Hausnarrean: Qui ha de salvar el català?
Hausnarrean: Qui ha de salvar el català? –
Irakurri berri dut Xavier Gual, idazle, kazetari eta Bigarren Hezkuntzako irakaslearen Qui ha de salvar el català? – Crònica d’un professor de secundària (2022), eta benetan lagundu dit hausnartzen zer arazo ditugun dagoeneko, eta zein datozkigu(kee)n hurrengo urteetan areago, bereziki EAEn, belaunaldi gazteak, eta gero eta jatorri urrunagoetakoak, euskalduntzeko daramagun asmo eta prozesuan. Katalanaren sustatzaile sutsua da Xavier Gual (1973, 49 urte), eta kazetari eta idazle jarraitzeaz gain, azken 16 urteak eman ditu katalanaren hizkuntza irakasle Bartzelona inguruko herri espainolizatuenetako institutuetan, katalanarentzako zailenetan nolabait, eta hauetan irabazitako esperientzia latza kontatzen du eta eskaintzen bere gogoetak are inguru zailen hauetan ere nola aurre egin gero eta larriago bizi duten oldar espainol zaleari, ala hezkuntzan, nola gizartean orokorrean. Halako egoera gaitzak bizi badituzte Katalunian, zer gertatu lekiguke gurean, katalana hizkuntza gutxiagotua izaki ere, gure aldean askoz ere egoera soziolinguistiko hobea duena?
Katalan erraza du liburuak eta ezin aproposagoa, gizarte honen euskalduntze sendoa sustatu nahian bigarren hezkuntzan euskara eta euskal literatura irakatsi beharrean diren irakasle guztientzat, institutuetan beste edozein gai ere euskaraz garatu beharrean dutenentzat, eta oro har euskaltzale guztiontzat, hasi gutako bakoitzagandik eta gobernu eta erakundetaraino. Ezen Xavierrek besteak beste dioen legean, adibide, La utilitat del català (els alumnes necessiten veure-la) atalaren sarreran (47 or.):
«De solucions sempre n’hi ha. És indispensable que el català estigui protegit per les lleis, però també és imprescindible que sigui una llengua necessària per a la vida al territori. Les llengües que se salven són les llengües útils, més enllà de la seva projecció sentimental i històrica. Cal, doncs, buscar espais i situacions en què sigui imprescindible el coneixement del català, i que s’exigeixi amb rigor a totes les feines administratives, governamentals i d’atenció al consumidor. També cal defensar la llengua emprant-la sempre i no canviar-la si no és estrictament necessari. Aquesta consciència lingüística és cabdal perquè el català es vegi com una llengua útil al llarg del segle xxi. I això només depèn dels parlants. Més endavant us explicaré la meva experiència amb els nouvinguts a l’aula d’acollida, que mostra clarament el rol que ocupa el català a la nostra societat. De moment només podem demanar als responsables polítics que siguin valents i es mullin en favor del català. Si la llengua catalana no és imprescindible al territori, a part d’absurd, és difícil que perduri. Podem explicar mil històries als alumnes, però també viuen el carrer. Quan acabin els estudis obligatoris necessitaran aplicar els coneixements apresos, perquè, si no, diran, i amb raó, que els hem enganyat i els hem fet perdre el temps. Aquesta és, paradoxalment, la idea de la nova escolarització, la de treballar elements que ens siguin útils a la vida adulta.»
«Konponbideak beti daude. Ezinbestekoa da legeak babestu dezan katalana, baina ezinbestekoa da ere beharrezkoa hizkuntza izan dadin katalana gure lurraldean bizitzeko. Hizkuntza baliagarriak dira salbatzen diren hizkuntzak, hauen proiekzio sentimental eta historikoez harago. Beraz, bilatu behar dira katalanaren ezagutza ezinbestekoa izango duten espazioak eta egoerak, eta zorrotz eskatu behar da administrazioaren lanpostu guztietan, eta gobernu eta kontsumitzaileari arretakoetan. Nahitaezkoa dugu ere hizkuntza defendatzea berau beti erabiliz, hizkuntza aldatu gabe, ezinbestekoa ez bada. Kontzientzia linguistiko hau ezinbestekoa dugu katalana hizkuntza baliagarri ikusi dezaten XXI. mendean aurrera. Eta hori ez dago gu hiztunon baitan baino. Aurrerago azalduko dizuet nire eskarmentua etorkin berriekin harrera ikasgelan, argi erakusten duena katalanak gaur egun betetzen duen papera gure gizartean. Momentuz ezin diegu eskatu baino arduradun politikoei ausartak izan daitezen eta busti katalanaren alde. Hizkuntza katalana ezinbestekoa ez bada bere lurraldean, zentzugabekeria izateaz gain, zail du irautea. Mila istorio kontatu ahal diegu ikasleei, baina kalean ere bizi dira. Derrigorrezko ikasketak amaitzen dituztenean aplikatu beharko dituzte jasotako ezagutzak, bestela esango dute, eta arrazoi osoz, engainatu ditugula eta alferrik galarazi diegula denbora. Hori da, paradoxikoki, eskolatze berriaren ideia, lantzea gero bizitza helduan baliagarriak izango zaizkigun elementuak.»
Hausnarrean: Qui ha de salvar el català?
“Derrigorrezko ikasketak amaitzen dituztenean aplikatu beharko dituzte jasotako ezagutzak, bestela esango dute, eta arrazoi osoz, engainatu ditugula eta alferrik galarazi diegula denbora.”
