Mirariak
Mirariak –
Ezta
aukera urrun-urruna bailitzan
sekula ezin izan zintudan imajinatu;
ez nuelako mirarietan sinesten.
Orain badakit ere zein min ematen duten.
Mirariak
Mirariak –
Ezta
aukera urrun-urruna bailitzan
sekula ezin izan zintudan imajinatu;
ez nuelako mirarietan sinesten.
Orain badakit ere zein min ematen duten.
Lehenbiziko euskal poema (1510) “Amorantearen Poema”
“Ene laztan gozo ederra
Penaz penaçen naçu
…
Amore mine penaçen
Olloa lumaz estari,
Ni amorez yçerdi
Ene barco negarretan
Çaldiac agueri leyara”
….
barco hau cer da?
malco?
Ala bartco, barteco edo bardaco?
Oso ederra, Josu.
“Jarcha” mozarabeen estiloa, egitura, edukina dauzka.
Nik ‘malko’ esango nuke; esate baterako, ‘mendi’ hitzaren aurrekaria *bendi dela ontzat ematen badugu, eta ‘r’ ahoskatze bakuna aintzat hartzen badugu…
Anhitz esquer, Mikel.
“Bartco” modura ulertu nuen nic.
Kaixo Josu eta Mikel! Nik hizkuntzalaritzaz gutxi dakit, baina nik hasieran bar(ru)co bezala interpretatu nuen. Posible al da?
Ondo izan!
Begira dezakezu Wikipedian, eta aurkituko duzu Ander Ros filologoaren interpretazioa. Suposatzen dut barco “barko” ahoskatu behar dugula, hots, [ere] eta ez [erre], halako batean l bilakatuko bazen…
nik ere “barreneko” interpretatzen dut
BART balitz, “t” hori derrigorrez agertuko bailitzake, nik uste
Caixo,
Orotaricoan:
Euskaltzaindia
euskaltzaindiaren mendeurrena logoa
Idatzi hemen
Orotariko Euskal Hiztegia
Hizkuntza-baliabideakOnline hiztegiakOrotariko Euskal Hiztegia
Bilaketa
Definizioetan
Adibidetegia
Ikus halaber
BART – OEH – OROTARIKO EUSKAL HIZTEGIA
bart.
Etim. La forma bart es debida a la frecuencia del sintagma bard(a) arratsean, litm. ‘anoche al anochecer’, que se dividió bard-arratsean, con ensordecimiento de d normal en final de primer miembro de compuesto.
(V, G, AN-gip, B; Lar, Añ, VocZeg 285, Dv (V, G), H, Zam Voc), barda (L, BN, R, S; SP, VocBN, Gèze, Dv, H), bard (O-SP 221A, SP), bar (L-côte). Ref.: A ( barda, bart ); Lander (ap. DRA ); Iz ArOñ; Izeta BHizt2 ( barda ); Elexp Berg; Gte Erd 43, 131 .
Anoche. ” Bard, veut dire ‘hier au soir’. On dit plus communément barda ” O-SP 221. ” Barda, hier au soir, à la nuit: le temps qu’indique ce mot, se prend depuis la nuit tombante, jusqu’à minuit, et même peut s’entendre de toute la nuit, mais la rattachant au jour précédent” H. ” Bart ibilli da aize aundixa ” Iz ArOñ. ” Ze ibilli za bart oian ainbeste zaratakin ” Elexp Berg. Cf. BERDANTZA-BART. Tr. Barda es propio de la tradición septentrional (tbn. en roncalés y salacenco). Bart es empleado por autores meridionales, así como por los septentrionales antiguos (Voltoire –bart arratsean– y una carta de finales del s. XVI). En DFrec hay 7 ejs. de bart . Entre los orientales, el empleo del auxiliar de presente (bart ikusi dut ), en general, se prefiere al auxiliar de pretérito (bart ikusi nuen ); entre los occidentales, son corrientes ambos usos, a menudo alternando en un mismo texto. Gte Erd 131 recoge bart con auxiliar de presente en G-azp-nav, AN-gip, B, BN-arb-ciz y S, y en ninguna parte con aux. de pretérito. Cf. EGLU II 128.
