Egoera gutxituan dagoen hizkuntza baten normalizazio-prozesua soziopolitikoa dela aldarrikatzen dugu gizarte eragileok. Horrekin esan nahi dugu ezen, hizkuntza-politikarik onenak, bere horretan, edota gizarte-atxikimendu sendoenak, bere horretan, ez dutela normalizazio osoa erdietsiko; hau da, bien arteko osagarritasuna beharrezkoa dela.

Gauzak horrela, baieztapen horrek prozesu soziopolitiko horretan alde soziala eta politikoa nola osatzen den zehaztu eta bakoitzaren funtzioak aztertu beharra ekartzen du, arrakasta ahalik eta handiena lortuko badugu. Horrela, instituzioekin eta gizarte-eragileekin egoki koordinatua behar du hizkuntza-politikak. Konplizitatea da harremana hobekien definitzen duena.

Azken urteotan Kontseiluak hizkuntzaren normalizazio-prozesua lau zutabek eusten dioten tenplu gisa irudikatu du. Lau zutabe horietatik hiru hizkuntza-politikari lotzen zaizkio, hain zuzen ere, corpus juridikoa, plangintzak eta baliabideak. Laugarren zutabea, berriz, herri-gogoari lotzen zaio.

Horrela, corpus juridikoari dagokionez, hizkuntza gutxituak izan beharreko estatuz egokiaz gain (ofiziala, berezkoa, lehentasunezkoa eta ezagutu beharrekoa), hizkuntza-politikan arauek zutabe hori indartzeko duten benetako eraginkortasuna aldarrikatu izan dugu.

Plangintzari dagokionez, kontuan izan behar dugu hizkuntza-politika egokiak helburu eta epe zehatzak izan behar dituela. Hizkuntza-politika zerbait planifikatua da, ezin da bestela kudeatu, egite hutsak ez gaitu helburura gerturatzen. Horretarako, lehenengo eta behin, azken helburua definitu behar da, definizio argia, gardena, denok ulertzeko modukoa behar dugu. Helburu horretara iristeko eman beharreko pausoek, horiek eman ahal izateko epeek eta bitartekoek eta abar unitate zatiezina osatzen dute.

Azkenik, baliabidez ongi hornitua eta egoki kudeatua izan behar du hizkuntza-politikak. Hartara, garrantzi handikoa da politika definitzen duten bi elementuen artean oreka bilatzea, hau da, araua eta laguntzaren artean. Adibidez, euskaldun bat kontratatzeko aukera genuenean erdalduna kontratatuz gero, hura euskalduntzen dirutza inbertitzea alferrikako diru-xahuketa da.

Halere, hizkuntza-politika beharrezkoa bada ere, ez da nahikoa. Lehen esan bezala, prozesu soziopolitikoa da, eta beraz, alde soziala ere txertatu beharra dago.

Tradizioz, hizkuntza-normalizazioaren alde sozialari begiratu diogunean, euskararen gizarte zibil antolatu Euskalgintza izan dugu ardatz. Egia da, egun, Euskalgintza kontzeptuaren definizio zabalagoak egiteko joera dagoela, eta eztabaidagai hori ez dugu artikulu honetan kokatuko. Halere, argitu nahiko genuke, honako artikulu honetan Euskalgintzaz ari garenean, euskararen normalizazioaren alde lan egiten duen gizarte zibil antolatuari erreparatzen diogula.

Euskalgintzak bi funtzio nagusi bete izan ditu euskararen normalizazio-prozesuan, eta funtzio horiek aditz banari lotzen zaiela esango genuke: EGIN eta ERAGIN.

Horrela EGIN horren barruan, hiztun berriak sortu (gazteak zein helduak), euskaraz bizitzeko espazioak sortu, euskaraz bizi ahal izateko trenak sortu eta aldarrikapena zein motibazioa izan dira lanerako esparru nagusienak. ERAGIN aditzaren azpian, aldiz, hizkuntza-politika kudeatzen duten eragileek egin dezatela izan da helburua, sozialki zein politikoki jardunez.

Eta, bai, egia da EGIN/ERAGIN bikote horretan subjektu bakarra ez dela Euskalgintza. Hainbatetan botere publikoak ere izan dira EGIN/ERAGIN dutenak, edota Euskalgintzaz haratagoko eragileak ere bai.

Hartara, Euskalgintzaren helburu nagusiena herri gogo indartsua irudikatzen duen zutabe sendoa eraikitzea izan da, arestian aipatutako beste hiru zutabeetan eragiteko.

Gauzak horrela, azken hamarkadotan izan dira EGIN / ERAGIN aditz-bikote horri lotuta Euskalgintzako eragileek bestelako eragileekin edota Euskalgintzako eragileek instituzioekin lankidetzan garatutako proiektuak.

