Berpizkunde Igandea, lehenengo eguna
Berpizkunde Igandea, lehenengo eguna –
“Asteko lehen egunean Magdalako Maria hilobira joan zen goizean goiz, artean ilun zegoela, eta harria hilobitik kendua ikusi zuen” (Jn 20,1)
Lan egin osteko atsedenaldia hartzea bete beharreko agindutzat jo zen, hasiera batean judutar ororentzat, zein, gerora, kristauentzat, besteetan beste, lanaren idolatriara zeinen aise lerra daitekeen gizakia ondo ere ondo zekitelako. Beti lanean jardutean, beti etekintsu den zerbaitera geure burua emanda jardutean datza aipatu idolatria delako hori, beti kanpora begira jardute horretan, eta, bestetik, sekulan isilean ez egotean, edota geure buruarekin, zinetan besteekin, edo Jainkoarekin sekulan ez egotean.
Bestalde, ezin geldituzko atergabeko jardunean itsututa, eta halaber itota, dauden pertsona guztiek ez dute gerora egindako lana begiztatu eta berorretaz disfrutatzeko abagunerik izaten. Ez disfrutatzeak, unean unean eskuartean dugun horretaz ez disfrutatzeak desgizatiartzen gaitu guztiz. Horregatik hain justu jasotzen zuen orduko Legeak atseden hartzeko betebeharra. Tarteka “etxeratu” behar gara, kanpotik barrura bueltan etorri eta gozatu, disfrutatu errealitateaz, dagoen dagoenean.
Are ondo ulerturiko pairamenak eta eroapenak ere ez dute gure lanerako jaugin itsua justifikatzen-azaltzen, ez erantzunkizun ezein espirituk, ezta besteenganako inongo zerbitzu jarrerak ere; horiek guztiak aitzaki-justifikazioak baizen ez ditugu. Asko lan egiten baldin bada, edota entenik gabe egunero eta une oro lanean jardun badugu, hor atzean ditugun bultzagarriak urguilu eta hantustea baizen ez ditugu, ziur asko. Den-dena gure esku, gure kontrolpean eduki uste dugulako eta eduki nahi dugulako, berez halakoxe eta halakoxe den horri guztiorri aldatzeko tarte txiki-txikienik ere utzi gabe; halaxe jardunez gero, lana idolo bihurtuko dugu. Lan egitea ez denbora probeste hutsa, nola atseden hartzea denbora galtzea ez den.
Aipatu sinesmen bi hauetan, kristauan zein judutarrean, Kreazioa, Sorkuntza, hustasun eta betetasun aldibereko esperientziak dira, elkarrekin estu-estuki lotuta daudenak, elkarren guztiz kontrako balirudite ere. Ehorzleku hustu batek sorturiko txinpartak azalduko luke gaurko igande berezian ospatzen ari garena. Degiarria gero!, hilobi hustu batek. Zinez degiarria egin dakiguke, baina, berez, hil ostean soil-soilik berpiztu gaitezke; eta hiltze delako hori hiltze fisikoarekin ez ezik, bizirik egonik, norbere buruaren hustutzearekin ere lotuta dago. Ezen, egia aitortzera, bizitza sortzeko bizitza dagoneko toki horretara jo behar dugula esango genuke hasiera batean; ez baina, sorkuntza orok, kontraesankorra eman balezake ere, nolabait edo besteko ezintasun batetik igaro behar du. Gurutzerik gabe ez dago Argirik, esan ohi da kristautasunean. Erditzerik gabe ez dago jaiotzarik, diosku biologiak. Gari aleak bere azkena eman behar du fruitua eman ahal izateko. Gaua bere gorenera ailegatu behar da egunsentia etor dadin.
Gertakari hauek guztiak nola, kristau fedea ere ehorzleku hustu batetik ernatu zen. Gertakari horrelakoxe batetik halako itxaropen baztergabea jaio izana inortxok ere ez zukeen ulertuko hasiera batean. Albaina, gertakari hau eta bere ondorengo fruitua ez zen berez, hala-hola, gertatu, baizik-eta hilobi hustu hartara halakoxe jarreraz hurreratu eta hantxe gelditu zelako Magdalako Maria, berau izan zelako itzal ilun-ilun hori iragaten aurrena, etsipenean amildu gabe, maitasun ezin sakonago batetik. Gauaren ilunak ez du bere ilunean azken hitza, egonarriz eutsiz gero, emankorra izango da, guztiz emankorra izango ere.
Berpizkunde Igandea Berpizkunde Igandea
Zentzuduna ote da gaur egungo gizon-emakume helduok uste izatea “Hilobi hustua” benetako gertakari historikoa izan zela? Nire iritziz ez litzateke horrelako ipuinik onartu beharko, behintzat hezkuntza maila gutxieneko bat daukan jendearen artean. Ezta alegoria edo “metafora” mozorropean ere.
Aditu akonfesional batzuei entzun-irakurri diet, alderdi historikotik kontakizun hura, beharbada, material aski zaharra dela: alegia, Itun Berri delakoak dituen iturrietatatik estratu zaharrenetakoa izan litekeela, tradizioaren bidez lau ebangelistek jasotakoa, zein bere aldaerekin,
Baliteke, beren Maisua, Mesiasa gurutzean hain krudelki galdu ondorengo dolu mingarrian, emakume batzuk hasi izana esaten Jesus bizirik ikusi zutela. Agian, haietako batek urrutitik hilobia zabalik ikusi zuela. Edo, are gehiago, bat esaten hastea sartu egin zela eta gorpuaren arrastorik ez zuela aurkitu… Fenomeno psikologiko gisa, ez litzateke izanen kasu dokumentatu bakarra. Are posibleago, egia baldin bada Lukasek dioena, zeinak kontatzen baitu Jesusek Maria Magdalenakoari gorputzetik “hiru demonio kanporatu” zizkiola… (8:1-2)
Horrelako kontakizunentzat osasun zientzietatik, psikologiatik, neurozientzietatik etor badaiteke azalpen materialista eta zentzuzkorik, ba ongi etorria.
Mila esker Amonamantangarri zure iruzkinagatik.
Orain, labur beharrez, ezin kontu baztergabe samar honelako batean oso sakon sartu.
Deskribaturiko gertakari horien guztien esanahi sakonaz soil-soilik fedetik egin daiteke kontu. Esan behar al du horrek kontakizun horiek guztiak beren literal-literalean hartubehar ditugula? Inondik ere ez, nire ikusian behintzat.
Egongo dira sinesdunak hala hartuko dituztenak. Baina,teologia katolikoak testu bibilikoen gainean (eta horren barruan Itun Berria eta Ebanjelioen gainean) irakurketa historiko kritiko zein hermeneutikoa egiten 80 urte pasatxo darama; goi luteranismoak, baina, (hau da, Frantzia eta Alemania aldeko luteranismoa, ez baina EBetako behe eliza ebajelistak) 2 mende pasa darama aipatu irakurketa historiko kritikoa egiten.
Horregatik esan dizut gure fedetik eta berorrek aitortutako konfesio-edukietataik aitortzen dugula kontakizun horien bitartez aditzera emandako literaturaren esanahi sakona. Hustutako hilobia bizitako esperientzia ezin esanezko zenbaiten testuratze komunikatiboa baino ez dugu, agian. Hala-halaxe izan ote zen?, fede heldu batetik bost axola….hori bai fede heldu batetik bai aitortuko dizut hilobi hustuak esan asmo leukakeena oso sakona dela eta orriak eta orriak betetzeko adinakoa….
