Bardin deutso
Bardin deutso –
Bardin deutso
Agota Kristof emakume idazle hungariarra içan cen… bon, eta da, ceren idazle batzuen obrac bethierecoac içanen baitira.
Eskarne Mujika Gallastegi emakume itzulçaileac ekarri derauzquigu Kristofen obra batzuc euscararat. Anhitz esquer, hemendic.
Berdin dio
Hauetarico bat “C’est égal” obraren itzulpena içan da. Gaztelaniaz “Es igual” edo “Da igual” liçateque.
Euskara murritzean, hau da, ohico euskara batuan laur auquera cituen itzulpena eguitecotz:
Berdin da
Berdin zaio
Berdin du
edo
Berdin dio
Laurgarrena hautatu du. Uste dut, nic ere, horixe datequeela formaric jathorrena edo.
Bardin deutso idaztea edo
Berdin derauko idaztea edo
Bardin derauko idaztea ez omen dirade euskara batuan egoqui edo çucen Euskaltzaindiaren eritziz.
Gure eritziz, ordea, bai; ceren DIO beçain egoqui eta çucen baitira euscaraz DEUTSO eta DERAUKO. Eta ordua da jada euscara ossoa contutan har deçaten behingoz!
Iruzquinetan cerbait guehixeago erranen duquet
Adeitsuqui
Bardin deutso
berdin dio / deutso / derauko honek berez ez du “es igual” edo “es lo mismo” erran nahi, baicic eta “le da igual’ edota “le da lo mismo”
berdin baric esquer jarriric honacoa lorthuco guenduque:
esker dio / deutso / derauko
non, berriz, ere dio / deutso / derauko horren errannahia aguercen den: le da
Euskaltzaindiaren Hiztegian:
esker eman. Eskerrak eman.
•Gaur Jainkoari esker ematera noakio.
•On da esker ematea, dezakegun dina.
•Esker dizut nire bihotz guztiaz.
esker DIZUT dakusagu hemen. Gaztelaniaz: te doy
= esker deutsut. Eutsi / *edutsi.
= esker derauzut. Erauki / *eraduki
Erautsi aditza ere badaducagu Lazarragaren obran: derautsut, ceina ez baita bethi factitivoa.
Mugagabean biac, berdin / bardin eta esker.
Adeitsuqui
Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa
ERADUTSI
https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ehhe&task=hiztegia&Itemid=1193&lang=eu&mark=076-03
*eradutsi. Lazarragagan eutsi aditzaren forma kausatiboak aurki daitezke, beti laguntzaile gisa: AL 1145v on eretxi / ez deraustezu ‘maitarazi ez diezu’, A27a: 5 oi aserratu deraustazu ‘haserrarazi nauzu’, A24: 11 eragotziko deraustae ‘eragotziko didate’ eta B20: 70 ez deraustae besterik aterako ‘ez didate besterik aterako’; lehen bietan aditz nagusiaren kausatiboa adierazten du, baina beste bietan aditz laguntzaile hirupertsonadun soila da.
= > Badirudi Lazarragaren adizkiotan *eradutsi aditz nagusia berreraiki behar dela; beste aukera bat izan zitekeen pentsatzea -ra- gehitu dela deustezu, deustazu eta deustae adizki laguntzaileetan, baina uste honen aurka egon daiteke horietako bik kausatibotasunaren zentzua galdua izatea. Cf. *eradun.
Adeitsuqui
EDUN
+ KI = EDUKI / EUKI
+ TSI = EDUTSI / EUTSI
EDUN + RA = ERADUN
ERADUN
+ KI = ERADUKI / ERAUKI
+ TSI = ERADUTSI / ERAUTSI
Adeitsuqui
Bittor,
Çure hitzac bethi dira jaquinduria ithurri niretacotz.
Iñaki Segurola Amutxastegi philologo jaunaren azquen liburua iracurten nabil. Iracurri derauzquiodan aurreco biac beçala, hau ere bicaina. Eduquina eta forma on ongui uztartuac. Cerikussiric ez euskara artxi-batuarequin. Berea euskara hutsa da. Orotariko eta orotarako euskara da berea. Euscalduna ez soilic, euscara jauna da bera. Içan da eta bethi ere içanen da gurequin persona hyper maitagarri hau.
Orotariko Euskal Hiztegia eta Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa obren eguilea.
Bai, badaquit, berce persona batzuec lanquide eduqui dituela Euskaltzaindiaren euritacoaren azpian.
Niretacotz ere, bera da eguile nagussia.
Garbiñe Larreac, bicotequideac, vicitzaquideac, editione bicaina prestatu du.
Hizteguiguinça obra bi horiec funsezcoac içanen dira Euskaltzaindiaren ibilbidea çucencecotz eta artheztecotz noizbait.
