Itxi liburuak? –

Ilusio handiz eseri nintzen telebista aurrean  bart,  Itxi Liburuak saio berriaren lehen emanaldia ikustera. Astean zehar behin eta berriz errepikatu zituzten iragarkiek, ekoizpen txukun eta interesgarri bat izango zela iradokitzen zuten  eta esperantza horrekin lotu nintzaion begiratzeari.

Zoritxarrez, lehen emanaldiak ez ninduen oso pozik utzi. Esango dut zergatik.

Hasiera bai, gustatu zitzaidan. Aitziber Etxeberriaren eskutik, Donostiako bulebarrean eta lurpeko parkinean  ikusgai dauden aztarnen adierazpenak entzun genituen eta Gaizka Arangurenek  gaiari buruzko datu  historikoak modu entretenigarri atseginean eman zituen, helduentzako moduko eran adierazita orobat. Handik aurrera ordea, pixkanaka pixkanaka emanaldiaren maila jaisten ote zen iruditu zitzaidan, eta azkenerako  hutsune oker eta gabezia sorta  koxkorra bilduta, zapuztuta eta nahigabetuta amaitu nuen ikustaldia. Honatx, gustuko izan ez nituenak.

Gauzak sarritan uste ez bezalako gertatzen direla adierazteko Onintzak hautatu zuen bidea lehena: ezker abertzaleko irudia izan arren, Lecturas irakurri eta Salvame ikusten duela aitortu zuen. Zer esatea nahi duzue ba? Telebistak duen zilegitasun emaile eta normaltasun diktatzaile indarra kontuan hartuta, arrunt desegoki iritzi nion. ETBk ezarri digun telebista eredua ikusita, batek daki Onintzaren baitakoa izan zen ala gidoigileek txertatutakoa, baina dena dela ere, zoritxarreko samarra.

Hurrena, abuztuaren 31ean gertatu zen arpilatze beldurgarriaren “injustizia” azpimarratzeko hautatu zuen bidea: banan bana hainbat ikasle gelatik egoztea. Irakasle bat unibertsitate batean ezer egin ez duten ikasleak gelatik egotzi eta hauek banan bana eta isil isilik obeditu!!!!   Dantza eskola zuzentzen zuen sotanarekiko apaiza jubilatu ostean,  to eta ño sumisio eredua, jendea gehiegi harrotu baino lehen.  Ez daukat nire burua errebeldetzat, ezta gutxiagorik ere, baina unibertsitatean nintzen garaian horrelakorik gerta zitekeenik pentsatzea ere… Ez dakit gauzak asko aldatu diren ala ohi bezala ETBko saioek, itxurak itxura, lehen hezkuntzako umeak dituzten itu bakarra. Zernahi dela ere, eredu subliminala penagarria, eta datorren eskutik etorrita are penagarriagoa.

Izan ere,  ikusle-nahi (wannabe) dituztenen adinean egon daiteke guztiaren koxka,  niri ez gustatuaren arrazoia barne. Donostiako arpilatzearen “injustiziaren” planteamendua ezin infantilagoa izan zen. Arpilatzea, logika militarraren barnean dago, indoeuroparrek duela bospasei mila urte hori asmatu zutenetik, eta bospasei mila urtez etengabe gertatu da behin eta berriz, han eta hemen. Hiri bat setioz hartzen denero arpilatu egiten da, eta zenbat eta gehiago kosta hirian sartzea, orduan eta amorru handiagoz arpilatzen da.  Donostian sartu aurretik, aliatuek ia 4.000 hildako utzi zituzten harresietan eta gauza jakina zen, horrelako sarraskiaren ondoren zer gertatuko zen. Jakina guretzat eta jakina bertakoentzat, hiria erori baino egun batzuk lehenago bildutako hainbat lekukotasunak frogatzen duenez. Apain apain jantzitako donostiarrek ingelesei egindako ongi-etorria, patu gaiztoa saihesteko saio antzua baino ez zen. Inolaz ere ez zen egiazko ongi-etorri xalo eta beldurgabea, telebistatik irentsi nahi izan zigutenaren kontra.

Arpilatzea, gerraren logikaren araberako gertakizuna da, kontrako neurriak hartu ezean berez gertatzen dena. Alta, zenbaitetan hartu izan dira arpilatzea eragozteko horrelako neurriak, eta Donostiakoari dagokionez, beti aipatu izan da, nola libratu zen Gasteiz patu gaizto horretatik gerra berean eta aste gutxi lehenago.  Gasteiz libratu zen baina Donostia ez. Zergatik? Hitzik ez honi buruz. Eta hitzik ere ez, horren argigarri izan daitekeen testuinguru hartako gertakari  politiko garrantzitsu bati buruz. Izan ere, oraindik ez ziren hogei urte Gipuzkoako Batzar Nagusiek, Donostia tarte, Espainiatik ateratzea eta Frantziako Errepublikan sartzea eskatu zutela, eta hori dela-eta, Espainiako gobernuak Gipuzkoa “probintzia traidorea” izendatu zuela. Gauza bat da datuak modu erakargarrian arintasunez ematea eta beste bat arintasunaren izenean, ulermenerako oinarri-oinarrizkoak izan daitezkeen datuak aipatzeke uztea.

Ez zen falta izan noski  euskal feminismo “mainstream”  pairaezinaren ukitua. Arpilaldian etxeko emakumeak defendatzeagatik eraildako gizonezkoen aipamenik ez, sobera dokumentatua badago ere,  guztira hildako gizonezkoen kopururik ez, “emakumeak gara gehien sufritzen dugunak” mantraren  kopururik gabeko errepikaldia, dramatizazioan azaldutako emakumezko soldaduak(?), eta Donostiaren berreraikipena sinbolizatzeko, adreiluak buruan dituela emakume bat bakarrik erakusten duen eskultura. Zergatik ez irudikatu gizonezko eta emakumezkoak ondoz ondo elkarrrekin lanean? Zergatik ez azpimarratu logika militarraren ankerra eta gaiztoa, guztiak, -gizon eta emakume-, hainbeste sufriarazi diguna? Zergatik ez gaineratu genero ikuspegia beste hainbat ikuspegiren osagarri eta aberasgarri, ikuspegi bakar eta gainerakoen ezkutatzaile ipini beharrean, irudi orokorra txirotuz?

Dena den, lehen saioa baino ez da izan eta hurrengoak ere ikusi beharko dira, aje horiek zuzendu ala sakontzen diren ikusteko. Eta honen harira, garrantzitsua izango da saioaren helburua apurka argitzea, une honetan bidegurutzean ikusten baitut, bi eredu artean.

Gazte eta helduei  historia modu atseginean erakustea al da helburua, ala famosoak historia irakasle lanetan zer moduz moldatzen diren ikustea? Zein dira protagonistak, Historia eta euskal ikusleak ala famosoak? Famosoak sukaldean, famosoak kantari, famosoak margolari eta orain famosoak historia irakasle? Azken hau baldin bada gailentzen den bidea pentsatzekoa da saioen kalitatea gorabeheratsua izango dela gutxienez, hitz okerragorik ez erabiltzeagatik, eta Historia nolanahi kontatzeko apustua egiten duela  ETBk. Ez litzateke lehen aldia dena den.

Itxi liburuak?