Bestetik, eta jada fedetik kanpo esan litekeen horren harira, lau ebanjelioetan zehar geruza oso ezberinak daude, eta geruza historikoak, ebajelioz ebajelio pisu ezberdineko bada ere, badu jada oso ondo ikertua eta zehaztua dagoen ehuneko inportante bat. Halere, eta zuk diozunarekin nola edo hala bat eginez, batere historiko ez denak ere pisu handia du, eta artean testuratua ez zegoen bizipen eta konbikzioak janzte alderako osatze literarioari bide ematea xede baino ez zuen izan.
Historikotasunaren horren barruan, zin-zinez Jesusen benetako hitzak izan ziren horiek zehazte alderako galbahetze hermeneutikoaz ere hitz egin genezake (“Ipsisima verba”) eta berak uste baino askoz gutxiago dira. Esaterako, “ni bidea, egia eta bizia naiz” aski frogatua dago, irizpide kulturalak eta filologikoak tarteko, ezin izan zirela Jesusen ahotik atera sekulan…Eragiten du honek ezer fede heldu eta ikasi batean? Bada, nik esango nuke ezetz, guztiz kontrara, nire kasuan behintzat.
Jarraituko dugu, edo ez…
Mila mila esker dena den zure iritzi eta iradozkiunengatik
Amonamantangorri, diozu ea zentzuzkoa den gaur egun uste izatea “Hilobi hustua” benetako gertakari historikoa izan zela. Zer esan nahi duzu, gaur egun badakigula hilak ez direla berpizten, baina orain dela 2.000 urte ez zekitela? Zer uste duzu, hilak ehortzi ondoren hilobitik ateratzea normala zela uste zutela antzina? Jakina ezetz. Gizakiak beti jakin izan du hilak ez direla berpizten. Gaur egun, orain dela 2.000 urte, eta orain dela 100.000 urte. Beti. Naturaren oinarrizko lege hori beti izan da ezaguna. Beraz, kontuak ez du zer ikusirik gaur egungo ezerekin.
Jesusen berpiztean sinesten dutenek oso ongi dakite berau naturaren aurkako gertakizuna dela. Baina fededunaren ustetan bada naturaren legeen aurka egin dezakeen norbait/zerbait, Jainkoa. Jainkoarenganako fedea da sinesmen honen oinarri, ez naturaren legeen ezagutza eza.
Hau hala izanik, arazoa fedearen existentzia berean datzala ondoriozta lezake batek, baina ikuspuntu argiuste horrek berehala egiten du behaztopa errealitatearekin. Izan ere, guztiok dugu fedea une oro bizitzaren alderdi guztietan, jakintza hutsean oinarrituz ezin baita bizi gizakia. Ez Amonamantangorri, ez Igor, ez ni, ez inor. Adibidez, boza ematen duen norbaitek fedea du bere aukerarengan, aldez aurretik jakin ez baitaki instituzioak nola kudeatuko dituen, ezta kudeatzeko pertsona egokiak hautatuko dituen ere. Itsuki ematen da boza, fedez. Gauza bera teoria zientifikoekin. Gai zientifiko jakin baten inguruan aditua ez den norbaitek ezin dezake berez aukerarik egin, eta hala ere denbora guztian egiten ditugu aukerak, gure usteen (fedearen) arabera. Zertan oinarritzen gara ikuspuntu ekonomiko bat aldeztu eta beste bat baztertzerako orduan? Fedean. Gure aukera bestea baino onuragarriagoa den ustean, sinesmenean, fedean. Ideologia politikoak fedea besterik ez dira funtsean. Beraz, gaia konplexu samarra da.
Kristau fedea ez da ez egungo gizon-emakume helduek onar ezin dezaketen zerbait, ezta gutxiagorik ere. Eta honek zientzialariak hartzen ditu barne. XX.mendera arteko zientzialari gehienak ez ezik, XX-mendeko zientzialari gehientsuenak kristauak izan dira. Esaterako, mekanika kuantikoaren guraso izan ziren fisikariak: Max Planck edo Heisenberg. Beste asko ez aipatzearren.
Bide batez, Giza Genoma Proiektuaren zuzendari izan zen Francis Collins genetista ospetsua ateismotik kristautasunera igaro zen zientzian oinarriturik. Ez naiz honen inguruko baloraziotan sartuko, ez baitakit zergatik igaro zen kristau izatera eta ez teista huts izatera. Baina tira, ergel-ergela ez dirudi gizakumeak, hori behintzat nahiko argia da.
Esan nahi dudana zera da, kristauak ez direla ergel kuadrilla bat. Hori uste dutenek, harrokeria ez ezik, sekulako ezjakintasuna erakusten dute. Teismo/ateismo eta nolanahiko fede kontuak oso konplexuak eta mamitsuak dira, ez kolpe batez deuseztatzekoak.
“… teologia katolikoak testu bibilikoen gainean (eta horren barruan Itun Berria eta Ebanjelioen gainean) irakurketa historiko kritiko zein hermeneutikoa egiten…” Testu bibilikoez irakurketa Pepe Rodríguez-ena:
https://zuzeu.eus/mundua/eliza-katolikoaren-funtsezko-gezurrak/
“Irakurle bat”ek dio: “Esan nahi dudana zera da, kristauak ez direla ergel kuadrilla bat. Hori uste dutenek, harrokeria ez ezik, sekulako ezjakintasuna erakusten dute. Teismo/ateismo eta nolanahiko fede kontuak oso konplexuak eta mamitsuak dira, ez kolpe batez deuseztatzekoak.”
1) Ni ez naiz jakintsua, ni ez naiz Heisenberg, eta ez ditut goi-zientzialari kristau horien arrazonamenduak ezagutzen.
Hori esanik, azala behar da, gero, gai hauetaz kristautasunetik beste inori harrokeria eta ezjakintasuna leporatzeko. Oso ederra baita “oso konplexuak eta mamitsuak” direla esan eta dialektika filosofikora murriztea kontu hauek denak, eta, tranpa eginez, herritarren edozein uste, teoria edo esperantza “fedea” dela esatea.
Baina ez, dialektika filosofiko abstraktutik harago, eliztarrek egunerokotasunaren praxi prosaiko eta mundanoa gidatu (nahi) (izan) dute luuuuuzaro, harrokeriaz eta hurkoaren aurkako kontenplaziori gabe, sinestunak EZ garenon bizi-jarduna baldintzatuz eta bortxatuz.
Eta ez, seguru asko, kristauak ez dira “ergel kuadrilla bat”… baina Jainkoa existitzen dela sinesten dute, Jainkoaren semea (semea, baina aldi berean Jainkoa bera dena, eta andre baten sabeletik sexu-erreprodukzio normalez bestelako metodo batez munduratua) gurutzean hilez gizateriaren bekatua garbitu zela sinesten dute, eta bai, hirugarren egunean BERPIZTU egin zela uste dute.
Eta hori dena sinesten ez zutenak pertsegitu eta HIL egin dituzte luzaro. Eta presio familiar eta are sozial brutala jasan dute ia atzo arte, edo zuzenean gaur egun oraindik zehazki elizarenak eta eliztarrenak ez diren gauzak arautu nahi dituzte gizarte osoarentzat.
Beraz, harrokeriaz hitz egiteko, neurri pixka bat eskatuko nuke.