Batuaren idea okerra da hassiera hassieratic, ceren hizcunça selectivoa baita, eta beraz bazterçailea. Bizcai aldeco hiztun naturalac, çuc erran beçala, baztertu ditu eta inferioritate complexuz bethe.
DOTZE ahoscatzen daquienac asqui du hori DEUTSO edo DEUTSA idatzi behar dela ikastearequin, idazle onec eguin duten modura.
DEUTSO eta DEUTSA, DERAUKO eta DERAUKA batuerazco DIO beçain on eta litterarioac dira. Euscaldun guztion patrimonio nationala.
Gendeac buruan sarthuta daduco ecen DOTZE batuan dela DIO. Ez, ez eta ez. DOTZE batuan DEUTSO edo DEUTSA da. Eta quitto!
Adeitsuqui
https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?sarrera=jainko&option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&Itemid=410&lang=eu&bila=bai
2 iz. (Zenbait esapidetan). Jainkoak gorde zaitzala! Jainkoak dizula egun on. Egun on Jainkoak (digula). Bihar arte, Jainkoak nahi badu. Laster, Jainkoak nahi badu, agertuko dena (Ik. Jainkoa lagun).
dizuLA: que… te de = deutsu = derauzu
diguLA: que… nos de = deusku = derauku
Adeitsuki
axola dio
= axola deutso
= axola derauko
: le da importancia
Importantzia ematen dio
Importantzia emoten deutso
Importantzia emaiten derauko
Adeitasunez
Leiçarragaren Apocalypsian, 11:27:
ERADUQUI aditzaren adizqui bat ikusten dugu:
esquerrac drauzquiagu hiri
drauzquiagu = derauzquiagu
= deuaguz = dizquiagu
ceinaren errannahia baita: eduquiarazten derauzquiagu, haur da, emaiten derauzquiagu
Hirurac (derauzkiagu, deuaguz eta dizkiagu) dira euskara batua! Ezbairic gabe! Euskaltzaindiac onhar ditzan ala ez! Baina bada garaia, guero!
Bere lana ongui eguitecotan onhartu behar lituzque JADA!!! Guero berant içanen date.
Adeitassunez
ERAUNSI
Euskaltzaindiaren Hiztegian:
erauntsi, eraunts, eraunsten
dio ad. (nor osagarririk gabe). Jo, eraso. Borrero krudelek erauntsi zioten indarrez, su-arotzek burdinari nola. Ateak ateari, haizeak eraginik, darauntsanean.
[Oharra: batez ere forma trinkoetan erabiltzen da].
Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoan
https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?testua=erauntsi&option=com_ehhe&task=hiztegia&Itemid=1193&lang=eu&mark=116-0203
Esannahiak, goiko hiztegi honetan:
jo, eraso
haiceac jo
soinu eguin
-rantz jo
-ri egon
jardun
euria (eta abar) eguin
erorarazi
erasi, berriketan ari izan
esan = irautsi (dirautso = diotso)
jario
Irakur hurrengoa.
Adeitsuki
erauntsi aditzaren aldaera modura irautsi ikussi dugu aurrecoan.
dirautso, adibidez, ceinen errannahien artean diotso aguercen çaicun.
Hau da, irautsi eta inotsi/iotsi synonymo lirateque:
dirautso = dinotso = diotso
Erauntsiren lehen errannahi modura jo eta eraso aguertu çaiçu Segurola jaunaren Etymologicoan.
JO aditza trincoqui jocatzen baliz:
diot, dioc, dion, dio, diogu, dioçu, dioçue eta diote formac leduzcaque.
ceinac baitira ESSAN aditzaren adizquien berdinac eta nor-nori-norc lagunçailearen berdinac. Hauec ere EMAN errannahiaz ikussi ditugu post honetan.
Uste dut açalcen naicela.
Adeitassunez
IRAUTSI ikussi berri dugu.
Gure systeman TSI bucaeradunec paralleloqui QUI bucaeradunac eduquiten ohi dituzte. Casu honetan: IRAUKI.
Segurola jaunaren Orotaricoan:
irauki.
Conservar, guardar. Cf. eraduki.
Edurra baxen garbi irauki gorputza. “Conserva tu cuerpo”. Laux BBa 44. Arrituta nengoan / arritasun-ondartza / nasaitik urtenda, / ezin dot bere baitan / irauki biotza. Gand Elorri 114.
Formalqui, bederen, IRAUN aditzarequin eratzen dute hirucote polita:
IRAUN
+ tsi = IRAUTSI
+ qui = IRAUQUI
Erka hauequin ere:
EDUN
+ tsi = *EDUTSI / EUTSI
deutso / deutsa
+ qui = EDUQUI / *EUQUI
daduco / dauco / daduca / dauca
eta
ERADUN
+ tsi = *ERADUTSI / ERAUTSI
derautso / derautsa
+ qui = *ERADUQUI / ERAUQUI
derauco / derauca
Euscara ossoa erraçagoa da artificialqui murritza baino. Argui.
