Ia beti bezala, gaur ere mantsokara jaiki naiz, eta, zeri buruz idatzi sobera argi ez nekien arren, zirt edo zart hautatu dut gaia. Ez da batere ona gauzak azken egunerako uztea, eta maiz emazteak kristorenak eta bi bota izan dizkit nire utzikeria horrengatik -baina zer nahi duzue, esne mamitan bizi naiz, eta, horren ondorioz, gero eta alferragoa naiz-. Nolanahi ere, ez da hain erraza gai bat aukeratzea, erantzukizun handia baita, zer edo zer interesgarria bilatu behar baita, munduko gauzarik inportanteena izan gabe ere, ahuntzaren gauerdiko eztularen parekoa ere ezin izan daitekeena. Batzuetan, aitaren batean aukeratzen dut irratian jorratu nahi dudan gaia, baina, bertze zenbaitetan, kosta egiten zait zeri buruz mintzatuko naizen erabakitzea, eta orduan tirriki-tarraka idazten dut gidoia. Hori guzia, jakina, nire aldartea kontuan hartu gabe, zeren aste batzuetan iduritzen baitzaik xarmantki ari naizela, baina makalaldia etortzen da berehala, eta orduan uste izaten dut nire onenak emanak ditudala: horrelakoetan, beti pentsatzen dut akaso gehiago irakurriko banu, edo film serio gehiago ikusiko banitu, eta ekitaldi kultural gehiagotara joanen banintz, gauzak hobeki eginen nituzkeela, baina, tira, badakizue, balizko errotak irinik ez; zenbaitetan, gaia normalegia edo topikoegia den susmoa izaten dut, edo nire iritzia konformistegia ote den beldur izaten naiz -alegia, beldur izaten naiz entzule edo irakurle gehienak nirekin ados egonen diren-, baina bertze zenbaitetan irudipena izaten dut ahuntzak adarrak dituen aldera noala, eta hori gustatu egiten zait -bertzenaz, ezin jakin zer-nolako erantzuna izanen duen asteroko saioak, harrigarriak izaten baitira entzuleen erantzunak: azken batean zenbat buru hainbat aburu-.

Baina mailua iltzera: itzulinguruka ari bainaiz. Erran bezala, gaur berandu jaiki naiz, gaurko gaia prestatzeko lana azken unerako utzita; beraz, testua lasterka idatzi, eta etxetik bestela baitakoan alde egin dut; bertzenaz, emazteak, beti bezala, nire alferkeria eta profesionaltasun falta direla-eta deabruak hartuta, urak eta suak hartuta, direnak eta ez direnak botako zizkidakeen -ez baitu bilorik ahoan-, neureak, bereak eta asto beltzarenak aditu behar nituzkeen haren ahotik, eta akaso -ene, hamaika ikusteko jaioak gara- lepoa berotuko zidakeen. Ez, broma da, baina beroarena kenduta, egia da amorru handia ematen diola nire jokamolde honek, gauza guziak gerorako uzteko joera honek; izan ere, itxaropena omen du egun batean arrastoan sartu eta gauzak garaiz eginen ditudala -aldaketa hori naski astarrak umeak egin orduko gertatuko da-. Baina berriz ere desbideratzen ari naiz. Harira.

Gaurko saioan, sarrera irakurri duen nornahik gaurgero argi izanen duenez, Sergio Leoneren filmei buruz mintzatu nahiko nuke. Hain zuzen ere, haren film bati buruz. Lehengusuak izanik -gure arteko ahaidetasunaren froga zientifikorik ez da, baina zantzu guziek familiakoak garela pentsatzera naramate-, Leoneren fan handia naiz -hara!, betidanik idatzi nahi izan dut esaldi hori-, klasikoak errespetatu behar baitira. Dolarren trilogia izugarri gustatzen zait, bai eta Once upon a time in the West (Hasta que llegó su hora Espainian) ere. Once upon a time in America, gangsterri buruz egin zuen filma, ordea, ez dut batere maite. Arrazoia ez da filma luzeegia dela -baina beharbada luzeegia da-, edo aktoreak gustuko ez ditudanik -oro har, gustuko ditut-. Film hori zergatik ez zaidan gustatzen azaldu beharko banu, uste dut musikari leporatuko niokeela errua. Behin batez Amerikan film epikoa da, edo hori -film epiko bat egitea- izan zen Sergio Leoneren asmoa, eta Ennio Morriconeren musikak etengabe azpimarratzen du asmo hori: soinu banda aditzen zen aldi oro, musika instrumentala izan arren, nik zera entzuten nuen, “hola, ikusle, film epikoa naiz, kasik lau orduko film epikoa, ez dakit ohartu zaren baina film epikoa naiz, epikoa, eeeeepikoooaaaa”. Azkenean, traba egiten zidan pelikularen ustezko epikotasuna nabarmentzeko tema hark; are gehiago, azkenean, balizko izaera hori azpimarratuaren azpimarratuz, filma epikatik komediara pasatzen da. Bai eta huts egindako filmen zerrendara ere.

Udan ikusi nuen nik Leoneren Once upon a time in America, baina nire ikasle anitzek barnetegietan ematen dituzte udako hilabeteak, edo aste batzuk bederen. Bertan, euskaraz ongi moldatzen direla erakusteko eta testuak aberasteko-edo, esamolde jatorrak -hamaika ikusteko jaioak gara, hau ez da ahuntzaren gauerdiko eztula, eta abar- baliatzeko erraten bide diete, eta, hortaz, logikoa den bezala, esamolde parrasta irakasten diete. Segur aski denak egun berean, denak batera. Egiten dizkidaten idazlanak ikusita, susmoa dut joera handiagoa dela barnetegi batzuetan bertze batzuetan baino -maiz hizpide izan dut hau nire lankideekin, baina ez dut izenik eman nahi-. Anitzetan, ondorioa -bilatua edo nahi izan gabea, berdin da- esamoldeen inflazioa izaten da gure ikasleen idazlanetan: harira etorri ala ez, egokia izan ala ez, hamaika esamolde jator txertatzen tematzen dira batzuk, euskara noraino duten barneratua azpimarratu nahian edo. Izan ere, funtzio hori baitute idazlanetako esamolde jator gehienek, hau da, “badakit euskaraz” mezua oihuka erratea -eta, bertze funtziorik ez dutenez eta berztelako ekarpenik egiten ez dutenez, hondarrekoz traba egiten dute-. Hautu estetikoen kontua ere bada: izanen da Behin batez Amerikan filmeko musika maite duenik, baina nik nahiago nukeen filma epikoa zen edo ez erabakitzea nire esku utzi izan balute Leonek eta Morriconek. Izanen da uste duenik jatorrismoa dela euskaraz badakigula erakusteko biderik hoberena, baina udan ikasitako esamolde guziak nahitaez erabili nahiak edo beharrak hondatu dituen idazlan franko irakurri ditut nik: esamoldeek soinu banda aspergarria egiten dute -“euskaraz ederki dakit, ez dakit ohartu zaren zeinen aberatsa den nire euskara” lelo gogaikarria errepikatzen dute-); Once upon a time in the West filmak hasiera ederra du, ikuslea berehala harrapatzen duten horietarik, eta, batez ere, musikarik gabea: nik, aukeran, nahiago nuke gure ikasleei testu interesgarriak egiten irakatsiko bagenie, testu zirikatzaileak, originalak, ongi egituratuak eta -ahal delarik- soinu banda jatorrik gabeak.

[Euskadi Irratiko gaurko solasaldia testu honetan zegoen oinarritua]