2) Exegesia, hermeneutika oso gauza ederra dira, baina zergatik esaten da mezetan “jaunak esana” ebanjelioak irakurtzen direnean? Ebanjelioan esaten dena liburu santutik zuzenean jasotako Jainkoaren hitza dela errepikatzen zaie eliztarrei meza guztietan.
A ez, baina “exegesiak” dio analizatu eta intepretatu egin behar dela. Konforme.
Zergatik ez da heziketa lana egiten eliztarren artean interpretazio hori gizarteratzeko eta esaten “oraintxe irakurri dugun “ni bidea, egia eta bizia naiz” hori (edo halako eta horrelako beste hau) ez zuen Jesusek esan e, ebanjelariaren asmakizuna da, ze “jaunak esandako” hitzak ez dira zuek uste bezainbeste, arrazoi honengatik eta horrengatik, eta ebanjelariaren asmoa zer hau eta beste hau”. A, baina ez, exegesia ez da herritarrentzat.
Ze kristauak ez dira ergelak, baina hori dena HITZEZ HITZ egia dela sinesten du kristau arruntak (jainkoaren hitza delako eta FEDEA exijitzen zaielako), nahiz eta, adibidez, kristautasunaren MUINA den berpizkundearen narrazioa guztiz inkoherentea izan ebanjelio batetik bestera.
Eta kristau zintzo horiek eduki lezaketen ezjakintasuna lantzeko ahalegin handirik zergatik ez du egiten elizak. Ez delako komeni, seguru asko. Eta hobe delako ergelak ez diren horiek denak nolabaiteko akritizismoan (fedean, alegia zerbait SINESTE HUTSEAN) geratzea, eta inkoherentzia guzti horiek “exegesiaren” zaku filosofikoan eztabaidatzea, soilik goi ikerlarien eta fededun oso intelektualen esku dagoen eremu eskas batean.
-Argi dago sinestea ez sinestea ez dela adimen Edo kultura kontua. Denetarik dago bietan. Halere, nahikotxo ados, Hirugarrenarekin, sinesdun praktikante ez-formartu Ugari, gehienak agian, tamalez… horregatik, besteetan beste, daude hutsik elizak…
Dena delarik, eta nire aurreko artikuluren baten batean hala adierazita, izango ahal dugu inoizko batean benetako ateismoa, eta ez aldiz, indiferentismo, azalkeria eta lehen Elizan (eta orain) betibateko artalde otzankeria!
-Biga…exegesiak ez du agortzen edozein erlijioko tradizio-testu baten irakurketa. Irakurketa maila ezberdinak daude: literala, hermeutico-kritikoa, pastorala, meditatibo-kontenplantiboa, espirituala, mistikoa, etiko-morala, kateketikoa,..
Guztiz ados dena den, diozunarekin, ez da interes berezirik egon eliztarrak formatzeko. Kontu asko tarteko direla, ideologikoak, kub-sena, eta gaur , batez ere guztizko utzikeria…
-Kritikatxo bat: fedea eta espirilituatea erlijio instituzionalizatu hutsera mugatzen duzu. Hala eginez dago, ez legoke diskusiorik, eliztarrak lau katu izatera ez dira ailegatzen eta.
AZKENIK, nire testuetan kritikatzen duzun horretatik zipitzik ere ez duzu ikusiko. Agian diozun horrekin guztiarekin zu baino adosago nago, ni fedetik baina.
Igor,
Nire idatzia ez zen bereziki zuretzat.
“Espiritualtasun” filosofikoa bere gogoetetan eta diskisizioetan bizi duen “kristauaz” (edo beste edozein erlijiodunaz) ez dut ezer esatekorik, nire bizitzan sartzen ez den bitartean.
Hala ere “espìritualitateaz” (zer ote da hori) hitz egitea maiz iruditzen zait benetako muinari ihes egiteko modu bat dela, filosofia abstraktuan jarduteko joera, benetako mami konkretuari buruz ez aritzeko. Espiritualitate guztiak bizitza konkretuan bizitzen eta gauzatzen baitira (bestela, eremitismo arraro batez ariko ginateke).
Eta, bide horretatik, nire hemengo ekarpena erlijio instituzionalizatura (ez soilik erakundera, baita ere sinestunetara) mugatzen badut da, hain zuzen, arlo hori izan delako sinestunak ez garenon bizitza baldintzatzen dutenak.
Niretzat, eta nire ikusiak, espiritualiatea, guztiz kontrakoa da eta izan da niretzat, zinez muinari heltzeko, misterioenari, bizitzarenari, nire bizitzarenari, urkoarenari…eta zaitu baldintzatuko…neu ere ez, nahiko baldintzatzaile zait-eta, bizitza hiper produktibo eta hiper kontsumozko hau…hor, aldiz, ni, eta errespetu osoz besteekiko bake eta zinezko askatasuna baino ez ditut aurkitzen.
Dena den, nik uste, zure kritika guztiak nik honetara bilduko nituzke: erlijioaren ideologizaziora; horrekin, ni guztiz guztiz bat…BAINA baita bizi gaituzten ISMO (ideologia , gehienak politikoak baina ez soilik) guztien erlijiotzearena ere (absolutizatzea, alegia)
Mila esker, hirugarren hori, dena den, hitz hauek elkar trukatzeko aukera eskaini izana gatik!
https://zuzeu.eus/buruari-bueltaka/inaki-segurolaren-ideia-pototoloen-idpot-kritikaren-harira/
https://zuzeu.eus/buruari-bueltaka/ismo-guztietatik-oporretan/
Igorren gogoetei buruz, bururatu zait agian ez litzatekeela kasualitatea izanen, baldin hala izanen balitz, bere ebangelio kuttuna, post honetan eta aurrekoren batean igartzen zaionez, Joan izatea.
Izan ere, Joanek (k.o. 90. urtekoa goizenez, lau ebangelioetatik azkena) ezaugarri GNOSTIKOAK omen ditu.
Taldetxo gnostiko anitz omen ziren garai hartan, paganoak eta paleokristauak, denak ezaugarri komun batekin: geuk, eta geuk bakarrik daukagu ezagutza, eta honen bitartez salbazioa.
“Ebangelioa Joanen Arabera” deitutakoa liturgian erabiltzen zuen komunitateak uste zuen bere taldeak, eta ez beste inork, ezagutzen zuela Jesus-Kristoren sakoneko mezua. Beste kristauak ere izango zituzten inguruan (Markos, Lukas, Mateo edo besteren bat irakurtzen zituztenak), baina horiek azalekoa baino ez zuten ulertzen. Komunitate Joanikoan datza “FEDE HELDUA”.
Joanen kristologian aurkitzen dugu pertsonaia baten mitifikatze eta jainkotze prozesu baten bukaera: Jesus erabat jainkotua, naturaz gaindikoa, Super Jesus, umetatik ekintza miragarriak egin zituena, ogi eta arraina biderkatu eta ur gainean ibiltzeko gai zena…
Joanen istorio asko dira moraleja edo irakaspena dakartenak, kontu metaforikoak eta abar… Alegia, bost axola Jesusek bizi izandako gertakizun egiazkoak baziren. Hori utziko diegu eliztar ezjakin, axaleko horiei. Guri sakoneko ikasbidea inporta zaigu.
