkoa? Solutre aldian.” Zergatik? Zer froga dituzu? Ez duzu ezer. Nire galdera ulertu ere ez duzu egin. Nondik ateratzen duzu garai baten eta hizkuntza baten garapenaren erlazioa? Irudikeria hutsa da.
“Sapiens Sapiensak bere hizkuntza ekarri zuen… Baina hizkera hura baztertuta geratu zuan,” Baina nondik kristo ateratzen duzu zuk hau? Haur baten segurtasun inozo eta beragarri berberaz hitz egiten duzu, zure aitari komikietako heroien indar epikoaz hizketan ari bazintzaio bezala.
Erroak isolatu dituzua diozu. Nola dakigu erro horiek baliogarriak direla? Non dago froga? Zerbait asmatzea eta zerbait hori frogatzea ez dira gauza bera, Josu. Zuretzat dena da erraza, dena da posible, ipuinetan bezala. Bihozberatzen nauzu, Josu.
Ez dadila heda panikoa, Julen
Ez galtzak taberna zokondo bateko gaiarekin, baizik eta gai zientifiko bati buruz. Eta hortaz, bihotz eta sentimenduak baino gehiago, buru hotza jarri behar dituk. Beraz, ez hadi hainbeste “bihozberatu”
Ez dudala frogatzen , INONDIK INORA ERE, hizkera bisilabazkoa Solutre Aldikoa dela.
Nik esplikatu diat Sulutreko euskaldunak Kanada eta Virginia ingurura iritsi zirela. Zer euskera molde egiten zuten?
Hizkuntzalari ospetsuek diotenez “hizkuntza kaukasikoaren (gurea duk kaukasiko hori) makrofamiliakoa”
Monosilabazkoa ala bisilabazkoa?
Handik 20 mila urtetara, madaleindarren migrazioa zabaldu zuan Europa Osora, Siberiako Yenisei bailararaino, Georgia, Sumeri, Zerdenia… eta hura jada, ziur, hizkera bisilabazkoa izan zen.
Eta hori argi ikusten dok, Cerdenia, Korsika eta Mediterranio osoko toponimia ikertuez gero.
Nihaurk Joniako eta Zerdeniako toponimia dezifratu diat euskera/iberieren bidez… Jarraitu diat
Bada, hori:
Hizkera monosilabazkoa bisilabazkora igarotzea -40.000-12.000 tarte horretan gertatu zen.
Zeren Kromañoinaren hizkera hura monosilabazkoa baitzen oraindik (Ertain Paleolitikoan), CVC eztarrizko hizkera. Aldiz, horren aurretiko indigenoen hizkera (monosilabazkoa hau ere) erabat diferentea zzitean (txistukaria eta mihigainekoa):
Horrek adierazten dik ezen kromanoinaren eztarrizko hizkera hura soil-soilik esplika lezakeeta INBASO batek, edota POPULAZIO BERRI BATEN etorrerak (fonetika batetik beste hain kontrako den batera ez duk igarotzen AMEN batean).
Nik orain argudia dezaket nire ikerketa lingüistikoa (Academia. edu digitalean zeukeat esekita), non hizkera bisilabazkoaren presentzia argia azaltzen den euskeraren egituran bertan, noiz eta hain zuzen ere Koba Denbora paleolitikoan.
Baina ez diat erabiliko argumentu hori, neure imajinazioa ote delakoa baitzegok hire eskura, Julen. Eta zergatik ez darabilk argudio bera Joseba Lakarra eta Unibertsitarioen ikerketari buruz?
Zeren hauek ere CVC hizkera monosilabikora iritsi dozak. (Ertain Paleolitikoa, Kromainonaren etorrera)
Ni, berriz horren aurreko hizkera monosilabazko txistukarira.
Eta ikerketa biok gabiltza lehen euskeraren bila (“aitzineuskera” deitzen diote haiek)
Esandakoa: tarte horretan (-40.000-12.000) bitartean gertatu zitean hizkera monosilazkotik bisilabazkora igarotzea.
Zehaztasun gehiago nahi izanez gero, nire ikerketara jo behar.
Han ikusten dok, adibidez, ESNE hitzak ZI-ENE adierazten duela “nire (ene) likidoa (ZI), hitz bisilabazkoa, emakume batek baino ezin esan lezakeena.