Adeitsuqui
Euskaltzaindiaren Hiztegian ERAIO aditza aguercen çaicu:
eraio, eraio, eraiotzen
du ad. (Batez ere, elkar ezin eraio esapidean erabiltzen da, ‘elkarrekin bat etorri ezin’ adierarekin). Azkarate eta Bedaio, elkar ezin eraio (esr. zah.).
Iñaki Segurolaren Orotariko Euskal Hiztegian ossoagoturic daguercu:
eraio.
1. (Lar, H, A).
Hacer pegar, hacer chocar, estrellar. “Estrellar a uno, eraio. Te estrellaré contra una pared, pareteari eraioko aut” Lar. “(G), estrellar” A (que cita a Ur).
Ama bere semeakin batean eraioa gelditzen zala. (Os 10, 14). Ur ( in BOEg 1513 (Dv bere umeen gainean zathikatu zuenean, Ol, Ker ormak umeen gañean zapaldu)).
Estrellarse.
Bere nai ogenduna eraio zan neskatx gaztearen birtuteren kontra. Otag EE 1881b 61.
2. (Lar, H).
“Acarrearse algún mal, eraio, erakarri. El se acarreará a sí mismo alguna enfermedad, bere buruari miñen bat eraioko dio, erakarriko dio” Lar.
3. “Azkarate ta Bedaio, elkar ezin eraio […], no poder arreglarse mutuamente (G)” A EY III 141.
Bi izen ôk elkar ezin eraio dezate. “No se avienen”. Or Eus 132. –Esana duk, ba: “Askarate ta Bedaio, alkar ezin eraio!” –An eraio zunaten. Or QA 191.
Argui dago ERAIO dela JO aditzaren factitivoa = jo araci.
Osso gende gutic eçagutzen eta erabilten du aditz hau. Dena dela, Euskaltzaindiaren Hiztegian aguerceco ohorea daduca, adierez murriztua içan denarren.
Broma macabro baten aurrean gagoz, ala?
Aditz honi atheac irequi, eta egunero erabilten den EUTSI aditzari, ordea, çarratu?
Certara jolasten dira Euskaltzainac?
Ez al dago bizcaitar naturalic haien artean, ala? Mesedez!
josulavin@gmail.com
Adeitassunez
darraitza = darraizca = darraizquio
JARRAIQUI aditza.
Singularrean:
darraico, darraica, darraiquio
ikussi berri ditugu Apocalypsis 14:4 versetean.
Euskara batuan DARRAIO da singularrean eta DARRAIZKIO, ordea, pluralean.
QUI bucaeradun aditz bat ikusten dudanero, beguiratzen dut ea existitzen den TSI bucaerarequin ere.
Nire schema /skhema/ edo /eskema/ hau [niretzacotua erran nahi nuen]:
EDUN
+ ki = eduqui / *euqui
+ tsi = * edutsi / eutsi
Beguiratu dut, orduan, ea JARRAI eta JARRAITU eçagunez gain, ea, bada, JARRAIN, JARRAIQUI eta JARRAITSI aguercen ciren Segurola jaunaren Orotarikoan…
JarraiTSI bera ez dut aurkitu, baina bai, ordea, darraitso. Eta googlen dzanga eguinic, darraisku adizqui polita ere bai.
Ni Segurola içan baninz, jarraitsi edo *jarraitsi, bederen, cerrendatu nuque hizteguian, ceren participioa erabili ez içanac ez baitu erran nahi ecen aditz hori existitzen ez denic.
darraiO hori beçain on eta batu’ dirade darraiCO, darraiCA eta darraiQUIO. Eta halaber darraiTSO eta darraiTSA ere.
Hau da benetaco batua, arbitrarietate academicoric gabea, orotaricoa eta orotaracoa.
Euscara ossoa erraçagoa da euscara murritza baino.
Anhitz esquer Leiça, Axular eta Krutwig nire bidean, osso gazte nincela, aguerceagatic!
Adeitassunez
Badirudi JO aditzac cerikussia eduqui ukan duela INO/IO (erran / essan) eta INOTSI/IOTSI (erran / essan + nori) aditzen formacunçan.
Daquiçuenez JO idaztecotz IO erabilten çuen Leiçac.
Oharra: Leiça = Leiçarraga erraiteco lagunartean erabilten dugun era laburtua.
Segurola jaunaren Orotaricoan:
jotsi.
Decir (?). Cf. las formas conjugadas diotsa, diotsut, etc. s.v. *-io-.
Suspiretan zegoela / eta iotsi Iaunari: / zuri khelder dizutela, / niri hanbat ianhari! Arg DevB 117.
Adeitsuqui