Jakina, ebangelio gnostiko, beharbada influentzia neoplatonikoko batek irakaspen gutxi dakar, akaso 70 urte lehenago gurutzean akabatu zuten buruzagi erlijioso mesianiko baten ahotik atera zenik. Baina zer inporta dio. Hemen kontua da geure burua izpiritualki besteen gainetik dagoela sinestea!
Gainera, “Deskribaturiko gertakari horien guztien esanahi sakonaz soil-soilik fedetik egin daiteke kontu”, jakina. Hori da pentsalari konfesionalek erabili ohi duten formula amable eta adeitsu bat, sinesgabeoi erantzuteko ez dezagula haien pentsamendu magikoan muturra sartu.
“Deskribaturiko gertakari horien guztien esanahi sakonaz soil-soilik fedetik egin daiteke kontu”, jakina. Hori da pentsalari konfesionalek erabili ohi duten formula amable eta adeitsu bat, sinesgabeoi erantzuteko ez dezagula haien pentsamendu magikoan muturra sartu.”
Ez dut uste nigan edozein horrelako motibaziorik dagoenik, eta ziur naiz nire hitzen atzean dagoen horrelako batere…
Baina, askotan horrelako asko dagoela ? Guztiz ados.
Erlijio fedetik kanpo ere handiuste ere…egun gehiago fedearen gainbehera tarteko.
Guztiz gaitzesgarria aipatzen duzun jarrera, sinesduna Edo ez.
Mila esker
Hau dugu denok bizi gaituen minbizi kulturala, Amonamantangorri, eta hor mehatxu bera dugu denok:
Asabigazioa aldatu
ZUZEU
Bilatu
Iñaki Segurolaren Ideia Pototoloen (IdPot) kritikaren harira…
2023-12-04 20:43
Igor Goitia Mora
Buruari bueltaka
Iñaki Segurolaren Ideia Pototoloen (IdPot) kritikaren harira… –
“Ismo” oro esplikatzaileez, edota sikiera nahikotxo esplikatzaileez jardun nuen aurreko artikuluan. “Ismo” direlako horien kontua Iñaki Segurolak Sed quia sua bere liburuan asmatu eta jorratu zuen IdPot (Ideia potoloa) kontzeptuarekin alderatu edo hartu-emanean jarri nahi dut oraingo lerro hauen bitartez. Hasteko eta behin, eta lehengo begi-kolpean, zerikusirik asko dutela komunean irudi, badirudi. Izan ere, Segurolaren ikusian, IdPot direlakoak, norbere konbikzio ondo errotu eta potoloak diren aldetik, zera izango dute xede: gizartearen, munduaren, ustezko edo izatezko arriskutik babespea eskaintzea. Darraidan segidan hona ekartzen zehatz mehazki zer nahi zuen aditzera eman Segurolak IdPot kontzeptuaren bitartez.
Beraren esanetan, IdPotak sinesteekin, sinestearekin, daude hertsiki lotuta. Hala berean, sineste direlako horiek nolabait edo beste maitatzean dute sorburu, dena delako ideia potolo hori bereziki gogoko izatean, dena delako horrekiko jaidura izatean…Honen harira, zera eratxiki digu Segurolak; hau gurean, gure euskaran, begi-bistako, agerikoa ez bada ere, “sinetsi” hitzak horrelakoren testigatzarik luzatzen ez badigu ere, ingelesez, esaterako, believe eta love hitzak etimologikoki harremanean daude. Horretara, zerbait sinisteak, ideia polo batean sinisteak, sinetsitako hori maitatzea du aurrekari, edo “baterakari”. Orobat, “oniritzi” (on-iritzi) hitzak hor ere bere zeresana izango luke, gogoraraziko digu Segurolak; “onerizteak”, hau da, ontzat jotzeak, bere jatorrian ere “maitatzea” eman nahi zuen aditzera. Hortik tiraka, sinetsi eta onetsi hitzei familia traza ikusiko die Segurolak. Sineste potolo horiei dagokienean, zera azpimarratuko du Segurolak; eskakizun handiak dituzte sineste potolo horiek, handi-handiak, eskakizun ez-gizatiarrak berauek, edo giza mailaz kanpokoak, alde batetik, baina, bestalde, bateratsu, eta guztiz eta zeharo, gizatiarrak diren eskakizunak, paradoxikoki.
Horrez gain, IdPot hauek (“ismo”ekin ere erraz erkagarriak izan litezkeenak) “kabitu ahal bat” dute eskakizun, beren baitan, bere baita oro-esplikatzailean, norbera kabitu-sartu ahal izate bat. Hein horretan, Segurolak sineste hauekiko, direnak direlako IdPot hauekiko, bere ezineramana aitortu eta onartuko du; ezineramanezko zaizkio berari IdPotak, besteetan beste, beroietan bere burua ezin kabituta ikusi-sentitzen duelako. Kabitu ezin honekin zer adierazi nahi zuen Segurolak? Bada… dena barruan, dena esplikatua uzte horrek eragiten zion atzerakada, esango nuke neurez nik. Desgogora ikusten zituen IdPot horiek guztiak, desgogoko zituen, nolabait edo besteko amorrua-edo sortarazten zioten, bere esanetan, nahiz-eta, jarrai-jarraian, eta bere era ez-bai-kariari segika, inbidia ere izan zitekeela, akaso, berarengan sortutako sentip
Nork ukatuko “ismo” guztiek, edo gehienek, egiatik, eta egia-gosetik, asko ere asko dutenik? Nork ukatuko beroietan behin murgilduta besteena, besten ismoetatikoa, nolabait gutxiestera-edo erraz bultzatzen gaituztenik? Soluziobiderik? Erraz eta borobil-borobilik, bat bera ere ez! Baina aholkutxorik? Horratx batto; egin dezala talka eta talka ismo batek bestearen kontra!, egin dezatela talka elkarren artean ismoek! Eta talkaren talkaz, azkenerako, egiatik dutenaz edo zutenaz gain, gezurretik ere badutela asko sumatuko dugu; izanez ere, eta Segurolarenetara bueltatuaz berriz, zera adierazi, “hemen egiarekin bakarrik ez duk inor bizi… ez politiko, ez enpresario, eta ezta eskalerik ere”. Izanez ere, Egia, Bitoriano Gandiagak esanda moduan, paperean ezin da jaso, papera erreko lukeelako.Hein horretan, ismoek “bai eta ez” aritu beharko lukete eduki uste duten egiarekin, betiere baliabide-tresna huts baino ez den “ismo” delako hori berori sekulan egia bilakarazi gabe.
Irakurle bat-ek eman didan egurrari dagokionez: ba, ongi xamar, gustatu zait.
Edonola, baditut bi kontutxo:
1) Usteak, ideologi politikoa, sinesmenak, fede erlijiosoa. Berdindu egin dituzu, eta ez. Bakoitzak bere esparrua eta erabilerak ditu, maiz gurutzatuta ere.
2) Antzinateko mundua. Ez da gehiegi esatea XX. mende erdira arte, gutxi gorabehera, Palestinatik Euskal Herrira zabalduen zegoen mundu ikuskera ez dela hainbeste aldatu eta askoz gertuago zegoela elkarrengandik, geure gizartean nagusi daukagunetik baino. Hain zuzen, uste dut horrexegatik duela Igorrek behar hori esateko, bueno, Bibliako pasarte asko modu metaforikoan ERE uler daitezkeela… Hori estira daiteke, tiraka-tiraka, esan arte jaiotza birjinala eta berpiztea ere modu sinboliko, metaforiko, alegoriko edo ez dakit nola ere interpreta daitezkeela. Ba hor konpon. Norberak bere denborapasa inutilak ditu. Neronek hemen idaztea adibidez.