Bart etorri ninzan nere anaia baten etxetik. (c. 1597). FLV 1993, 452. “Bai, jauna”, eranzun zion alkez ta lotsaz beterik, “bart egin dut bekatu zikin bat”. Mb IArg I 129. Etzindezela bart izandu zaran itxera berriz itzuli. Mb IArg II 332. Barda igan dit gai bat hun ezinago. AstLas 61. Gai hun, Pierris, / huna nuk barrikotan txerka / eta barda gaia nula izan duzun / berrien jakitera. Ib. 60. Eztaukat bada almorzutako gogo andirik; / bada bart larregi apaldu genduban, ta erregelduak jatortaz. Mg PAb 119. Amar orduko lua egin dozu beraz, bada etzun zinian bart amarretarunz. Ib. 115. Ni bart il neindekean, berein il izango dira; gaur asko ilgo dira, eta bearbada ni lenen. Añ EL1 6. Ez det orain [dukat] batere: / orrengatikan maiteagana / joan nintzan bart ere. Izt Po 111. Dama gazte galant bat / ekusi det bart arabaketan / engañatzen nauela / bere ustean! Ib. 109. Esan dute emen, bart zenbait eritu igaro dirala Donostiara. CartAnd 389. Hauzo, barda nere gostuz dostatu zare ederki; / Baiña orhoit zaite duenak azken egiten hirri, / Harrek duela bakharrik hirri egiten ongi. Gy 51. Barda erran narotzun onthasunak ez duela zoriona egiten. Dv Lab 7. Barda erran darotazu egia bat handia. Ib. 31. Beste lau lagunekiñ / bart aguazilla, / jokuan galdutako / txerriyaren billa. Xe 256. Bart, Argindeiko etxetik arrapatu diote solomo galant bat. Zab Gabon 77. Nere izena ez dan bat esan nizulako bart. Otag EE 1882c, 581. Nik bada lo egin dot bart zure tabernan. AB AmaE 301. Benturaz ete eban bart larregitxo jan? Ib. 225. Trapu-zar saltzalle bati erosi omen zion bart, baso bat ardoren aldera. Urruz Urz 44. Etziñan egoteko / trabena-zulotan, / baña bart egon zera / trabenan zu lotan. Ib. 62. Ametsetarik nintzen barda / Aberats etxerat itzuli; / Bainan ene ametsa juan da; / Hartan oro zaizkit itzali. Zby RIEV 1909, 109. Bart neugaz afaldu ta / oira pozik ioian / Ioane; baina gaur ilik / bilatu dabe oian. Azc PB 265. Bart euk ezeuan eskiñi. A BeinB 87. Nuan, nuan, txekorrari bart gelditu ziran taluak eramatera. Moc Damu 23.
( s. XX.) Nik esan neutsun dana bart. Ag Kr 34. Lenengo egunetatik kanta bear eutsuen, bart kantaten eben koplea. Echta Jos 73. Zakur madarikatu horiek berriz ere ardier ohartiak… Bortzpasei hunki daizkiatzie barda. JE Bur 17. Bart, gau guztian eztot begirik batu. Zam Man 17. Bart zortzirak aldean ementxe eten bear izan nuen nere eskutitz au. A Ardi 25. Nik igaro nayuazan larrijak bart! Kk Ab I 16. Zazpi librako ollar txuriya / bart axariyak jan digu. Noe 126. Geure ategian zegoan bart. JanEd II 55. Bart etxera juan nitzan / amar t’erdiyetan. Ib. 142. A txepela! Bart arrapatu aun orrek ez al zian kaikurik? Muj PAm 74. Errekanbordako Mari-Katalin / Barda Parisetik etxera da jin. Ox 182. Gure ama ez delarik bada mainazu hetarik, barda ikusi dut hain hunkitu-harrotua egiazki! Barb Sup 54. Barda egin düt amets bat. Const 20. Mutil, bart eztok ezer usmatu? Sugearen billa ibilli nindukan. Or Tormes 55. Nori