Lorentza Gabikaren epaiketa –

XVI. mendetik aitzina, milaka eta milaka izan ziren Ameriketara, bizimodu hobe baten bila joan ziren euskaldunak. Jakin badakigu, hainbat eta hainbat herri gazterik gabe gelditu zirela. Gehienbat mutilak ziren joaten zirenak, baina baita neskak ere. Hauetako ainitz joan aitzinetik ezkonduak ziren, baina ainitz izan ziren ere, gerora,  lehenago joandako senargaiekin Ameriketan ezkondu zirenak. Horietako bat izan zen Lorentza Gabika, 1909an Joan Kalzakortarekin ezkondua zena eta Idahoko Nampa herrian bizi zena.

Iduriz, senarraren jarrera ez zen zuzena, eta tratu txarrak ematen zizkion Lorentzari. Eta horrela zortzi urte luzez. Hori ez zen oso ohikoa Ameriketako euskal familietan. Ordurako hiru seme zituzten. 1917ko uztailaren 8an, senarrak sei tiroko errebolberra kargatu zuen eta emazteari erran omen zion 24 ordu zituela etxetik alde egitekoko, bestela, hil eginen zuela.  Horren ondotik etxetik atera zen arma ohearen aitzineko zolan utziz. Arratseko 8etan, etxera itzuli zenean, emaztea egurtu zuen, lurrera botaz. Momentu horretan Lorentzak errebolberra hartu eta senarrari tiro egin zion. Joan Kalzakortak bertan eman zuen azken hatsa.

Berehala epaiketa egin zioten Lorentza Gabikari, baina bakarrik euskaraz zekienez, Boiseko Frantzes Jaio euskalduna jarri zuten itzultzaile gisa. Lorentzak bere defentsan erran zuen, senarrak maitale bat zuela eta horregatik etxetik bidali nahi zuela. Gainera, uztailaren 8 hartan, emaztea, hiru semeak eta haiekin batera bizi zen Jon Gabika  koinatu gaztea hil behar zituela agindua zuen. Lorentzak garbi utzi zien epaileei bera emazte euskalduna zela, eta euskal emakumeak ez zeudela ohituta senarraren aldetik horrelako tratu txarrak jasateko. Epaileek hori dena entzun eta gero, bildu eta hamabi minutu hizketan pasatu ondoren, Lorentza Gabika errugabea zela deliberatu zuten, bere burua defendatzen eta euskal usadioei jarraituz hil zuelako senarra. Lorentza Gabikak Nampa herrian jarraitu zuen bizitzen bere hiru semeekin batera.

Lorentza Gabikaren epaiketa