Dena dela, Kristau jendetasun eta moralak utzi digun arrasto on bat izan liteke pentsatzea “denok garela bekatariak”. Alegia, Planck, Heisenberg, Francis Collins edo edozein eror daiteke sekulako inkoherentziatan, filosofia merke estupidoenean, edozen motibo eta influentzia tartean delarik.
Portzierto, Amonamantangorri, nire ebanjelio gustokoena Lukas da.
Besterik gabe.
Aurreko igandean ziklo honetan Joan tokatu zelako…
Eta nire aspaldiko artikulu batean, Xavier Zubirik bere testuan hala hartzen zuelako propio.
Hau…besterik gabe
Ba nik uste dut jesus piztu zela ez baduzu sinesten beste guztia soberan dagoela, kontakizun eder bat nahi baduzu, baina ezer gehiago. Abiapuntua da. Eta nik dinesten dut piztu zela. Sinesten dut arrazoi sinple batengatik: bere jarraitzaileek inoiz ez zuten pentsatu ere egin Jesus piztuko zenik, gauza asko ulertu ere ez zituzten egiten, gaurko sinesgabeen parean zeuden, baina zerbait gertatu zen, hori garbi dago, eta benetan piztu zela ikusi zutenean handik aurrera heriotzarekiko beldur oro galdu zuten sinesmenagatik hiltzeraino. Hasieran uko egiten zuten, gero alderantziz. Zer gertatu zen pertsona batzuk hotrela eraldatzeko? Zerbait gertatu izan ez balitz Jesusen istoria guzti hori denboran galdua geldituko zen, hori garbi dago. Baina zerbait gertatu zen.Berpiztea pertsonak betidanik amestu duen zerbait izanik, nik ez dut ezagutzen antzeko beste gertakari historikorik, eta esan dudan bezala berpiztea oso erakargarria da. Hain erakargarria izanik, zergatik ez da Historian beste nonbait horrelako istoria bat sortu? Nik ezagutzen dudan berpiztearen istoria bakarra da, pertsonak berak aurrez iragarria gainera, eta ingurukoen ulermen ez oso batean. Istoria bat sortzeko ados jarri izan balira, gertakizun horren kontaketan lau ebanjelariak gehiago saiatuko ziren kontakizuna amankomunagoan jartzen, baina ez da horrela. Hau da, nik esango nuke, benetan eta naturalki ari zirela demostratzen duen probetako bat. Hau eta pertsona moduan izan zuten eraldaketa sakona, heriotzari beldurra galtzeraino. Hamaika pertsona xelebre izan da mundu honetan Jesus baino lehen eta ondoren, hamaika sekta, baina bakar batek ez du “lortu” horrelako istorio erakargarririk sortzerik… benetan ari zirenaren seinale, nire ustez. Eta ez dut uste hori sinestea fede heldu bat ez izatea denik, hemen irakurri dudan moduan. Alderantziz esango nuke, horretan ez sinesteak beste guztia folklorismo batean uzten du, polita nahi baduzu, baina ezer gehiago.
Erabat ados, Jon; “Kristo hildakoen artetik piztua dela hots egiten bada, nola esaten dute zuetako batzuek hilak ez direla pizten? Hilak pizten ez badira, Kristo ere ez dago pizturik. Eta Kristo pizturik ez badago, funtsik gabea da gure predikua eta zentzurik gabea zuen sinesmena” (Korintoarrei, 15, 12). Eta kitto.
Bestealde, ez duzula ezagutzen antzeko beste gertakari historikorik? Ea:
Neron enperadorea, 68. urte inguruan, istripuz labana baten gainean erori omen zen dozena bat aldiz. Erromatar herri xeheko jende askok bihotzez maite baitzuen enperadorea, hurrengo urteetan behin baino gehiagotan zabaldu zen Neron bizirik eta ezkutatuta zegoelako zurrumurrua: konspiraziozaleak, negazionistak, badakizue… Neroni ezbehar hura gertatu eta urtebetera, morroi bat azaldu omen zen Neron berbera zela esaten, jende multzo bat segika zeukala. Azkenean, agintari berriek erabaki zuten Neron usteko hark ere istripu bat eduki behar zuela.
1431n, Jeanne D’Arc erre zuten Ruango plaza batean. Urte batzuk geroago, Jeanne des Armoises izeneko andre bat esaten hasi zen bera zela Jeanne D’Arc. Orleanseko Dontzeila zenaren bi anaia ere konplize eduki zituen, herriz herri dirua biltzen. Azkenean, Frantziako erregea bera aurrean zuela, egia aitortu behar izan zuen.
Portugal, Sebastianismoa. Sebastian erregea 1578an hil zen gudu batean, oinordekorik utzi gabe. Koroa Felipe II.ak eskuratu zuen, inperio hispanikoaren jabe zen atzerritar hark. Portugalgo herri xehean, ordea, mugimendu mesianiko bitxi bat zabaldu zen… Orain ere, erregea ezkutatua zegoela, momentu egokia iristean itzuliko zela, Portugaletik tirano arrotzen ohiltzeko. Oraindik XIX. mende bukaeran, Brasil barrualdeko nekazari beltz matxinatu batzuek esperantza zuten Sebastian erregea noizbait itzuliko zela.
Islamaren Xii adarrean, Imam deitzen diote fedearen buruzagiari, suniek kalifa deitzen dutenaren parekoa. Xiientzat, ordea, Imam hau ezkutuan bizi da, naturaz gaindiko ahalmen bati esker (Qaim). Munduaren amaiera iristen denean azalduko da jendartera. Sinesmen horren atzean dagoen zergatia da imam xii guztiek, hurrenez hurren, suniek akabatuta hil zirela. Baina xiien barnean ere hainbat zatiketa daude. Ismaili-ek uste dute Ismail, zazpigarren imama, fenomeno honen bitartez desagertu zela. Xii gehienentzat (“imami” edo “hamabitarrak”), aldiz, Ismail hil egin zen eta bere oinordekoak legezko imamtzat hartzen dituzte. Imamiek ere, beren aldetik, sinesten dute 874. urtean hamabigarren imamak gisa bereko botere bereziei esker kartzelatik ihes egin eta desagertu egin zela, beren Qaim propioa asmatuz. Ezkutatzearen fenomenoak ezaugarri esoteriokoak ematen dizkio xiismoari.
Adar guztietako xiiak, orotara, 1900 milioi omen dira. Zuek uste al duzue Libanoko Hizbullah-ko eta Yemengo huti gudariak, Irango Goardia Iraultzaileko eliteko soldaduak, ez daudela prest beren fedeagatik bizitza emateko, kristauak bezainbat? Bueno, beharbada, gaur egungo kristau suharrenek baino fede sendoagoa daukate munduko parte hartan…
Oso interesgarria Jonek dioena.
Izan ere, lehenengo ebanjelioa, Markosena, k.o. 65.ekoa, hau da, gutxi asko Jesus hil eta 30 urtera. Jada ordurako lehengo ebanjelio hau ez zuen inongo Jesusen lekuko zuzenak izkiriatu. Areago, Pauloren gutun autentikoak, Jesus ezagutu ez zuen Paulo judutar helenizatuak 50. eta 55. urte tartean idatzi zituen bere misio-bidaiei loturik.