idurituko yakon nire nagosi au ain pozik ikusita, bart apaldu ez ebanik? Ib. 75. Ama oieratua izango dek. Bart, ire etorri bearrakin ez omen zikan begirik itxi ta. Alz Ram 89. Jakin gabiak dituk / ardoaren saltsak, / bart komunian, Pello, / zerbait galdu zak. Tx B 109. Bart ametsetan amona xar bat / inguratu da nigana. Tx B II 167. Aloroduna jaio yaku / Bart Belenen. Enb 105. Egunez oroimenez, gabaz amesetan / Zoraturik lez nabil Aberri gauzetan. / Bart egin nebana, barriz, egija balitza, / Pozen pozaz lertuko litzakit bijotza. Ib. 52. Bart oso poliki atera zan jaia. Lab EEguna 106. Andra au nire logelan sartu zala bart. Otx 18. Ez giñan goseak etzin bart. Or Eus 105. Azariak sei axuri / galdu ditu bart bordan. Ib. 175. Nori zaiok ajolik bart lorik egin dedanentz? TAg Uzt 28. Barda athea hestean, elizan zen oraino gozo-gozoa. Lf Murtuts 6. Berandu oheratu ziren bart. Mde Pr 145. Barda Zaitegiren ikusta ukan dut. Ib. 56. Bai, ori duk. Aspaldian eri uan eta bart eman dik azken atsa. Etxde JJ 47. Ardi batek anka-ezurra autsi zun bart. Ib. 12. Bart, aitzekiak asmatuz, ezetz esan diot berriz. Txill Let 90. Egia esan, ez da au arritzekoa. Bart ere, beste askotan bezela, betiko ixtillua izan genuen. Ib. 97. Naikoa dantzarik egin neban bart, eta gaur! Erkiag Arran 69. Nola bart berandu etorri nintzen, ez nuan aterikan jo nai izan. Anab Poli 54. Ta bidez-bide etxeratu nintzan bart. NEtx Antz 51. Bizkarra berotu ei ieutsek bart Benito eta Iñakik. Bilbao IpuiB 55. Domeka goiz batian, bart parrandan ein ebela-ta, berandutxo jaiki ziran. SM Zirik 73. Gaztiak! entzun al dozue bart zer pasau dan? Ib. 27. Barda Berhoko oilategian xixka pollita egin duzue. JEtchep 31. Pelotatokian izan da bart. Erkiag BatB 144. Eztakizu asko bart zer gertatu dan elizako ateetan! NEtx LBB 174. Izar ori bart oso gorri agertu zan. Ib. 75. Eta, zuk, norgaz uste dozu izan zarala bart? Etxba Ibilt 458. Ederki apalduta / Etxeratu naiz bart, / an ere billatu nuen / baña naigabe bat. Uzt Auspoa 22, 84. Egiña dezun liburu baten / berri eman zidaten bart. Olea 232. Barda hanbateko urak bazizketean. Etchebarne 79. Non zinen bart? Jokoan, adiskideren baten etxean? MEIG IX 108.
v. tbn. SocLen 481 (1687). DurPl 63. EA OlBe 19. Arti MaldanB 208. Gand Elorri 203. Ataño TxanKan 126. Barda: ChantP 62. Balad 93 (S). LuzKant 18.
BARTANIK (bartdanik AN-erro, bardadanik BN, S, Sal; Dv, bardanik L-sar, bartganik V-arrig, barganik V-arr, bartgandik G-to, AN-larr, bargandi AN-larr, barkandik AN-ulz, bartandik G-azp-goi-to-bet, AN-larr-5vill). Ref.: EI 157 .
Desde anoche. “Depuis hier au soir” Dv. v. BARTIK.
Nere Aita maitea, ta nere Jangoikoa, ez dezu zuk ekusten bartanik asi, ta orain arkitzen garan horduraño nik daramadana. Mb OtGai III 54. Gogora ekartzu oraiñ denbora piska batean, lenengo lekuan, bartdanik, edo azkeneko konfesiotik, oraindaño Mandamenturen bat autsi dezun, edo ez. AA III 16. Bardadanik gogoeta nago zer izan othe daitekeen drainadura. Dv Lab 111.