Tira, baina horrek, jada. euskal erro primigenioetan sartzea esijitzen dau: ZI, IZ, GI, GIZ…
Erro horiei buruzko nire ikerketa ezagutzen duanean, jarrai dezakegu berbetan, Julen
Julen, alferrik ari haiz, honek ez dik ulertzen zer den frogatzea. Hik dioan bezala, Josuk, burutik pasatzen zaion guztia frogatzak zeukak, horrelaxe, besterik gabe. Baina hamaika aldiz azalduz gero ere ez dik ulertuko. Utziok academia.edu hortan bere burutazioak idazten eta zoriontsu izaten, ez duk tipo gaiztoa eta merezi dik.
Dioscu Naberanec:
“Kasualitatez, euskerak badaki (euskaldunek jakin ahal dute) KEPHALÉ hitzak zer esangura duen: *ike-boa.leh “bi hemisferioko boloa/boroa/burua”
ike + boa + leh
Eta hau euscara al da? Nondic, baina?
Berce leku baten hauxe iracurcen deraucogu:
“Han ikusten dok, adibidez, ESNE hitzak ZI-ENE adierazten duela “nire (ene) likidoa (ZI), hitz bisilabazkoa, emakume batek baino ezin esan lezakeena.”
zi + ne = nire/ene likidoa?
Hori ez da euscara!!! Nondic, baina?
Ez bedi heda panikoa!
kephalÉ *ike-boa-leh “aldaia biko boloa/boroa/burua”, hau da, hizkera modernoz “bi hemisferioko enzephaloa”
ESNE *ZI-en-ENE “esnea”
Bai primo, hori euskera dok.
Euskera bisilabazkoa (ike, lea, boro, ene)
eta monosilabazkoa (ZI *ibaia, isuria “Zidakos, Ziortza, bizi…etab.)
Nondik “asmatzen” ditudan euskal erro horiek.
Bada, esekiak dizkiak Academia.edu digitalean, iaztik.
Noski, hik ez duk izan jakin minik hura begiratzeko ere, bistan zegok…
Baina beste batzuek bai interesatuta daudela, zeren Academiak puntualki txibateatzen dit nortzuek eta nongoek azaldu duten interesa nik han esekitako “Lehen euskeraren jatorria eta erroak” begiratzeko: adibidez, enteratu nahi baduk, Txilen (Valparaiso eta Bahia Blancako unibertsitateek; Bogotako unibertsitatea; iparramerikako “Basque Studies” (Seetle), eta orain, berriki, Munich-eko batek.
Hau da, hi ez haizen jende mordoxka batek.
Naberan,
Euskera dantzara academia.edu horretan esequiric duçuna iracurriric dut ossoqui. Atzoco eta egungo phantasiac edo phantasmadac iruditzen çaizquit erraiten dituçun guztiac.
Gaztelania gure lehengusina, iberoaren alaba delacotz.
Bai, cera!
Hi tokaio
Deskalifikazioak ez dute ezertarako balio. “Letxe txarra” baino ez dute adierazten.
Nik nahi nukeena kritika zahatzak lirateke,
baina horretarako, lehenbizi, iberiera jakin behar da, eta horretan, bistan zegok, lagun, ideiarik ere ez daukak.
Apur bat ilustratu nahi baduk, hasi hadi Carme Huerta mallorkarraren liburua irakurtzetik (“Nu venim dins latinâ, No venomos de latín”)
baina, faborez era denon bakerako, irakur ezak Euskera Dantzara” irakurri duan baino arreta handitxoagoz.
Tira,
Dakusadanez, hemrngo batzuen argumentzazioan EUSKALARITZA KLASISTA baten aurreiritzia zegok: “ofiziokoak” eta “besteak” (frikiak….).
Beno, BI aurreiritzi dozak, biak tamainakoak:
1- Ofiziokoek (soldatapeko izateagatik), BAI esan dezaketela edozer, batez ere Unibertsitateko filologia-katedradunak izanez gero.
2- Ofizioko (soldatapeko) ez direnek, EZ dezaketela ezer baliyokorik esan (nahiz eta bizitza osoa dedikatu “ofiziokoek” dedikatzen dioten gai berari),