Egunen batean hau gertatuko da zona erdaldunetan: “Hiru belaunaldi euskaraz ikasi dugu eta zertarako? Hemen ez du inork euskaraz hitz egiten eta hizkuntza dagoeneko ahaztu dugu, hobe genuke ingelesa ondo ikasi…”
Bai, eta hurbil gaudeke horretatik. Eta hori erakusten digu Kataluniako kasuak ere. Eta halako egoera zailei aurre egiteko moduak landu behar ditugu dagoenekotik hasita euskaldun bihotzekoon apostua garatzeko…
Hegok aurreikusten duen galdera ikasle gazteek oraindik egitera ez ausartu arren, Ibai Zabaletaren formula erabiliz iduri du jadanik anitzek euskara ikasten dutela latina bezala. Izatez ez dute interes material praktikorik ikusten.
Beraz galdera lazgarria ere laster jinen da. Eta zorigaitzez arrazoiak badituzte galdera egiteko. Ez diegu ez arrazoi ezpiritualik ezta materialik ere emaiten bestela pentsatzeko.
Orozgain ikasi behar dugu egiaren hizkuntza, bestela esan da errealitatearen hizkuntza. Bestenaz gureak egin du. Xabier Gual bezalakoek lagun gaitzakete bide gogor horretan. Milesker Bittor Gual ezagutarazirik.
Diozun bezala, Beñat: “Izatez ez dute interes material praktikorik ikusten.
Beraz galdera lazgarria ere laster jinen da. Eta zorigaitzez arrazoiak badituzte galdera egiteko. Ez diegu ez arrazoi ezpiritualik ezta materialik ere emaiten bestela pentsatzeko.”
Halakoei eskaini diezaiekegun motibazio bakarra da gurekin, euskaldun bihotzekookin, euskaraz komunikatu ahal izatea, eta horretarako gogor jokatu behar dugu euskaldun bihotzekook, euskaldun monolingueak bagina bezala Euskal Herrian, espainolez (edo frantsesez) egingo ez diegunak gure herritarrei, eta gutxiago administrazioari, epaileari edo poliziari. Eta hori oso zaila da gaur egun oraindik Iparraldean edo Nafarroa Garaiko erdi eta hegoaldean ‘eremu ez euskaldun’ zigortuetan. Baina gero eta errazagoa dugu hori egitea EAEn, Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban eta Nafarroa Garaiko eremu euskaldun izendaturikoan. Eta horren presioa sentitu behar dute egunero ingurune horietan oraindik euskaldun bihotzeko sentitzen ez diren horiek guztiek, gure presioa sentitu behar dute, euskaldun bihotzekoon presioa, aurrerantzean ez gehiago espainolez egingo ez diegunak, ez beste herritar horiei, ez administrazioari, ez epaileari, ez ertzaintzari, ez guardia zibilari, ez polizia nazionalari, ez Carrefouren, ez Eroskin, ez Meedia Markten,ez LeroyMerlinen…
Jakina, presioa sentitu behar dute. Are gehiago, presio hori aspaldi nabaritu behar izan zuten EAE eta Nafarroan euskara nagusi diren herrietan (euskalkiguneetan). Adin-tarte batzuetan euskararen ezagutza ia unibertsala da EAE guztian eta Nafarroako zona euskaldunean (mistoan zailagoa da hori), beraz han euskara ez erabiltzeko aitzakiarik ez dago.
Noski, euskararen normalizazioak ez du ibilbide bera izan behar Tolosaldean edo Arabako Errioxan. Batean euskara jakitea exijitu behar da (dendetan, tabernetan, epaitegian…) hango jendearen hizkuntza delako eta bestean ez da beharrezkoa nahiz eta jakitea positiboa izan (badaezpada). Kontsumitzaileek eta hauek duten jarrera linguistikoa baldintzatuko dute hori.
Euskaldunak ez badu EAEko zona erdaldunean euskara erabiltzen, ba akabo euskararen presioa eta hango biztanleek izan dezaketeen euskara ikasteko beharra.
Intsumisio linguistikoa dagokigu. Eta munduaren berri izateko eta munduarekin komunikatzeko, ingelesa landu, espainolaren (eta frantsesaren) mendekotasunetik irteteko… Urte Berri on!
Egun on Bittor,
Intsumisio lingistikoa da senezko portaera jada guti edo asko arrakastarekin praktikatzen duguna frantsesa eta espanola kontra. Nahiz taktika hori limitak dituen,jakin, Ideia gehiago landu behar da eraginkorragoa bilaka dadin.
Baina prudentzia ingelesarekin!
Ongi da, ahal bada, minimo bat jakitea bat komunikazio zuzena izaiteko mundu (guziarekin.baino) gehienarekin. Baina lehenik ingelesa lantzea ez da denentzat eskuragarri eta gainera ez dugu guziz ahantzi behar ingelesa dela globalizazioaren hizkuntza dela eta berarekin globalisazioaren filosofia daramala. Kontuz prudentzia faltaz beste otso bat sartzea arditegian. Horretan ere, abantailak eta desabantailak pisatu behar dira.
Aintzinetik, urte berri on zuri ere.
Egunon, Beñat. Ondo dakizu gure otso/etsai handiak direla espainola eta frantsesa, gurean borrokatu eta egunero orduoro gainditu behar ditugunak. Espainolaren eta frantsesaren etsai ingelesa… Egizu lagun zure etsaiaren etsaia ere badiote… Guk bitartean asko irabaziko dugu ez gehiago izaten gure hitzen itzultzaile espainolera edo frantsesera gure herrian eta ereduak behar ditugu… Urte zahar ona izan eta urte berri hobea!