BART ARRATS (G-azp, AN-gip-5vill-araq-ulz; bartats AN-gip, B). Ref.: EI 157; Iz Ulz; Izeta BHizt2 ( bartatsean ); Gte Erd 131 .
(En casos locales de decl. sing.). ” Bart arratsian, en la noche pasada” Iz Ulz. ” Bartatsean lapurrek sartu zaizku ” Iz BHizt2.
–Noiz ethorri zara? –Bart haratsian [sic] berandu asko. Volt 199. Bart arratsian, bada, / lotan neguela, / iruritu zitzaidan / ikusten nubela. (1878). FrantzesB II 98. Bart arratsian sartu zaigu etxian patrulla. Ud 47. Duda gabe plomua jan dik neska onek bart arratsian. Bv AsL 95. Ezta gero edozelangoa bart arratsean zure Aitak emon eustan zartadea. Ag AL 40. Bart arratsean beranduan / etxean atea jo genduan. JanEd II 54. Bart arratsean izarretara, / ama, begira nengoan. Jaukol Biozk 19. Jornal ederrak etxeratu’izkik / bart arratseko jornaran. Tx B 127. Bart arratsian, barriz, / ze ames ein neban. Enb 32. Bartarratseko aur-jaia gauza samurra izan zan. Lab EEguna 102. Bart arratsian zer pasatu dan / Konta dezagun Belenen. Balad 200. Barda-arratsean amets bat egin dut. Lf Murtuts 2. Bard’arratsian ametsetarik / Botz bat entzün düt. Mde Pr 142. Bañan aizak: bartarratsean oiera muturra garbitu gabe joan al aiz? Salav 57s.
v. tbn. Ldi IL 15. Or Eus 140. Izeta DirG 36. Berron Kijote 190.
(Fig.). Hace poco tiempo.
Nere bizitzako berri jakin nai al uke? Ez didak gutxi eskatzen, motel! Ez baidira danak bart arratseko kontuak. Ataño TxanKan 19. Zaharragoen poesi lanak, atzokoenak edo bart arratsekoenak batipat, ia zeharo arbuiatzeko eskubide osoa du [Sarasolak] . MIH 288. Bai bait dirudi, guziok dakigunez, hain aspaldidanikakoak garelarik, bart arratsean jaio ginela hizkuntzaren historiaz den bezanbatean. MEIG VII 92.
” Barda arats irian ” H.
BARTERAINO.
” Bardaraino, jusqu’à hier au soir” Dv.
BART EZKERO (G-azp-to-bet, AN-5vill; barteskero AN-araq), BARTEZ GEROZ (bardazgioz BN-mix), BART EZKEROZTIK (bartezkerozti AN-5vill, bartezkeroti AN-5vill, bardazgeroztik BN-bard). Ref.: EI 157 .
Desde anoche. v. BARTANIK.
BART GAU (G-azp-goi-nav, AN-gip). Ref.: EI 157; Iz Als; Gte Erd 131 .
(En casoso locales de decl. sing.). Ayer a la noche. ” Bart gaubin, en la noche pasada” Iz Als. ” Bart gauean ontzak asko kantau debe (G-azp-nav, AN-gip)” Gte Erd 131.
Ta badakizu zer esaeustan bart gabean zugaitik? Ag Kr 179. Bart gabean or zeudeken. Lek EunD 44. Ortxen ikusi nitun kontuz bart gabean. Ib. 32. Olatu galdu batek bota zun / legorrera bart gabean; / itxas ertzeko aitzarte baten / jaso dute gaur goizean. NEtx LBB 270. Urratuta utzi digu / bart gabeko amarretan. Ib. 331. Bart gauean jakin genduan Grisostomoren eriotza. Berron Kijote 150.
” Barda gauerditan ” H.
Nere billa enbillen / bart gau erdian. Muj PAm 27.
BARTIK (V, G, AN, Ae; barti V-arrig, bartikan G-azp, barteti V-ger, AN-araq, bardatik L, BN, S; Dv). Ref.: EI 157 .
” Bardatik hunat, depuis hier au soir” Dv. v. BARTANIK.