Ordura artean zer? Esperientzia izugarri batek transmisio uholde iragarri bat ,azkar gora eta gora egin zuena eta bai judutarren testuek zein erromatar historialariek gertakari sozial bezala Jaso zutenak.
Ordura arte zer? Jesusen esan eta eginak jasotzen zituen testu aurrebanjelikoa, Q Iturria , hiru ebanjelio sinoptikoen oinarria izan zen (Laugarrena, Joanena ez, Amonamantangorri…portzierto , gnostikoa ez, izatekotan donatista , baina ez hortik soil-soil sortua, baizik-eta, besteetan beste, donatisten eskuetan zeudenak…hortik datoz, Amonamantangorri, 1Jn eta 2Jn gutunak, donatismoaren eraginaren babesgarri-edo)…
Ordura artean zer? Aipatu idazki eta depositoa horiez aparte, gehien-gehienbat , 30 urteko ahozkotasun partekatu bat, non partekatutakoa zen batik bat Jesusengandik bizitako guztia, bere bizitzan zein pizkunde esperientzia….
Honek guzti honek azaltzen du fedea? Ezta pentsatu ere…Fedea fede bada…hau da, bai fedetik, fedekoa arrazoigarria-Edo egin
Bai, eta Bin Laden bizirik dagoela esaten duenik ere egongo da, nahiz eta Alquaeda berak onartu zuen hil zela. Eta Hitler ere Argentinan, Antartidan eta ez dakit non bizirik dagoela dioenik ere bada. Baina beno, denborak eramaten ditu. Ikusten baduzu gainera, guzti hauek jende ospetsua zen eta jende ospetsuaren bueltan horrelako gauzak sortzen dira. Jesusen istoria ezberdina da. Ez zen diruduna, ospetsua edo boteretsua. Hiru urtez soilik egin zuen bizitza publiko bat. Inork ez zion zertan ezer sinestu beharrik. Berak hainbat alditan esan zuen piztu egingo zela baina inork ez zion ulertzen, berpiztea zentzurik gabeko kontua baita zuk diozun bezala. Jesus hil zenean bere jarraitzaileak noraezean zeuden eta besterik gabe sakabanatu eta desagertzear. Bazekiten Jesus haren kontuarekin jarraitzeak Jesus bera bezala amaitzea suposatuko zuela. Baina hor zerbait gertatu zen eta zerbait horrek dena aldatu zuen. Sektan eroritako burugabe batzuk ez ziren, “bere eskuan behatza sartu ezean ez dut sinestuko…” zioen batek. Zerbait gertatu zela garbi dago. Lasai asko Jesus ahaztu eta euren bizitza normalarekin jarrai zezaketen, arazo gutxiago. Arazoak besterik ekarriko ez zizkien bizitzarekin jarraitzea erabaki zuten ordea, zertarako? Zein motibazio egon daiteke? Dirua ez da arrazoia, zein da arrazoia?zerbait gertatu zen, hori ezin da ukatu.Hildakoak ez dira pizten, baina Jesusen kasuan zerbait gertatu zen. Istorio hau asmatzea erabaki bazuten (ez zuten inolako motibaziorik hori egiteko), ebangelioak ez ziren dauden moduan idatzita egongo, horretan ados daude adituak. Apostoluen jarraitzaileek (ez Jesusenak) burua galtzea… izan liteke, baina apostoluek burua galdu eta hiltzeko beldurrik ez izateraino jartzea… hori ezinezkoa da. Apostoluak iruzurgile batzuk izan zitezkeen, baina euren bizitza galtzea, nola ulertzen da? Oraingo sektetako buruek ez dute horrelakorik egiten, jarraitzaileek bai. Baina Jesus hil zenean apostoluak ez zeuden egoera burugabe horretan. Baina zerbait gertatu zen eta dena aldatu zuen denbora gutxian.
Nik mirari bat egin dezaket, benetako mirari bat, nire ondoan dagoenak ikusi eta sinestuko du. Baina zer gertatuko da beste bati kontatutakoan? Edo eta mundu osoari kontatutakoan? Ez dute sinestuko. Telebista eta zientzialari talde bat ekar ditzaket eta euren aurrean miraria egin, benetako miraria Telebista eta zientzialariek diote baietz, miraria dela, munduari kontatzen diote, mundu osoak sinestuko du? Ezta pentsatu ere, oso gutxi batzuk agian, baina ezta hori ere. Mundu osoa konbokatu dezaket eta miraria egin, munduak sinestuko du? Baita zera ere! Gutxi batzuk agian. Ezinezkoa da. Jesusek hori bazekien eta hainbatetan esan zuen, jendeak seinaleak eskatzen zizkionean. Bazekien bizitza osoa seinaleak egiten egon zitekeela (txotxongilo bat izatera bihurtzeraino) eta hala ere ez ziotela sinestuko. Alferrikakoa da, ezinezkoa.Bere piztuera egin daitekeen miraririk handiena izan zen. Hala ere kosta egin zitzaion apostoluek hori sinestea, pentsa besteek sinestea. Batzuk sinestuko dute, beste batzuk ez.
Jon, mirari baten kontakizuna ez dela sinetsiko? Baina nola ezetz? sinestun erlijiosoz jositako mundu batean diozu hori? Norberak ikusi edo bizi ez duen zerbait sinestea, belaunaldiz belaunaldi, besterik gabe hala irakatsi zaidalako, oso gauza ohikoa da. Ez da batere misterio. Zoritxarrez, gizakiak oso berezkoa duen zerbait da.
Bestalde hemen aipatutako hermeneutikan aritzen diren ikerlarien lanak aztertzea gomendatzen dizut.
Ebanjelioetan berpizkundeak dituen lekukotasunak guztiz inkoherenteak dira, deigarriki inkoherenteak. Aldiz, Jesusen beste hainbat gertaera eta esaldi ia identikoak dira ebanjelioz ebanjelio. Eta beste episodio batzuetan, rabino judutar hark seguru asko bizitako gertakari historiko bat gero eta elementu “kristauagoz” hornitzen da (Juan Bataiatzaileak Jesus bataiatu zuen eszenaren bertsioek adibidez, gero eta ñabardura “sobrenaturalagoak” dituzte, ebanjelio zaharrenetik berrienerako azterketa egiten badugu, baina ikerlaririk ez da egongo funtsean hor gertakari historiko bat dagoela ez dioenik).
Kristautasunaren MUINA den gertakari batean horrelako inkoherentziak egoteak argi uzten du, askoren ustez, berpizkundearen narrazio hori ez zela hasi Jesus ezagutu zuen lehen talde judeokristau horretan (gero ñabardurak gehituz), baizik eta narrazio horiek “asmatu” zirenean jada bereiziak zeudela Jesusen bizitza narratzen zuten eskola edo sinestun-talde desberdinak.
Esan bezala, Ebanjelioak idatzi zirenerako seguru asko ez zen geratzen ia inor Jesus zuzenean ezagutu zuenik.
Jesusen ekintzaren frakasoaren ondoren (ze 1. ez ahaztu zergatik hil zuten Jesus eta 2. “ni bidea, egia eta bizia naiz” Jesusen hitza ez den moduan, hemen esan den bezala, seguruena “nire erreinua ez da mundu honetakoa” ere ez zen bere ahotik atera, exegesigileen ustez), jarraitzaileek denbora behar izan zuten egoera hori guztia digeritzeko, eta zergatia aurkitzeko. Jesus birpentsatu egin behar izan zuten, eta bere egitekoa berrinterpretatu.
