extra
extra –
JAGONET GALDE-ERANTZUNAK
Maileguak: gaztelaniazko hitzak x letra duenean
Galdea: Gaztelaniaz eta frantsesez x idazten denean, euskaraz nola idatzi behar da: esaterako, extra_ala estra?
Erantzuna: Oro har, hitz-hasieran (xenofobia, xenon, xilofono…), bokal artean (sexu, sintaxi, taxi…), eta hitz-bukaeran (borax, torax, klimax…), x idazten da; kontsonante aurrean, s. Beraz, goiko adibidekoa, estra. Molde horretakoak dira, esaterako, hauek ere: estralurtar, estradizio, estrapolatu… Denak ikus daitezke [EH] hiztegian.
Bada salbuespen bat kontsonante aurrekoetan: h letraren aurrean, x idazten da. Adib.: exhibizionismo, exhibizionista.
Gogoan izan, bestalde, erdal extra- aurrizkia, batzuetan, <X + kanpoko> egituraz ordezka daitekeela euskaraz; esaterako, extrajudicial = judizioz kanpoko, estrajudizial; extraterritorial = lurraldez kanpoko… Hala ere, beste batzuetan ezin da ordezkatu edo ez da ordezkatzen, hala nola adjektiboei lotuta erabiltzen denean: estragozo, estralaster, estralabur…
Extra, extra! Nolatan eduqui deçaqueten hain aurpegi gogorra eta hain lotsa guti Euskaltzainec!
Iracur iruzquinac, othoi.
extra
extraditu & extraditione
en: extradite
fr: extrader
es: extraditar
Naffarreraz: extraditu
Batuan: estraditatu
extraditione = ex + tradit(u) + ione
edota, nahiago baduçue:
extradi + tione
en: extradition
fr: extradition
es: extradición
Naffarreraz: extraditione
Batuan: estradizio
Labayru: estradizino
Iruzquinac:
Euskaltzaindiac bi hitzoc onharturic daduzca:
estraditatu
eta
estradizio
Labayru azpi-euskaltzaindi bat da, bizcaieraren alde ei dagoelacoan, eta beraz:
estradizino
onharturic daduca.
estraditatu gaztelaniatic harturic dago (extraditar), eta
estradizio / estradizino ere berdin berdin gaztelaniatic (extradición).
Hola daude gauçac!
https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/50550.pdf
Prolegomena. Krutwig. 1985.
25 urthecoa nincen ni, laster 63 betheco, gaztelaniaz idatzitaco articulu bicain hau lehenengo aldiz iracurri nuenean. Gaur berriro iracurri dut eta, eguiaren erraitecotz, lassaitu ederra hartu!
Gommendatzen derauçuet.
Adeitsuqui
Hoguei bat urthez Federico Krutwig adisquide min eduqui nuen (1978-1998).
Hoguei urtheotan secula ez nuen ikussi tristeric edo hasserre. Pensacor, bai, bethi pensaquetan bera. Pensaquetan eta verbetan.
Euskaltzaindiaren literatur batzordean eta, aldi berean, Jakintza Baithan egoiteco auquera eduqui nuen, Alfonso Irigoien, Manu Ertzilla eta berce euscalçale prestuequin batera eta harmonian.
Gure bileretan Alfonso Irigoien adisquideac theatralizatu eguiten cituen Euskaltzaindico batzuequin eduquitaco hasserrealdi batzuc. Betaurrecoac kencen cituen… ucabilequin mahai gainean joiten çuen… eta repicatzen ceraucun, perfectuqui eta ecin hobequi, berac baten batequin eduquitaco eztabaida sutsua. Arras modu graciosoan. Ederto passatzen guenduen! Bera serio serio, hau da, eguiatan içan cen beçala.
Eta guc Federicori: Çu, Fede, cer? Seculan ez çara hasserretzen euskaltzainequin eta?
Berac hyper lassaiqui: Hasserretzen baninz, momentuero egon behar ninçateque hasserre, eta ez, ni mediocreengatic ez naiz secula hasserretu, ez eta hasserretuco ere.
Nehoiz ez.
Eta hola.
extraditione
extradizione
extradizino
estradizino
extradizio
estradizio
Cein?
Cer erançunen luque Krutwig batec?
Bakoitzac erabil deçala nahi duena.
Mediocreec estradizio edo estradizino hautatuco luquete idazteco forma beçala. De facto hala eguiten dute euskaldun mediocre guztiec.
extraditione pyramidaren punctan daudenec edo egon nahi dutenec.
Hassieraco ex- hori conservatu behar da derrigorrez. Bucaeraco -tione ahoscatu beçala idatzi nahi dutenec -zione, -zino edo -zio idazten ahal dute, baina es- idaztea mediocreec baino ecin dute eguin. Eta hala guerthatzen da.
estradizio hitza ecin da içan, nehola ere, forma nationala. Ridiculua baita ossotoro, errugbi eta bideo diren beçaimberce.
Adeitsuqui
deportatione
en: deportation
fr: déportation
es: deportación
deportatu
en: deport
fr: déporter
es: deportar
Euskaltzaindiac onharturic daduzca euskara batuan:
deportazio
deportatu
Eta Labayruc bizkaiera batuan:
deportazino
deportau
Adeitsuqui
confinatu
en: confine
fr: confiner
es: confinar
confinamendu
en: confinement
fr: confinement
es: confinamiento
en: deconfine
fr: déconfiner
es: desconfinar
en: deconfinement
fr: déconfinement
es: desconfinamiento
Euskaltzaindiaren euskara batuan:
konfinatu
konfinamendu
eta
deskonfinatu
deskonfinamendu
Labayruren bizkaiera batuan:
konfinau
konfinamentu
eta
deskonfinau
deskonfinamentu
Guero eguinen dut iruzquin bat “bizkaiera batu” honeçaz.
Adeitsuqui
-TIONe
Anglophonoec /-xon/ eta /-xen/ arteco soinu baten modura ahoscatzen duquete.
Naffarreraz: /-zio-ne/, /zi-o/, /zi-no/ edo /zi-no-e/
Batuan: /zi-o/
eta Bizcaieraz: /zi-no/
Ez dugu certan idatzi behar ahoscatzen dugun beçala. Bercela bizcaieraz /siño/ idatzi behar guenuque.
TIONE liçate formaric hoberena euscaldun guztioc erabil gueneçan, norc bere molde naturalean ahoscatzen luelaric.
Bercela, lau modutara:
tione
zione
zio
zino
orain den beçala.
deportatione. Naffarreran
deportazione. Ekialdean.
deportazio. Erdialdean.
deportazino. Mendebaldean.
Adeitsuqui
-AU
Labayru Fundazioaren arauera,
honelacoac dirade bizcaierazco aditz hauec idatzizco moldean, “bizkaiera literarioan”, aleguia.
deportau, konfinau, fundau, kantau, kontau, imitau…
Cer deritzogu honi?
Adeitsuqui