Harremana(k) –

Betitik, euskara ikasten hasi nintzenetik, arreta berezia hartu izan dit euskarazko (zenbait) hitzen sortzeak berak; izan ere, askotan, hitz batek bere baitan beste hainbat hitz gordetzen ditu eta horien arteko harremanak sortzen du hitz hori. Horrexek eman izan dit atentzioa.

Horrelako berba asko daude (lar, aukeran), baina bereziki batek, bere esanahiagatik edo, ematen dio zentzua diodan honi; HARREMAN hitzaz ari naiz, hain zuzen. HARTU eta EMAN eleen arteko konbinazioak sortzen duen HARREMAN hitzak euskaradunon eta euskararen arteko erlazioa azaltzen baitu, hein handi batean.

Garbi dago harreman batean ezinbestekoak d(ir)ela hartzea zein ematea, bestela, ez baitago harremanik. Jakina, biak ala biak ez dira proportzio berean izaten ezein harremanetan, batzuetan, hartu bainoago eman egiten delako, eta, bestetzuetan (gehienetan, nire ustez), askoz gehiago hartzen delako eman baino. Nolabait, harreman perfektua liteke proportzio berean hartu eta ematen deneko hori, baina, egia esanda, desorekatuak izan ohi dira harremanak, nik uste.

Gakoa da zenbaterainokoa den (des)proportzio hori. Hau da, zer ehunekotan finkatzen den hartzearen eta ematearen arteko elkarbizitza hori; elkarbizitza baita, azken finean, harreman oro. Eta ehuneko jakin batetik gorako (des)proportzioa denean, harremana bukatutzat ematen da, eten egiten da, desegin, amaitu (bestek jar ditzala ehuneko matematikoak, nik ez). Normalean, gutxien jasotzen duenak, hots, berak eman baino askoz ere gutxiago jasotzen duenak, eteten du erlazioa, baina gerta daiteke, eta gertatu egiten da, gutxien ematen duenak ere amaitu nahi izatea harreman hori, eta horrexegatik, hain zuzen, gero eta gutxiago ematea. Gizakion arteko harreman orotan gertatzen da hori, eta, horrela, (des)proportzioaren araberako harremanez harreman bizitzen goaz, harremanak sortuz eta eutsiz/amaituz.

Bada, euskaradunok euskararekin dugun harremanean ere beste horrenbeste gertatzen da, nire ustez. Bizi garen Euskal Herri diglosiko honetan badakigu, jakin, euskara ez dela ezinbestekoa bizitzeko (zentzu praktikoaz ari naiz, ez sentimentalaz), eta, hortaz, geuk erabakitzen dugu zenbateko harremana dugun euskararekin. Batzuk euskaraz sortu (munduratu) eta bizitza guztian harekin harreman estu eta proportziodun batean bizi dira, non euskaratik jasotzen duten beste ematen baitiote euskarari eurek ere (horiek omen dira “benetako” euskaldunak); beste batzuek, euskaraz sortu arren, muzin egiten diote euskarak ematen dien guztiari eta harremana albait arinen bukatzea bilatzen dute; beste zenbaitek, erdaraz jaiota, halako hurbilpen bat egiten dute euskarazko komunitatera, baina, arrazoiak arrazoi, ez diote euskarari ematen euskarak eurei ematen dien adina (edo, akaso, alderantziz, ez dakit) eta porrot egiten du euren arteko harremanak; badira, ordea, erdaraz jaio arren, hurbildu baino gehiago, erabateko murgiltzea egiten dutenak euskarazko komunitatean, harreman orekatua eta iraunkorra lortuz; eta, era berean, badira murgiltze trinkoa egin arren, euskal komunitatean arrotz sentitu, edo onartuak ez, eta arrakastarik gabeko aldi baterako harremana baino izaten ez dutenak. Tira, botikan bezala, nahi beste harreman mota topa litezke euskararen eta euskaradunon artean, ezta?

Nik neuk, oraingoz, ez dizu(e)t esango, irakurle, zer-nolako harremana dudan euskararekin. Aurretik, baina, zuei galdetu nahi dizuet zuenaz, eta HARTU-EMAN binomioaren arteko proportzioaz hausnarketa egiteko proposatu. Pentsatu serio, birritan edo gehiagotan, ezer erantzun aurretik.

Harremana(k)