Jesusen jarraitzaileek nolabait sentitu edo “bizi” izan zutela Jesus nolabait berpiztu zela? Bai, noski. (Jesus berpiztu haragiztatua begien aurrean jarri zitzaiela. Ez, noski).
Jakina, gerora apostolu eta jarraitzaileek bizitzan izandako aldaketa sakona bizipen horren baitan dago (erlijio sinesmenak ematen duen indar ferborosoaren ondorio), eta hasieran esan bezala, behin sinesmenaren sua piztuta, ez da misterio belaunaldiz belaunaldi irautea (are gehiago Pablok “berrasmatutako” mezua eta lehen kristauen antolatzeko modua hain erraza izanik saltzeko Erromatar gizartean).
Hiru urtez “errukiaren ideologia” zabaltzen aritu zen. Norbaitek ospearen eta etorkizunaren bila bazebilen, ideologia hori ez zuen aukeratuko, hori ziur. Ez zen modako zerbait, Israel erromatarrengandik aska zezakeen zerbait izan ahalko zen modakoa, baina ez “errukiaren ideologia” hori. Zentzurik ez zuen ideologia bat. Ebanjelioetan inkoherentziak egotea guztiz normala iruditzen zait, ahozko transmisioak berekin du hori. Hau edo bestes esan zuen edo ez… izan liteke ala ez, baina nire ustez gutxienekoa da. Muina piztueran dago, beste guztia osagarriak dira. Piztu al zen, bai ala ez? Piztu ez bazen, errukiaren ideologia polita, ona eta baliagarria izan daiteke, baina iruzur bat da. Inork ezin du demostratu piztu zenik, piztu ez zenik ere ezin du demostratu. Kontakizun bat dago, zerbait dago, hori ezin da ukatu. Sinestea norberaren baitan dago. Sinestea, ez sinestea bezain logikoa da.
Jesusen mezua errukiaren ideologia dela esatea oso murriztailea da, eta gizon haren figura eta mezua arretaz ez begiratzea.
“Errukiaren ideologia” (garai hartako juduen hainbat korrontetan ezer berria ez zena, portzierto) zabaldu zuen, bai, baina beste hainbat gauza ere (honetan ere, ezer berririk ez) zabaldu zituen gizon hark bere mezuan. Ez zuten hil errukia predikatzen zuelako.
Ahozko transmisioan inkoherentziak gerta litezke, bai, xehetasunetan. Baina, berpizkundearen episodio FUNTSEZKO honetan, balizko lekukoak bizitza osorako shockeatuta eta markatuta utziko zituen honetan, ñabardura arin batzuez aparteko inkoherentziak EZ dira onargarriak.
“Piztu ez zenik ezin da demostratu”. Touché. Ez, Afrodita, Osiris eta Thor existitzen ez direnik ere ezin dut demostratu, “touché”. Baina egia diozu, azken batean sinestea norberaren baitan dago. Eta naturaren eta logikaren aurkako sinesmenak ezin dira argudiatu (ez alde, ez kontra).
Sekta batean burua galduta erraz eror daitezkeen pertsonak bezala irudikatzen saiatzen ari zara fededunak. Ez fededunak ere berdin irudika daitezke, oso sektario moduan. Jesus eta Thor parean jarri nahi dituzu, zergatik egin duzu hori? Jesusen esistentzia inork ez du zalantzan jartzen, aditu guztiak bat datoz. Beraz ezin duzu parekotasun hori egin. Beste kontu bat da piztueran sinestea. Lekukoak daude, izen abizenekin, eta testu batzuk.Sines dezakezu bai ala ez. Baina Jesusen istoria ez da mitologia istorio bat, “contante y sonante” da istoria hori.
1) Nik ez ditut Jesus eta Thor parean jarri. Thor izaki imaginari bat da, eta nik ere uste dut (ikerlari gehienek bezala) Jesus gizona, rabino judua, existitu zela, eta predikazio bat egin zuela.
Parean jarri dudana izan da Thorren existentzia eta Jesusen piztuera. Eta ez, horren lekukorik ez dago. Ez Markos, ez Mateo, ez Lukas, ez Juan, ez ziren lekukoak izan. Testuak? Bai, Thor, Afrodita eta Osiriren kontuak ere idatziak daude.
2) Sekta? Fededunak, naturaren eta logikaren aurkako sinesmenak dituztenak, horixe dira, fededunak. Erlijioen eta sekten arteko muga sekta baten arrakastak marrazten du, besterik gabe. Lehen judukristauak erlijio juduaren sekta bat ziren, besterik gabe. Gero, Pabloren eskutik kristautasuna arrakasta izaten jarraitu zuen.
“Burua galduta” duten edo “sektarioak” diren ez dakit. Nik nahi dudan gauza bakarra beren sinesmen ilogikoak berentzat gorde ditzatela, eta naturaren eta logikaren aurkako sinesmenak ez ditugunon bizitza ez baldintzatzea.
Hirugarrenean-ek esan du:
“Kristautasunaren MUINA den gertakari batean horrelako inkoherentziak egoteak argi uzten du, askoren ustez, berpizkundearen narrazio hori ez zela hasi Jesus ezagutu zuen lehen talde judeokristau horretan (gero ñabardurak gehituz), baizik eta narrazio horiek “asmatu” zirenean jada bereiziak zeudela Jesusen bizitza narratzen zuten eskola edo sinestun-talde desberdinak”.
Badago postura bat, apur bat desberdina. Ikerlarien artean erabiltzen da “Zailtasun-irizpide” izenekoa. Irizpide hau aplikatuz, adituek azpimarratu izan dute “Hilobi Hutsa” istorioan emakume batzuei sinesgarritasuna ematen zaiela. Emakumeak, lekuko fidagarri bezala jarrita? Noski, aditu akonfesionalek hori diotenean ez dute esan nahi berpiztea gertakizun historikoa denik, baizik eta, seguruena, emakume talde hura benetan existitu zela.
Inkoherentziak eta kontraesanak nabarmenak dira, Jesus historiko judu mesianikoa eta Jesukristo kristaua zeharo pertsonaia diferenteak direlako, eta kristautasunaren sorburuan aniztasun dotrinal handia egon zelako.
Pedrorentzat, Jesus edozein gizon bezala jaio eta bizi izan zen. Soilik hil ondoren, berpiztu eta jaso zuen Jainkoak bere ondora (adopzionismoa). Gaur egun, hori sinisten duena elizatik kanporatu dezakete eta duela urte batzuk hil egingo lukete.
Markosek antzeko zerbait sinesten du, baina haren kasuan, beharbada, Jainkoak Jesus mesias gisa adoptatzen dueneko unea bataioa izan zen. Markosek ez dakar jaiotza birjinalik, arrastorik ez.
Mateo eta Lukasentzat, Jainkoak Mariaren sabelean kontzebitu zuen Jesus eta une hartatik da Mesias/Kristo.
Joan, 100. urte ingurukoa, ezaugarri PROTOGNOSTIKOAK dituen ebangelioa. Joanen arabera, Jesus eta Jainkoa pertsona bera dira. Barkatu, Jesus semea da, baina Jainkoa ere bai. Edo holako zeozer. Ideia horrek, gero, eztabaida kristologiko absurdo bezain odoltsuak ekarriko zituen.