BART ILUNTZE. (En casos locales de decl. sing.). Ayer al anochecer. ” Barda ilhuntzean ” H.
Bart arratsean, bart illuntzean, / agatu zuen kaiola. Arti MaldanB 207.
BARTKO (Añ; barko V, G; Lar, H, bardako BN-arb; Dv, H, barteko G-azp-goi, AN-gip
Gipuzkoako goi-nafarrera
). Ref.: A ( barko ); Iz Als ( bart gaubin ) .
De anoche. ” Barkoa, gaurkoa ” Lar (s.v. largo ). “”(Anoche, ayer) noche, bart, bartko gauean ” Añ. ” Non ditutzu bardako espantuak? ” Dv. ” Aditu ditutzu bardako habarrotsak, ortziak? ” H. ” Barteko afariak kalte egin dit (G-azp-goi, AN-gip), bartekoa oroitzerakoan barre egin det (G-azp-goi, AN-gip), bardako auhariak kalte egin daut (BN-arb)” Gte Erd 43.
Orra, Aita santua, orra or arkitzen diran bartko mairu gaistoak gaztigatzen dutena. Mb IArg II 289. Andres, bardako gaia / ezinago goxo zia, / bena hor beita Katixa / harek emanen deik bere inpresionia. AstLas 61. Zer egin ete zan bartko soñulari ardaoz berotubaz? Ez da bere arnasarik bere ona elduten. Sabaiko lasto ganian etzunda egongo da oraindiño. Mg PAb 70. Ze aparija baarkua! Ib. 67. Biotz guztirik esker onak emoten deutsudaz, barko arrats iluntzerik egunsentiko argira atara nozulako. Añ EL2 10. Ta eran zagun orain bartko zoriona jaitzeko. Alz Ram 40. Gaurko goizalde diat, / barteko gauaz nâste, / oporraldi-lênenkia! Ldi UO 41. Andik goizera neure sabela / beti dago gur gur gur gur: / bartko aparia agur! Or Eus 111. Balendin, ametsak eragotzi al-dite bartko loa? TAg Uzt 28. Bardako trostak, goiz errekesta / Nor ziren jakitearekin. LuzKant 103. Oso nekatua dago, ostera; jausia, makal, erkin-itxura gelditu da. Ai, bartko estularria! Erkiag Arran 81. Huna hemen beste eskutitz bat, bartkoaren antzekoa. Osk Kurl 26. Tripak egitean gur-gur, bartko aparia agur. EZBB II 115.
Josu,
Beñatec, nire seme nagussiac, eguin berri du test geneticoa. Gure Y-aren ibilbidea.
Orain badaquigu duela 2300 urthe Africaco Ipharraldean gueundela. Laster bidalico dut nire Y-aren ibilbidea mappa batean.
https://www.dropbox.com/s/oniez9enovilxbv/lavin%20honen%20ibilbidea.jpg?dl=0
Duela 2300 urthe Africaco Ipharraldean, guerorat Anglaterraraino, berriz Cantabriarat itzulcecotz.
Semeac eta hiruroc pasiegoac gara. Ez cantabro edo are gutiago santanderino. Pasiegoac, baicic.
Eta euscaldunac, euscaraz ere daquigulacotz.
BARDA–>BART gauza bera da.
BARDA hitzaren interpretazioa, barriz,
*boa-en-de-arre-an-te-ara–>ban-darR-da–>BARDA
“BURUTU DEN (boa-en-de) GAU- (arre-an) TARTEA (ara)
Josu, zuen Y gene-arrastoa normala da, KAUKASIKOAK garelako, bai basko-kantabro-astur, baita akitaniar nahiz iparrafrikarrak
Naberan jauna,
Argui dago ez duçula nic bidalitaco mappa ikussi! Ez duçula clic eguin, aleguia.
Caucasotic ez da nire Y geneticoa passatu. Anglaterratic, bai ordea.
Tira, Kaukasotar BATZUK bakarrik.
eta Angletarreko BATZUK bakarrik, Eskoziakoak (Krüwig jaunak zuzenki esan bezala) eta Irlandakoak, kasu.