*

Zeuk, Bertolt Brechten estilora, liburuan, halere, historia handi horren azpian dauden gainerako herritar txikiei buruzko pare bat poema dituzu..

Lehen poeman geografia bat aurkezten dut. Leku ideal posible bat: nire belaunaldikoentzat Paris izan da hori. Izan dugun lekurik inportanteena izan da, iraultzaren espazio izateaz gainera ederra baita.

Agur Xiberua kantuan esaten da, “zu bezalakorik / Paris ez besterik / zu bezalakorik”. Ez dakit esan nahi ote duen Paris dela Zuberoaren neurrira heltzen den bakarra ala Paris bera ere ez den heltzen Zuberoaren neurrira.

Galderari erantzunez, Dramatis personae–n, gatazka honetan honaino ekarri gaituzten pertsonaien aurkezpen bat egiten dut. Beraz, hizkuntzari maitasun poema bat egin aurretik, aitortu egin behar ditut gu baino lehen hizkuntza hau edertzen aritu direnak. Azken batean, ondorioz, geografia bat, eta denak poetak diren lagun edo kolega taldea aurkezten ditut.

*

Zer izan zitekeen Donostia eta ez da? Hori da funtsean liburuan kritikan dagoena.

Maila askotan beste zerbait izan zitekeen Donostia. Hizkuntzaren eremuan zer esanik ez. Potentzialitatea du, intelektualekin, duen idazle kopuru handiarekin, dituen kantariekin… kultur dinamika garrantzitsu baterako aukera du, baina ez dut kultur dinamika aurrerazale eta erakargarri bat ikusten. Euskararen erabileran eta inposaketan ere oso atzeratuta ikusten dut.

Hainbeste monarkiko eta sozialista epelen herentzia hori guztia ezin gainditurik ikusten dut. Donostia, ongizatearen hiria bihurtu nahi izan dute, bidegorri faltsu eta oinezko kaleekin. Baina nik uste dut, ongizatea askozaz ere konplikatuagoa eta interesanteagoa dela, eta inplikazio handiagoa eskatzen duela.

*

Baina Zarautz, Hondarribia… herri askok izan nahi dute Donostia. Eurentzat ongizatearen paradigma eskuragarria da.

Pio Barojak aipatzen zuenez, Euskal Herriak beste kapitalidade bat behar zuen. Bilbori kapitalidade ekonomikoa aitortzen zion, eta turistikoa, aldiz, Donostiari. Bere ustean, Tolosak edo Bergarak behar zuten izan hiriburu politikoak. Horrela, uste dut, esan gabe, bertakotasun bat desiratzen zuela hiriburu politikoarentzat, ez lanaren edo turismoaren bitartez esentzia galdu duen hiri kosmopolita bat. Garapen autonomoagoa egin zezaketen hiriak hautatu zituen, ausaz. Zentzu horretan, interesgarria da apunte hori, problemak ikusten baitzizkien Donostia eta Bilbori eredu izateko, kutsatuak zeudelako.

*

Ze balio zuten hiri horiek?

Nortasuna. Esentzialista da Barojaren apuntea, baina interesgarria, Bilbori eta Donostiari ikusten zizkien hutsuneak gaur egungoak ere badirelako neurri batean. Mailarik gabeko kosmopolitismoa, medriokritatea, konformismoa…

*

Turismoak lekuak eskaintzen ditu, hondartzak, mendiak, plazak, abenidak… Ez du hiri hori bizi duen jendea, jende horrek egiten duena, bere bizimodua apenas eskaintzen. Liburuan jendeak kokatzen dituzu hiriaren identifikagarri.

Ez dakit Mikel Laboa izeneko kalerik badagoen, plaka bat jarri zioten. Kalitatezko herritar bat izan zen! Berak, aldiz, modu anonimoan bizi zuen, oso berandu etorri zitzaion ospea, ia-ia beste donostiar batek bezala, Zumetak erakutsi duen xumetasun berberarekin.

Laboa hil zenean, Miren Azkaratek, donostiarra, Jaurlaritzako Kultur Sailburu, hauxe esan zuen, irratiz entzun nion: “Ez dakit zer, baina zerbait egin behar diogu”.

Donostiak ez daki zer egin bere biztanleekin. Portuarekin ere problema gertatu da. Portua ez da Donostiarrentzat: gero eta arazo gehiago daude leku publiko bezala gozatzeko. Biztanlearen mobilizazioa problema bihurtu da. Ez dakigu Okendok zer meritu daukan, Mikel Laboari plaka bat jarri diogu.

*

(jarraipena du)