Testuetan igartzen den dibinizazio prozesu baten bukaera da Joan. Joanen, besteetan ez bezala, Bautistak ez du Jesus bataiatzen, baizik eta halako rollo luze bat esan, “testimonio emateko”. Izan ere, ez dauka zentzurik, nori eta Jainkoaren Seme bakarrari, bekatuak garbitzeko erritu judu bat egiteak.
Amonamantangorri, Itun Berrian berpizkundea kronologikoki aipatzen den lehen testuan (Pabloren gutun batean) ez dira emakumeak aipatzen, esaten da lehenik Pedrori agertu zitzaiola, eta gero hamabiei.
Hamarkada batzuk geroago ebanjelistek, badirudi ez zutela lekukotza edo tradizio horren berririk, eta beste bertsio batzuk eman zituzten (beren artean ere nabarmen kontraesankorrak, tradizioa sortu zuen eskola edo jarraitzaile-taldearen arabera, noski).
Eta Maria Magdalakoa eta oro har emakumeak izatea berpizkundea “bizi” zuten lehen jarraitzaileak, oso teoria sugerentea da ikerlari askorentzat.
Bai ba, egia:
“Neuk hartu nuena bera eskualdatu nizuen lehen-lehenik, hau da: Kristo gure bekatuengatik hil zela, Liburu Santuek esan bezala; hobiratu egin zutela eta hirugarren egunean piztu egin zela, Liburu Santuek esan bezala; Pedrori agertu zitzaiola, eta ondoren Hamabiei; gero, bostehun eta gehiago senideri agertu zitzaien batera; HAIETATIK GEHIENAK BIZI DIRA ORAINDIK, batzuk hil badira ere; gero, Santiagori agertu zitzaion, ondoren apostolu guztiei”.
Goian jasota dagoen “Credo” hori Pablok ere nonbaitetik hartu bide zuen. Jesusen jarraitzaileen lehen belaunaldi hura oraindik ezagutu ahal izango zuen, Jerusalengo komunitatean, tartean Jesusen anaia Jakue/Santiago.
Pablok gero dio berari ere Jesus agertu zitzaiola, baina bisio horiek noski epilepsia edo buruko gaitz baten ondorio izan zitezkeela iradoki izan dute aditu batzuek.
Taldeko fenomeno psikologiko gisa, ez litzateke hain arraroa hainbeste jende konbentzitua egotea hildako pertsona bat ikusi duela. Munduan zehar, psikosi kolektibo motako fenomenoak ez dira gutxi izan. https://en.m.wikipedia.org/wiki/List_of_mass_hysteria_cases
Lehengo eta behin, guzti-guztioi mila-mila esker, oso interesgarriak parte hartze guztiak oso aberasgarriak eta, nire artikuluen zein horien ondoan defendadu dudanarekin irizkideak ez direnak ere, oso-oso aberesgarriak.
-Ateratako kontu askok emango didate bide, espero dut, hurrengo artikulu batzuetarako.
Momentuz agian jada ikusi duzuen hurrengoaren berri hemen ere ematen dizuet (“Sinesmena eta ateismoaren aurretiko estadio komuna”): berorretan erlijio zehatz baten eduki aitortuen gainean eztabaitzea eta gertakari erlijioso orokorraren gainean eztabaidatzea kontu bana dira eta bereizi behar dira. Zergatik egin dudan? bada, askotan, foro honetan nahastu direla iruditu zaidalako.
Orain oso azkar eta arin argitu nahi nituzkeen ateratako kontu batzuk, beti nire iritziz, eta betiere zuen gerorako bueltako desasdostun-erantzunen zain:
-Izugarrizko amila planteatzen da Jesus hil eta 35 urtera idatzitako lehenego ebanjelio den Markosenaren artetetik. Ez da hala, segidako etenik gabe bat dago, oso ondo ikertua sinesmenetik kanpotik ere. Jesus hil ostean ahozkotasuna izan zen nagusi, ahozkotasun indartsu bat, baina baita idatziriko hainbat testu: Jesusen esan eta eginen bilduma, Quele deituriko depositoa, Lukasen ebanjelioak zerbailen iturri propia batetik, eta Mateorena , bestetik.
-”Hirugarrenak” esanda, uste dut, ebanjelioz ebanjelio dagoen garapen kristologikoa denaboran zeharreko asmatze progresiboaren froga gisa erabiltzen du. Hau ez da hala, badu egiatik asko berak dioena, baina ez bere osoan ezta, nire iritziz, bere konkulsioa. Markosen ebanjelioa, lehenbizikoa, 65.urte ingrukoa, kristologikoki “pobreena” da, egia. Baina handik 10-15 urtetarakoak diren Lukas eta Mateorenak, komunitate ezberdinetan sortuak izanik, ezberdinak dira, baina kristologia-maila berbera dute batera. Eta garrantzizkoena dena, Pauloren lehengo gutunak 50.urtekoak-edo direnak, goi-goi kristologia darabilte, are handik 40 urtera idatziko den Joanen ebanjelioarena baina altuagoa. Eta Jesus lurtarraren berririk batere kasik ez ematen; tratatu teologikoak dirudite.
-Joanen ebanjelioa. Ados, askotan ez du ematen besteen ebanjelioen antzik duenik. Hala da, ezberdina da erabilitako kategoriez, erabilitako sinbiloengatik, eragin helenista izugarriagoatik, hasieratik bertatik Jesusen izaera kristologikoa aitortzeagatik, geruza historiko txikiena izateagatik, parabola eta mirari soilik joandarrak izategatik…
Baina batik bat, tratatu teologiko, mistiko, edo beste zerbait emateagatik, ados.
Joanen ebanjelioa ez du jatorrik gnostikorik (donatista, hobeki esanda). Oso ikertua dago kontua…Baina, Amonamantangorri ez dabil guztiz oker, egia da, ebajelioen kanonaren barruan sartu baino lehen oso presente zegoen komunitate donatistetan, eta beroiek irakurketa donatista egiten zuten ebanjelio bereberaz. Horrelako irakurketatik libre uzteko ahaleginean sortu ziren gerorako 1 Joan eta Joan gutunak.
-Azkenik, eta momentuz amaitzearren, Jesusen heriotzaren inguruko gertakariak oso ikertuak daude dagoeneko, fedetik, baina egun batez ere historiagrafiatik. Deskribaturik segida jarraitu hori ebanjelioen sorrerara arte inork ez du zalantzan jartzen egun. Esan nahi al du honek, hori horrela fedea guztiz oinarritua dagoela, INONDIK ERE EZ. Fedea fedearena da eta, jada hemen esan den moduan, gertakari sozial horiek, eman zen izugarrizko hedatze espiritual hori historiografikoki aldezgarria badira ere, horrek ez du fedearen alde egiten, inondik ere ez. Beti dago pentsatzerik zer gertatu zen zin-zinez lehenego ikasle horiek aitortutako bizipenetan. Ados. Halaere, zerbait oso ere oso inportantea gertatu zela ez da inondik ere iratxoetan sinestea antzo.
Ebanjelioen eta bere inguru hisotrikoaren gainean oso-oso aditua den ANTONIO PIÑEIROREN edozein liburu gomendatuko nuke, agian “Guia para entender el Nuevo Testamento”.
Bera ez da sinesduna, Filologia Klasikoan, Filologia Bibliko Trilinguean doktorea…oso oso gomendagarria, fedetik edo kultur-gosetik