Horren barruan,eta normalizazio-prozesuaren hanka soziala indartzeko proiektu gisa, hartu behar dugu berriki garatu den EUSKARALDIA. Helburuek berek islatzen zuten dinamikaren izaera soziala:

• Gizartea aktibatzea, ariketa kolektibo baten bidez
• Herriz herriko euskaltzaleen artikulazioa bultzatzea
• Euskararen aldeko eragileak ekimen bateratu baten bueltan antolatzea

Are gehiago, aktibazio horrek guztiak bazuen ardatz nagusi bat, herritarren hizkuntza-ohituretan eragitea.

Egia da, bai, oraindik EUSKARALDIAren azken helburuaren arrakastari buruzko datu zehatzik ez dagoela, baina zalantzarik ez dago arestian aipatutako hiru azpi-helburu horiek arrakasta handiz egin direla, hain zuzen ere, ariketa kolektiboa egitea, herriz herriko euskaltzaleak artikulatzea edota askotariko eragileak ekimen bateratu baten bueltan antolatzea.

Uste dugu, bai, EUSKALDIAren bidez lortu dela euskararen normalizazio-prozesuaren hanka sozialean eragitea, besteak beste, herritarrak ahaldunduz eta subjektu aktibo bihurtuz. Eta, esan gabe doa, herritarren ahalduntzeari esker arinago iritsiko garela gure helburura. Halere, hori ez da nahikoa. Alegia, herritarren ekimenari botere publikoen edo instituzioen ekimenak batu behar zaizkie. Hartara, herritarrek egindako urratsari erantzungo dioten neurriak hartu behar dira, hizkuntza-politika egin behar da.

Aldeko giroa sortuta dago, eta orain herritarrek egindako esfortzuari erantzungo dioten politikak garatu behar dira. Izan ere, jakin badakigu egun euskaraz bizi nahi duten herritarrek non dituzten oztopoak. Hartara, EUSKARALDIAk hori ikusteko ere baliagarria izan dela uste dugu.

Herritarrek euskaraz bizitzeko egin duten urratsari erantzungo dioten neurriak hartu behar dituzte botere publikoek. Izan ere, euskararen aldeko neurriak ez hartzea ere hizkuntza-politika da, bai eta gainerako politiketan hizkuntza-irizpideak ez hartzea ere. Hortaz, ez dago jarrera neutrorik, kasu guzti-guztietan existitzen da hizkuntza-politika, oso gutxi baitira pertsonen artean hizkuntza erabili gabe burutzen diren ekintza

Horrela, EUSKARALDIAk orube aberatsa utzi du hizkuntza-politikaren eremuan jauzi kualitatiboak egiteko, baina jauzi horiek arrakasta handiagorekin egin ahal izateko bide berriak birpentsatu behar dira.

Gero eta gehiago entzuten ari gara gizarte likidoan bizi garela, eta nire ustez, likido izaera horrek ere eragiten die normalizazioaren alde sozialari zein politikoari. Ondorioz, edukiontzi isolatuak baino, elkarren artean lotuta dauden eta batetik bestera isuria mugitzen dituzten edukiontziak dira.

Horren erakusleiho izan da EUSKARALDIA; hain zuzen ere, normalizazio-prozesuaren alde sozialari bultzada emateko lankidetza arruntaz haragoko bidea eraiki duelako instituzioen eta eragileen artean. Hartara, orain normalizazio-prozesuaren alde politikoa eraikitzeko tenorea iritsi da.

Horri begira, azken boladan bolo-bolo dabilen ereduaren bidez hasi behar dugu harremanak ehuntzen; hain zuzen ere, Gobernantzaren eredua. Egia da, askotan, gobernantzaren ideia hori instituzioen eta enpresa pribatuen arteko lankidetzari zein negoziazioari lotuegia izan dela. Hori horrela izanik ere, azken joerek erakutsi dute gobernantzaren ereduaren barruan instituzioen eta gobernuz kanpoko erakundeen arteko harreman-eredu berriak ere kokatu behar direla.

Hizkuntza-politikatik hizkuntza-gobernantzarako trantsizioa egin behar delakoan gaude. Marko berriak eraiki behar dira, non gizarte eragileok erabaki-guneetan egoteko aukera izango dugun, eta botere publikoekin batera neurri politikoak definitzeko aukera egongo den.

Bide hori garatzeko, gainera, badugu Euskal Herrian eta Europan hizkuntza-politikaren inguruan inoizko adostasun sozial handiena duen proposamen politikoa: Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloa.

Hizkuntza-gobernantza eredu berri bati ekiteko, askotariko gizarte eragileok adostutako neurri politiko zehatzak biltzen dituen dokumentu horrek lehen oinarria ezar dezake, adostasun zehatzetatik hasi, eta adostasun integral batera iristeko.

Horrexegatik, EUSKARALDIAk hanka soziala indartzeko balio izan duen bezala, Protokoloa hanka politikoa indartzeko tresna baliagarria dela uste dugu, eta bi hankak ongi sendotuz gero urrats handiak egiteko aukera izango dugu.

Xalbador handiak irudikatutako gorputzari eta bihotzari hankak jarri beharra dago, hain zuzen ere, aurrera egiten lagunduko dioten hanka soziala eta politikoa.

.